Chế Lan Viên

Xuân


Tôi có chờ đâu, có đợi đâu
Ðem chi xuân lại gợi thêm sầu?
- Với tôi, tất cả như vô nghĩa
Tất cả không ngoài nghĩa khổ đau!

Ai đâu trở lại mùa thu trước
Nhặt lấy cho tôi những lá vàng?
Với của hoa tươi, muôn cánh rã
Về đây, đem chắn nẻo xuân sang!

Ai biết hồn tôi say mộng ảo
Ý thu góp lại cản tình xuân?
Có một người nghèo không biết Tết
Mang lì chiếc áo độ thu tàn!

Có đứa trẻ thơ không biết khóc
Vô tình bỗng nổi tiếng cười ran!
Chao ôi! mong nhớ! ôi mong nhớ!
Một cánh chim thu lạc cuối ngàn



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Xuân về


Pháo đã nổ đưa xuân về vang động
Vườn đầy hoa ríu rít tiếng chim trong
Cỏ non biếc, giãi mình chờ nắng rụng
Bên lau già, theo gió uốn lưng cong

Đôi bướm lượn, cánh vương làn sương mỏng
Chập chờn bay đem phấn điểm muôn hoa
Cất tiếng hát ngây thơ trên cỏ rộng
Đàn chim khuyên đua nhặt ánh dương sa

Hàng dừa cao say sưa ôm bóng ngủ
Vài quả xanh khảm bạc hớ hênh phô
Xoan vươn cành khều mặt trời rực rỡ
Bên bóng râm lơi lả nhẹ nhàng đu

Đây tà áo chuối non bay phấp phới
Phơi màu xanh lấp loáng dưới sương mai
Đây, pháo đỏ lập lòe trong nắng chói
Đây hoa đào mỉm miệng đón xuân tươi

Nhưng lòng ơi sao không lên tiếng hát
Nhớ làm chi cảnh cũ những nghìn xưa
Lòng hỡi lòng! Kìa trời xuân bát ngát
Muôn sắc màu rạng rỡ dưới hương đưa

Hãy bảo ta: cành hoa đào mơn mởn
Không phải là khối máu của dân Chàm
Cành cây thắm nghiêng mình trong nắng sớm
Không phải là hài cốt vạn quân Chiêm!

Quả dừa xanh không phải đầu chiền sĩ
Xác pháo rơi không phải thịt muôn người
Hãy bảo ta: trời xuân luôn vui vẻ
Và bảo ta: muôn vật đợi ta cười

Ta những muốn vui cười, ta những muốn
Dẹp sầu tư, ca hát đón xuân tươi
Nhưng, than ôi, xuân về trong nắng sớm
Mà lòng ta, đóng lạnh giá băng thôi!



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Xương khô


Chiều hôm nay, bỗng nhiên ta lạc bước
Vào nơi đây, thế giới vạn cô hồn
Hơi người chết toả đầy trong gió lướt
Tiếng máu kêu rung chuyển cỏ xanh non

Trên một nấm mộ tàn ta nhặt được
Khớp xương ma trắng tựa não cân người
Tủy đã cạn, nhưng vẫn đầm hơi ướt
Máu tuy khô, còn đượm khí tanh hôi

Phải hay chăng đêm qua khi thuyền mộng
Của Nàng Trăng vào đến bến mây xa
Một cô hồn về đây, theo gió lộng
Trên mộ tàn, tìm lại dấu ngày qua?

Rồi giữa cảnh sương mờ, sao nhỏ lệ
Tiếng mõ vang náo động những thương vong
Trống cầm canh xa vang nơi cõi thế
Hồn yêu tinh chợt thấy động tơ lòng?

Rồi lấy ra một khớp xương rợn trắng
Nút bao giòng huyết đẫm khí tanh hôi
Tìm những "miếng trần gian" trong tủy cạn
Rồi say sưa, vang cất tiếng reo cười

Tiếng gà bỗng từ đâu vang dội lại
Hồn yêu tinh sực tỉnh giấc mơ nồng
Và vội vã trở về mồ u tối
Quên làn xương trong cỏ đắm sương trong

Hỡi yêu tinh (mà dấu trăng còn tỏ rõ
Trên nền xương, mà chân dẫm chửa phai mờ
trên nấm mộ) mau vang lời nức nở!
Ta chờ ngươi trong những buổi đem mơ!

Ta muốn thấy mi kêu gào, mi than thở
Ta muốn ngạc mi khóc lóc, mi van lơn!
Ta muốn trông, từ mắt mi, máu đỏ
Từ đầu mi, não trắng, rủ nhau tuôn!

Hãy về đây! Về bên ta mi hỡi!
Đem cho ta những phút rởn kinh hồn
Những phút mộng điên cuồng, mơ dữ dội!
Ta sẽ vui giao trả khớp xương tàn



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Xương vỡ máu trào


Hỡi những hồn yêu tinh trong bóng tối
Những thương vong uổng tử đáy mồ sâu
Hãy hiện lên trong lời ta truyền gọi
Đem cho ta, bay hỡi, chiếc đầu lâu

Ta sẽ áp sọ dừa vào ngực nóng
Truyền những nguồn sinh khí của thân ta
Và sẽ đắm khối xương trong bể sóng
Của nhãn quang, bừng sáng, lửa châu sa

Ta sẽ cắn lưỡi ta cho giỏ huyết
Phun lên nền xương trắng rợn hơi ma
Để thức tỉnh bao giác quan tê liệt
Sẽ truyền cho sức điện của hồn ta

Sọ dừa ơi! Hãy nghe ta truyền phán
Hãy ngả nghiêng, lăn lộn, hãy kêu gào
Hãy rít lên những điệu xương vỡ rạn
Hãy buông ra những tiếng máu sôi trào!

Hãy quay cuồng, múa may, trong gió lốc
Hãy cười những điệu cười như tiếng khóc
Hãy hét vang, rung động đến mây cao
Cho hồn ta đỡ được phút u sầu

Cũng quay cuồng, múa may và nghiêng ngả
Cũng cười thét, khóc gào vang núi cả
Dưới búng hồn, họng máu của hơi Điên



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Ánh sáng


Cả trời đất đêm nay tràn ánh sáng
Bên Chiêm nương ta say uống nguồn mơ
Miệng đầy trăng khôn cất một lời thơ
Mắt đầy ánh sao sa khôn thể nhắm
Tai đầy tiếng ái ân lời say đắm
Cũng không nghe tiếng động của trần gian
Mũi đầy hương xa lạ xứ Hoa Trăng
Ngăn hơi thở. Trí thơ ngây đầy mộng
Cũng khôn gieo lấy một vài ý tưởng

Có ai không trên tận đảo mây trôi?
Quăng xuống đây dải lụa, hỡi ai ơi!
Để mau đem hồn ta đi cõi khác!

Trời thăm thẳm! Lời vang không tiếng đáp!



Chế Lan Viên
(Phù Cát 4-8-1937)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Biển cả


Cây cỏ thờ ơ! Phố phường ngao ngán
Ôi trên tràng! Những lối đi đã quen
Mây ngán trời cao! Tường gay nắng sáng
Đời khắt khe im vằng lá hoa sen

Xin hãy xót thương cho hồn trẻ dại
Khi Người về làm cháy khát bên song
Cả lòng ta, ngươi nói trong vĩ đại
Của lòng ngươi - Ôi Biển cả mênh mông

Ôi, Biển thanh niên, vững già vạn tuổi
Sáng chân trời, nguyên vẹn mặt đơn sơ
Muối, ngươi rót, say đầu không khí chói
Đất ngươi theo, ca những giọng không ngờ

Ngươi có thấy như ta dòng cay đắng
Trong Chén Xanh dừng tỉnh trước môi cau
Không gian ban từng hớp dài im lặng
Trên một lòng thức tỉnh giữa thương đau

Hy vọng! Nghi ngờ! Điền cuồng! Cảm hứng!
Biền nằm nghe thổn thức giữa tâm can
Không trước, sau của những chiều thẳng đứng
Mặt muôn đời im phẳng bóng thơ
Trang!

Ôi Trang xôn xao! Ôi Trang ngời chói!
Những hoan hô khi ngươi thấy cao siêu
Những non nước người chớm đầu đất tối
Những đảo sầu, ngươi bỏ giữa cô liêu

Ôi biển không cùng!
Ta ghê tiếng sóng
Xin im đi! Từng vút gió chơi vơi!
Khi cành lẻ. Người buông qua biển rộng
Ta, đầu cành, sáng nắng, quả ngon tươi

Ôi thương thay những người con lạc Biển
Trưa bâng khuâng chừng Mẹ gọi ngang đầu
Mắt trông lên: suốt một trời ảo huyễn
Khóc giữa lòng trong trắng của Châu cao



Chế Lan Viên
(Bình Định, 14-7-1940)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Chết giữa mùa xuân


Sáng nay sa xuống với sương sa
Những cánh hồng non sắc thắm nhòa
Chưa một làn hoa rung nhụy yếu
Lời thơm đà vắng ở môi hoa

Một mùa xuân chết giữa mùa xuân
Đón lấy môi hoa nhẹ rụng dần
Còn sót nhiều thơ trong sắc nhạt
Mà chưa tan với gió cùng trăng

Để rồi cho đến một mai tươi
Khôn nở trên môi những ánh cười
Khôn kiếm một làn hương ý tưởng
Trong hoa trong bướm rỡn nô vui

Sẽ bảo, trong khi phủ khắp hồn
Màu tang u uất, ý cô đơn
Hôm nay đã chết hoa ân ái
Đã thoáng vườn xuân cánh gió buồn

Ái ân sao đến chết trong tay
Ta chỉ trông nhau khóc bóng ngày
Chỉ biết chôn hoa khi cánh rụng
Khôn làm sao vớt áng hương bay



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Chiêm quốc u sầu


Nàng Trăng đã lui dần về núi thẳm
Gió căm hờn đua gỡ ánh sao mờ
Mà cảnh vật vì đâu sầu ảm đạm
Trên đồi cao, Tháp cũ đứng trơ vơ

Đôi cành khô tìm gì trong đêm vắng
Vươn thân gầy ngăn đón gót Ma Hời?
Lắng nghe xem bóng người bay lẳng lặng
Về tinh cầu giá lạnh chốn xa xôi

Chuôi Bắc đẩu đã quay về Chiêm quốc
Dòng sông mờ trôi mãi dưới trăng tà
Và đồi cao sương lam tuôn không ngớt
Đưa Tháp Chàm về dĩ vãng mờ xa...

Vạn vật đã đua nhau về nước cũ
Còn mình ta ngồi mãi ở đây sao?
Hãy dừng chân, trời cao, đôi Chiêm nữ
Đưa dùm ta về Chiêm quốc u sầu



Chế Lan Viên
(7 giờ sáng 12.2.1937)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Chiều chiều


Trăng tắt lâu rồi
Mà sao cánh gió
Cành cao chưa rời?
- Mà sao thương nhớ
Vẫn còn trong tôi
Xa nhau lâu rồi

Chiều xưa đã tắt
Chiều nay chuông chùa
Vẫn còn tiễn đưa
- Chiều nay tôi nhác
Một lời chiều xưa
Từ chiều xưa tắt...

Chừ trải phương nao
Những chiều năm ngoái
Những chiều chưa tới
Bây giờ đợi đâu?
- Hồn tôi lạc lối
Ở trong chiều nào?
Gần nhau một chiều
Xa nhau trọn kiếp
Mà lòng còn yêu
Mà còn ngỡ hẹn
Gặp nhau một chiều
- Trăm chiều lạnh lẽo
Nghìn chiều quạnh hiu...



Chế Lan Viên
(Trưa 26.4.1938)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Chờ ngày sum họp


Cõi trần gian đã lâu ta rời bỏ
Tình duyên xưa đành chịu dở dang thôi
Em còn đến tìm chi bên nấm mộ
Mà ưu tư những để lệ tràn rơi?

Em về đi! Thân anh đà tan nát
Hồn người dương khôn lẫn với người âm
Có ai tìm trong trời khuya bát ngát
Một vì sao rơi rụng tự muôn năm?

Đừng khóc nữa! Lệ em rồi thức dậy
Trong lòng anh, em hỡi, chút duyên tàn
Bao hình ảnh địa cầu tăm tối ấy
Chỉ gây thêm giá lạnh mảnh hồn ta

Em yêu anh? Anh xin em gắng đợi
Cho đến ngày em bỏ kiếp trần đi
Trong mộ này đôi hồn ta ôn lại
Chút tình xưa, quên lãng cảnh sầu bi

Một mai kia ở cuối dãy luân hồi
Nắng sẽ xuống trên lòng hoa phấp phới
Xuân sẽ về nở chín cả đôi môi



Chế Lan Viên
(Trưa 5-7-1937 )
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Chuỗi đêm sầu


Lắng nghe em sóng sầu dâng điện Quảng
Giọt sao mờ đua nhỏ xuống trần gian
Nhìn đây em địa cầu tràn ánh sáng
Như chìm sâu, chìm mãi trong đêm sương

Thấy chăng em đàn cây đua rủ bóng
Bên đồi xa trơ trọi Tháp Chàm xưa
Nghe chăng em thời gian giương cánh rộng
Mơ màng bay theo tiếng gió êm đưa

Cuối trời xa núi đồi lan liên tiếp
Uốn mình cong ngăn nước dải Ngân hà
Và trời xa, mây vàng bay mải miết
Về Chiêm Thành nước cũ bóng đêm mờ

Vẻ sầu kia em ơi từ bao thuở
Đã êm tuôn dâng ngập cả sơn hà
Như chị đây muôn năm luôn nức nở
Cuộc hưng vong suy thịnh nước Chàm xưa



Chế Lan Viên
(9 giờ tối 11-2-1937)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Đường đi trăm lối


Có những con đường quanh co nổi giận
Quá lên cao chết đi theo núi rậm

Những con đường theo rõi một người qua
Để đến đây nhường cuộc trước thềm hoa

Đây một con đường và đây hương lúa
Của đồng thơm trên lòng đường trải lụa

Ôi, giờ đây giam cấm cả mùa xuân
Trong lẫm^[1] cao kín đáo đến trăm lần

Có những con đường vỡ ra từng khúc
Cả đường gẫy dưới núi xe nặng nhọc

Đây ý của đường bóng mát cây tươi
Và lòng đường, đường muôn dặm xa khơi

Là một con đường, lòng tôi đau khổ
Im lặng xé mình theo muôn xe cộ

Đường nào đâu vào hẳn giữa lòng xe?
Xe nào đâu theo mãi lối đường đi?



Chế Lan Viên
(1939)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

1. Kho thóc (tiếng địa phương Bình Định).

Đường về nước cũ


Tịnh Nhơn ơi! Bóng đêm tuôn nhiều quá!
Vỏ địa cầu trĩu nặng lún không ngừng
Trên đồi cao, hàng cây trơ cành lá
Ta ngồi buồn, chán nản đếm sao băng

Trong huyết quản, bóng đêm lan rạo rực
Cả thịt da ướt đẫm khí u buồn
Nhưng cõi lòng, hãi hùng khôn thổn thức
Trên mắt mờ, lặng lẽ lệ sầu tuôn

Ta muốn thả hồn ta về Chiêm quốc
Ngồi chi đây mang khối buồn u uất?
Ngồi chi đây trơ trọi dưới trời sâu?

Nhưng than ôi! nước cũ biết là đâu?
Tịnh Nhơn ơi! bóng mờ tuôn không ngớt
Mà đường về đâu chỉ mấy vì sao!



Chế Lan Viên
(Quy Nhơn, 11 giờ trưa 16-3-1937)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Em bỗng đến


Ta còn nắm nhành Đan. Son nếp áo
Chút tên tuổi vẫn chói ngời diễm ảo
Bạn phù du, ta đứng với thiên nhiên
Sáng tươi vui lòng giữ vững hoa đèn

Bỗng em đến. Mắt trời ta bỡ ngỡ
Rặng đào thơm, đóa mùa em hé nở
Búp thanh xuân chĩu nặng móc hương tình
Ái ân gieo đôi cánh đỏ nghiêng vành
Bỗng em đến. Suối hồng em giội chảy
Trắng yêu thương thuyền Mình ru sóng đẩy
Điệu hò ru lả mướt cánh tay chèo
Mảnh hồn thuyền then ngọc đoá giăng treo

Em có biết lòng riêng ta kín gió
Then sầu muộn đã gài song khép ngõ
Mây đã bay quá khứ đến phương trời
Lặn mặt vàng, đen tối đã buông rơi
Trường Môn cũ từ cơn rồng phượng khuất
Lá dâu héo, dê vàng thôi đến nhặt
Áo thôi son và loan hạc dứt làu
Nẻo xuân tàn ngủ vắng giếng xuân sâu
Ngủ vắng gái lòng ta... son phấn bỏ
Bỗng em đến. Trái tình ngon miếng đỏ
Anh cười tươi hé mở nét dao xuân
Đào lê ơi, ngươi vỡ đóa môi ngần
Bỗng em đến. Mình hoa nghiêng chén sữa
Ta đón lấy mình hoa. Ta uống lửa
Của nguồn sâu xa thẳm, thác điên si
Nhạc người em ta uống trọn xuân thì

Sen chiếm ngọc hồ sa. Sầu cuốc nổi
Trên xứ nắng lòng trưa năm tháng gọi
Ta vẫn yên say hút nhụy Hoa Mình
Suối hàn băng chảy mát dặm ân tình
Ta quên lãng. Lòng riêng thôi đến hái
Những dặm thẳm... bỗng sầu hoa ủ trái
Bỗng rơi sương. Nhánh đẹp sắp vin gần
Cũng buông xa. Tay ngọc sắp ân cần
Cũng thôi dám cầm vin tay ngọc nữa
Thôi tưởng tiếc Trời xanh. Và chén lửa
Trễ tay bưng chén ấm vị muôn đời
Giếng mình em say uống ngụm nhác lười

Ta bất diệt: nhành xuân mây gió cuốn
Xe son chậm một vành hoa ảo tưởng
Chói thiên thu... Man mác tháng năm bay
Mạch thời gian dâng trọn sóng sông đầy
Trong một phút: lòng ta lên vĩnh viễn
Em đến giữa lòng ta như sóng đến
Bên kia đêm. Đây biển Sống sáng ngời
Say nhân gian, ta ấn mạnh dấu hài
Em bỗng đến. Mình hoa em đã đến
Sáng một mùa dấu đỏ vẫn chưa phai
Cắm một thuyền xuân đỏ choá Thiên Thai



Chế Lan Viên
(Hè 1946)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Hoàng hôn


Cây khẽ nói lên từng ý gió
Bóng gửi hồn thơm xuống rợp đường
Một chùa có lẽ xa xôi lắm
Trên những lòng tin rót suối chuông

Hồn anh cũng đã bắt đầu đêm
Em hãy làm sương trút dịu mềm
Em hãy làm sao gieo sáng láng
Và ban thương nhớ, em làm em



Chế Lan Viên
(27-6-1938)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Im lặng


Cồn cát trắng trắng lan bên nhà trắng
Hàng cây xanh xanh dải đến trời xanh
Đây yên lặng chân trời luôn yên lặng
Trên cỏ đồng lặng dải ánh bình minh

Đẩy muôn vật chìm sâu trong yên lặng
Mà lòng ta thổn thức mãi không thôi
Hay ngươi khóc vì tháp Chàm quạnh vắng?
Hay khóc vì xuân đến gạch Chàm rơi?

Hãy im đi! Đất trời luôn yên lặng
Khóc làm chi trong lúc mọi người cười
Tiếng than mi chìm đi trong quãng vắng
Nỗi hờn đau theo gió bạt đi thôi



Chế Lan Viên
(Bình Định, 9 giờ sáng 25-12-1936)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Không đề


Chẳng bao lâu đêm tối lạnh chân thềm
Hoa nhân ảnh dần rơi trên tám vách
Của sông núi xây sầu như bóng khách
Bóng người qua nhà vũ trụ hoang tàn
Chiếu chăn ta, đen tối đến ăn nằm
Nơi ngõ sống hoa cười bóng cợt
Chỉ còn gió - han dài - rên tiếng sót
Thổi hư không cho bể chết dâng thành
Bề mất màu ru sóng tắt âm thanh
Nên mây nước chửa tan vàng huyễn mộng
Gối nhan sắc vẫn tham rồng tiếc phụng
Mắt ảo huyền còn rỡn đóa hư không
Lạnh thây con, tay mẹ vẫn ru bồng!
Ta còn nắm nhành đan. Son nếp áo
Chút tên tuổi vẫn chói ngời diễm ảo
Bạn phù du, ta đứng với thiên nhiên
Sáng tươi vui lòng giữ vững hoa đèn



Chế Lan Viên
(1942)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Khúc ca chiều


Nắng hiền lành như một màu lụa cũ
Che gốc già, màn lá xanh buông rủ
Ngày chiều chiều, từng trút gió không hương
Lên cành cao khôn gợi dậy bụi đường
Ôi im lặng vẫn ôm nàng bất diệt
Chiều muôn thuở ngại ngùng cơn khóc biệt

Hồn bao la mời mọc những tình say
Tình bao la quyến rũ mảnh hồn bay
Ôi, cho hồn đau thương vừa kết cánh
Ôi, cho trời hơi sương tăng giá lạnh
Giữa một chiều đôi chút gió không hương
Tình đôi ta như một chút bụi đường

Lên bầu trời khôn đưa hồn đôi cánh
Cánh yêu đương trĩu nặng hồn mỏng mảnh
Và ngang chiều nghìn vạn hố cô liêu
Vô ảnh chờ hồn ngả lúc qua chiều
Ôi, im lặng của nắng chiều bất diệt
Ngỡ nghìn thuở vẫn chưa quen ly biệt
Để du dương lá khóc tiếng đôi cành
Sóng thời gian trôi chảy bến ngày xanh
Che gốc già, lá mấy màn buông rủ
Màn xuân khoác nắng vàng như lụa cũ
Hồn tôi nghe hờn khóc tự trong hồn
Một đám tang đưa hồn xuống huyệt buồn
Cành cây biếc nắng vàng vừa hết chiếu
Lòng tôi buồn như đám tang không triệu
Và hồn tôi là triệu đám tang nào
Mà phất phơ trong gió lá xôn xao?



Chế Lan Viên
(1938)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Khuya tiếng sóng


Lòng! em nghe có phải tiếng chim khuya
Rủ xa vắng trên mặt hồn vỡ kính
Tháng năm mất, yến oanh bay vô định
Phá sao sương giăng cánh viếng tâm hồn
Vòm âm u rồng gió lại khơi buồn
Có phải gió?... Hay tiếng lòng đứt nối?
Lá nhớ, hoa thương mượn tình gió thổi
Chẳng là mưa, mùa quá khứ mây giăng
Ngọn non tình nay đã vỡ gương Hằng

Ngọc mấy tiếng bỗng xổ giây thời khắc
Đêm chừng khuya, bướm hồn chừng lạnh giấc
Ta chừng mơ? Đây rừng núi Không - Hư
Ai gọi sau rừng? Gối trở tâm tư
Rừng núi mất. Giác quan bùng tiếng sóng
Em hóa bể, hoá thuỷ triều, hoá mộng
Đánh chìm anh vào bể, đánh chìm thơ



Chế Lan Viên
(1938)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Lại thấy thời gian


Nếp áo tiền thân vừa hút mắt
Tiếng gà lai kiếp cách ngàn sao
Anh nằm ở giữa cân trời đất
Khối ngọc chưa nghiêng một hướng nào

Thâm-khuê-ý-thức chong đèn lạnh
Mặt-nguyệt-tâm-tư tròn vẹn gương
Chiếc én thành son chưa đẫy cánh
Nét đau xanh liễu chửa buông tường

Em đến rủ ta vào cuộc Sắc
Nghe em, ta hái cụm hoa ngời
Nhớ thương từ ấy xanh sông mắt
Đỏ nụ lòng ta chói ánh vui

Đẩy tiếp xe con quá bụi hồng
Con roi hư ảo dặm đường Không
Anh khêu đĩa-bấc-trầm-tâm lại
Sâu bướm phiền hoa lại nối vòng

Mé rừng qua khuất nắng hư vàng
Trên bến gà kêu sao rụng ngọc
Ôm chặt nghìn năm ta lại khóc
Bến xưa rừng cũ thấy... Thời Gian



Chế Lan Viên
(Viết khoảng từ l937 đến 1946)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Mai đã...


Hôm nay bụi phấn anh còn đây
Mai đã về chơi trong khoảng biếc
Chén xuân em rót hãy dâng đầy
Đón ngọc lòng anh đang gặp tiết

Mai theo thuyền lạ bến sông xa
Nghe tiếng gà kêu, hoa thảo mới
Chếch con trăng cũ nhớ thương tà
Áo đỏ lòng anh vừa gặp hội

Trao em tên tuổi hẹn về mai
Tiếng hát hồi sinh rạng mặt trời
Em qua gặp đóa lòng anh nở
Cúi hái lòng anh giữa độ cười



Chế Lan Viên
(1-10-1937)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Mơ


Thuyền hồn đã ngừng trôi trên bể mộng
Người trong mơ phút chốc biến theo đêm
Của Thái dương dạt dào muôn lớp sóng
Đem trần gian ra khỏi khói hương êm

Ta cũng là người trong giấc mộng
Mà cuộc đời là một tối mơ dài
Của Hóa Công, cũng lênh đênh trên sóng
Nhưng cơn mơ, dào dạt bể trần ai



Chế Lan Viên
(31-8-1937)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Một đêm sầu


Trăng treo lặng đầu cành tre ủ rũ
Gió phì phào, thoi thóp thở trong cây
Cả đồi vắng đêm nay sầu ủ rũ
Tháp Điêu tàn than thở suốt canh chầy

Không gian thắm phớt vàng như ngọc biếc
Đá thành mây trôi ngập dải Ngân hà
Ta vẳng nghe xạc xào trên khoảng biếc
Cánh đôi nàng Chiêm nữ lướt trời mơ

Gạch Tháp đã rụng dần theo sao lạnh
Đồi cỏ xanh rùng rợn, sóng sầu lan
Ta tưởng như dưới đồi cao vắng lạnh
Muôn ma Hời nhọc mệt trở thân tàn



Chế Lan Viên
(22-1-1937)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Nguồn thơ của tôi

Đáp lại bài "Nguồn thi cảm" của ông Thanh Tịnh (Đồng quê)


Nghìn năm trước đền đài bùng lửa cháy
Họa binh đao lay chuyển nước non Chàm
Nghìn năm trước tiếng reo hò vang dậy
Chốn bình sa máu đỏ chảy mênh mang

Dòng máu ấy trôi qua bao thế kỷ
Dưới màn quên ảm đạm, dưới sương mờ
Một chiều kia, một chiều kia vắng vẻ
Máu đào tuôn tràn ngập cả lòng ta

Một chiều kia máu đào dâng lênh láng
Theo bút cùn huyết thắm nhẹ nhàng tuôn
Đấy những cảnh u huyền hay xán lạn
Mà chiều kia người thấy ở ĐIÊU TÀN



Chế Lan Viên
(24-12-1936)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Nhớ mình


Qua đây ta lại nhớ mình
Gió trăng chẳng nói hết tình ta đau
Ngọn riêng gió thổi sầu lau
Mắt xa em có sáng màu nhớ nhung?
Thời gian chảy khuất bên lòng
Nhỏ to mạch gối đôi dòng xót thương



Chế Lan Viên
(Bình Định, 2-6-1946)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Ở đây


I

Giọt mưa rơi nước mắt
Mây khuất bóng người qua
Ở đây rừng nhân ảnh
Trăng lên rồi trăng tà


II
Ở đây không phải Đào Nguyên
Ngón son không trỏ lối thuyền lãng du
Lưu lang ví có thăm dò
Rặng cây nước mắt che mờ màu hoa
Ngõ xưa năm tháng trăng tà
Khuất cây thương nhớ ấy là lãng quên

Ở đây không phải Đào Nguyên
Khóm đau tre trúc xanh phiền thế gian
Bóng tiên dù gặp Lưu lang
Bướm kia đã chết, dặm đàng đã xa
Mộng tan theo một tiếng gà
Tỉnh đôi mắt khóc đâu Đào Nguyên?



Chế Lan Viên
(An Xuân, 23-12-1946)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Rừng xuân


Khi đến cùng ta bày cuộc Sắc

Ra đi đề lại cánh hoa Không

Rừng Xuân mộng lá thay chim bướm

Hư ảo còn hơn phấn bụi lòng




Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Say


Rất nhiệm màu, ôi Đấng Cả Mâu Ni!
Xin từng thác từng nguồn mau rộng mở
Lòng thương cao xuống lòng con đau khổ
Dẫu chỉ trong một phút, hãy cho xem
Trời Tây phương thất bảo chói trang nghiêm
Con sẽ đến cắn vào tay vàng ngọc
Cho chảy máu tay thiêng, cho tiếng khóc
Bật vụt lên khí huyết xuống hầu khô
Lạy muôn trên đây một kẻ măng tơ
Của tôn giáo chìm trong thuốc độc!

***
Nàng hỡi nàng! Chiều ta trong phút chốc
Réo lòng ta sắc máu của môi ngươi
Da lạnh như bóng lá rợp hồn người
Hơn bánh thánh, rung tim ta đôi má
Ta sẽ vít đầu em như vít quả
Và đôi môi gắn chặt để đôi nguồn
Khoái trá kia trào xuống giữa lòng thương
Cả một mùa ái ân đang chín tới

Trên thân em tưng bừng lời kêu gọi
Ta đến đây xin gặt cả trời yêu
Từng ngực đầy đong lấy suối thương nhiều
Từng ôm rộng cắt dần đồng khoái lạc
Đo bằng hồn những hư vô hương sắc
Ta gặt chiều nay, ta gặt chiều mai
Muốn một lần trút hết của muôn đời
Mà không cạn, hồn chìm trong tuyệt vọng

***
Ôi tôn giáo, ôi ái tình to rộng
Ôi rượu nồng, á phiện của lòng tin
Như giết người hương độc của vườn tin
Cây cảm giác trong hồn ta bỏ ngỏ
Của say sưa đang mải chờ sức gió

Ôi chao ôi! Ai chết ở trong hồn
Một huyệt sâu vừa sụp xuống cô đơn
Ta sẽ đọc một lời ca ai oán
Tiếng chìm thấp như một trời mây nặng
Có ai đưa thánh giá đến lòng không?



Chế Lan Viên
(6-6-1938)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Sôi nổi


Hồ phách, lưu ly, xích châu, mã não
Cả một trời, Như Lai ơi, thất bảo
Tưởng cũng không sao xuyên nổi lòng con
Giã từ lâu mười tám tuổi tơ non
Tình ái chết và hồn con băng giá
Chán ngán hết rồi, khinh khi tất cả
Tre còng đầu bởi khát xuồng ven hồ
Những thân cây trong Đói quặn mình khô
Kìa lá rụng điên lên trong gió thốc
Kìa hỗn loạn bụi mù theo gió lốc!

Như Lai ơi! Con góp hết lòng tin
Xin quỳ đây nô lệ trước chân thiêng
Hãy nắm lấy tay con, hãy ôm con vào ngực
Hãy để trong lòng cao, lòng thơ con thổn thức
Hãy cho con chuốc rượu đảo linh hồn
Những thú khát cành tre giờ đói lả
Của mình cây, những dây điên của lá
Những phút cuồng quay lộn bụi mù bay
Điên! điên! điên! và say nữa, xin say!
Điên đến chết và say cho đến khóc
Say thêm nữa! Phút yêu say vàng ngọc
Đắt bao nhiêu xin cũng cứ mua cho
Trả bằng hồn, bằng máu cũng không từ!

Đây noi dấu của muôn nghìn bộ lạc
Dốc máu buồng tim, giết hồn lấy xác
Dâng cao lên, tế lễ Đấng Thiêng liêng
Nhạc đâu rồi? Lễ vật sắp đưa lên
Xin mau nói cho hồn tôi rúng động!

Sống! Sống! Sống! Tôi chết đi vì sống!



Chế Lan Viên
(28-6-1938)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Ta là ai?


Xuân căng vú tròn cương đôi quả mật
Mạch kín vẹn: sắt chưa vào thịt đất
Sắc màu tươi đang rỡn trí hư vô
Đây buổi nguyên sơ, đời tĩnh như hồ

Ôi, xôn xao bốn phương nghe dậy nổi
Sóng gió đổ trong vực trời khát đói
Không gian say con thịt gái măng tơ
Lần đầu tiên chợt thấy hố sâu chờ

Trong uy nghiêm, Jéhovah sực tỉnh
Vóc cả bỗng nghiêm, mắt thần bỗng định
Gió xa xôi vẫn dấy bụi ngang trời
Mịt mù thay trần thế buổi sơ khai

Ngày vàng đã năm phen dong nắng lướt
Đất đã tịnh. Mây đã buồn mây nước
Cô liêu thay trong những mỏ chưa khai
Vàng cao sang sớm tưởng mộng lâu đài

Nhưng cung ngự vẫn riêng sầu mặt Chúa
Đời thiếp mê ly bên lòng cháy đỏ
Jéhovah thầm hỏi: Ta là ai?
Lê minh nay: cuồng phong loạn kim giai

Lời ngọc phán: Ôi! không gian lầm lạc
Một đời sống đang lên trong bụi cát
Hãy nghiêng đây, chờ nhận chút linh hồn
Vườn Eden hoa cỏ biết bao thom

- Lạy muôn trên, sợ khi im cánh lại
Nửa kiếp quay cuồng, vài ba dấu bụi
Không gian cao gay gắt ờ muôn nơi
Tưởng nên chăng đổi lấy một thân người

- Thôi đắn đo chi, đời run hoan lạc
Nay gió cát, mai lại về gió cát
Phách hồn đây lốc dậy một hình hài
Vẽ dùm ta trong sóng bão tim ngươi!

Đã triệu đời qua, Chúa còn soi bóng
Narcisse muôn năm, trên lòng giếng rộng
Đáy Hư Vô, Người ngửa mặt trông trời
Ta là ai? Người thấy đó là ai?



Chế Lan Viên
(Hà Nội, Tết 1940)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Thơ đã mất trinh


Và những hồn, và những tim, và những phách
Và những Ta ràn rụa đã tuôn trào
Ngày mai rồi phô phang trên cổ sách
Rồi chán chường trong sóng mắt xôn xao

Quăng bút xuống, xé tan ngay mảnh giấy
Riết lấy đầu giữ chặt chút hồn thơ
Cho Thanh Cao ôm chặt những niềm mơ
Cho ý tưởng nằm im trong Trinh Tiết

Như hồn ma lịm đi trong cõi Chết



Chế Lan Viên
(Q.N. 14-9-1937)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Thời oanh liệt


Rồi cả một thời xưa tan tác đổ
Dấu oai linh hùng vĩ thấy gì đâu?
Thời gian chảy, đá mòn, sông núi lở
Lòng ta luôn còn mãi vết thương đau!

Vẻ rực rỡ đã tàn bao năm trước
Bao năm sau còn dội tiếng kêu thương
Sầu hận cũ tim ta ai biết được?
Người vui tươi, ta mãi mãi căm hờn

Ta đã khóc, ta vẫn còn phải khóc
Cả thời xưa cho đến cả thời nay
Ngày phải tàn, ánh duơng rồi phải tắt
Vỡ tan đi, đến cả quả cầu đây

Mà thân ta phải nào không tiêu diệt
Ở trần gian và ở trí muôn người?
Trong những lúc còn xa xôi cõi chết
Cứ khóc đi những cảnh ở chân trời

Lệ ta nay muôn năm sau còn an ủi
Linh hồn ta ở tận đáy mồ sâu
Người thuở khác biết ai còn tưởng tới
Mà thầm giao cho những đóa hoa sầu



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Thu (II)


Thu sang chơi! Vườn nghe có thu sang
Với cũ hoa phai, với cũ lá vàng
Ngày chừng buồn! Đêm chừng lên vội lắm
Cửa một lần - hơn ngàn phương phẳng lặng

Bỗng mang buồn đến khắp trước song thưa
Bỗng rộng trời thêm. Thu bỗng mờ mờ
Không còn nghe! Đàn tơ run màu sắc
Thanh âm tươi: đìu hiu trời cung bậc

Vì qua đây, cất dậy, giữa xanh chiều
Đôi linh hồn đóng lạnh phím cô liêu

Sương đã xuống, bụi chừng lên trong nhạc
Líu gặp lại, cống mòn đi, gầy rạc
Điệu hò trầm: không gian hiện nên người
Lung linh về, chực khóc ở bên tai...



Chế Lan Viên
(Bình Định, 20-8-1939)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Thu về


Mặt trời nở trong ô cây thếp bạc
Trên ngàn xanh nhí nhảnh ánh vàng lay
Muôn chim non cùng ngây thơ ca hát
Lũ bướm vàng quên lạnh, thẩn thơ bay

Bụi cúc vàng lẳng lơ khoe sắc thắm
Hàng ngô xanh gieo lá đắp hồ thu
Đôi quả dại tự tình trong bụi rậm
Đàn núi xa, sợ lạnh, quấn sương mù

Cả muôn vật, muôn cây cùng hớn hở
Cả muôn người náo nức đón thu sang
Ai có biết bên đồi xanh nức nở
Bên đồi xanh nức nở Tháp Điêu tàn?

Ai tưởng đến Tháp Chàm kia trơ trọi
Tháng ngày luôn rộng cửa đợi Ma Hời
Ai nhìn đến làn thương rêu lở lói
Trên thịt hồng nứt nẻ gạch Chàm tươi!

Ai nhìn đến những vách kia mòn héo
Vì trông mong nhớ tiếc những ngày qua
Ai nhìn đến trong sương chiều lạnh lẽo
Gạch Chàm luôn thất vọng nặng nề sa

Ai tưởng tới! Còn ai đâu tưởng tới
Tháp Điêu Tàn trong lúc gió thu về
Vì than ôi! Than ôi bao tiếng gọi
Của trăng hoa đã vội quyến muôn người đi



Chế Lan Viên
(Qui Nhơn 20-11-1936)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Trưa đơn giản


Trưa quanh vườn. Và võng gió an lành
Ngang phòng trưa, ru hồn nhẹ cây xanh
Trưa quanh gốc. Và mộng hiền của bóng
Bỗng run theo... Lá run theo nhịp võng...
Trưa lên trời. Và xanh thẳm bầu trời
Bỗng mê ly, nằm thấy trắng mây trôi
Trưa! Một ít trưa, lạc vào lăng tẩm
Nhập làm hồn những tượng xưa u thảm
Trưa, theo tàu bước xuống những sân ga
Dựng buồn lên xa gửi đến Muôn Xa
Đây trưa hiện hình trong căn trường nhỏ
Đưa tay lên thoa những hàng kính vỡ
Trưa gọi kêu, nâng ngực gió lên trời
Bên vú trái tròn, lá bỗng run môi

Tiếng ca vươn buồn thương song cửa sổ
- Nâng không gian trưa đặt giữa lòng người



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Trứng thằn lằn


Ánh đèn ngủ mê man trên mặt đất
Bỗng giật mình run rẩy vỡ tan tành
Một quả trứng thằn lằn từ mái gác
Vừa rơi trên đất rắn, giữa đêm thanh

Làn vỏ mảnh thanh cao và trong trắng
Đã vỡ tan như những mảnh đầu rơi
Trong không khí trĩu đầy hơi yên lặng
Phảng phất mùi thịt huyết quá tanh hôi

Khối yêu đương ôm ấp ở trong hồn
Trong những cõi tiết trinh và băng giá
Ai có biết ngày kia rồi tan rã
Dưới dục tình rồ dại, thịt ngông cuồng
Những linh hồn cứ theo nhau sa ngã
Trong tanh hôi ô trọc của dơ bùn



Chế Lan Viên
(2-9-1937)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Từ đâu?


Buổi chiều đó nằm dài trên nước thẳm
Gió vô tình lay động nắng mong manh
Dòng sông Tuyên như suối ngọc long lanh
Chầm chậm cuốn những mảnh trời lơ biếc
Trên đồi cao lặng trong màu nắng huyết
Tháp điêu tàn mong đợi bóng đêm lan
Ta nằm dài trên cỏ áy mênh mang
Đợi những kẻ ở chân trời mù mịt...

Mặt trời đã lăn trên sườn núi thẳm
Từ không trung rơi xuống cõi trần gian
Một đêm mờ. Bóng tối nhẹ nhàng lan
Ban lặng lẽ linh hồn cho muôn vật
Giã địa cầu, bao nhiêu người đã khuất
Chôn non sông trong một giấc mơ dài
Ta lặng ngồi lắng tiếng thở muôn loài

Ngắm hiện tại tan dần ra dĩ vãng
Như ánh chiều tan dần trong bóng thẳm
Lòng âu sầu nhớ tiếc cảnh xa xôi
Lòng hỏi lòng: Ta rơi xuống cõi đời
Từ cầu nào? Từ thời nào trong vũ trụ?
Để làm gì? Nếu không là than thở
Những nước non dân tộc đã tan rồi...



Chế Lan Viên
(8 giờ tối 23-5-1937)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Vọng chung châu


Sông thì rộng, nước thì sâu
Non giăng những chớp xanh sầu đến em
Nhớ thương ruột yếu tơ mềm
Ngút tuôn ngọn nước, nỗi niềm buông theo
Lên cao với đỉnh mây đèo
Dăm ba bóng khói, ít nhiều tình thương



Chế Lan Viên
(Cửa Rào, 1947)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Bữa cơm thường ở trong bản nhỏ


Chim ri mách lúa vàng chín rộ
Tu hú kêu vải đỏ trùm cây
Tháng năm mười chín rồi đây
Ngày sinh nhật Bác nắng đầy tiếng chim...

Quê em nhỏ bốn bên khe suối
Người vắng qua, chim tới chim lui
Khi vui ngắm núi làm vui
Khi buồn nhặt trái sim rơi đỡ buồn
Trái mơ non quả tròn quả méo
Đời em như cỏ héo tứ mùa
Con vua thì họ làm vua
Mình con nhà khó làm mưa ngoài ngàn
Đầu mùa bới củ thay cơm
Cuối mùa nấu đọt măng nguồn thay khoai...

Từ có Bác cuộc đời chợt sáng
Bát cơm no tháng tám ngày ba
Cơm thơm ăn với cá kho
Công đức Bác Hồ, bản nhớ nghìn năm
Bác thương dân chăm ăn chăm mặc
Em đi chợ đồng bằng bán hạt sa nhân
Tháng giêng thêu áo may quần
Tháng hai trẩy hội mùa xuân hãy còn
Lớp bình dân cuối thôn em học
Người thêm khôn, đất mọc thêm hoa
Chim khôn chim múa chim ca
Bản em có Bác như nhà có trăng
Muối lên rừng tay bưng tay đặt
Bộ đội Bác lên rừng công tác, em thương
Khi xưa lên núi không đường
Giờ anh lên núi bản mường đợi anh
Ra vườn xanh hái nhành vải đỏ
Xuống ruộng vàng gặt bó luá hương
Ngày vui nấu bữa cơm thường
Thết anh cán bộ lên mường giúp dân



Chế Lan Viên
(Tháng 5-1954 )
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Chào mừng


Tin vui báo đến, tin vui chuyền đi
Như gió vi vu đầu máy vô tuyến giữa rừng
Như lửa cháy lan qua các liên khu, qua các xóm làng
rậm rịt con người, sự sống
Như sấm nổ vang hờn căm uất ức trong những đô thành
chiếm đóng bởi quân thù
Như bão táp phong ba bốc cả 25 triệu con người lên một loạt
Nhưng cũng là êm dịu mưa xuân
"Tin lành êm dịu mưa xuân"
Trên những cánh đồng
Trên những cánh lòng êm dịu mưa xuân
Người bỗng dưng bắt được tình người
Và lúa mùa đến nằm với đất
Tin vui đã đến báo rằng:
Việt Nam khổ đau
Việt Nam anh dũng
Việt Nam chôn nhau cắt rốn giữa rừng
Việt Nam những ngày nguyên tử vẫn xông lên hàng đầu với gậy tầm vông
Việt Nam ngày nay đã ra đứng trước thế giới, đứng trước mọi người
Mình chưa đeo hết vàng chiền thắng
Nhưng cũng đã mặc đỏ áo vinh quang
Tay chưa xách ngược cái sọ trắng của kẻ thù
Nhưng chân cũng đã dẫm đạp lên sự gục ngã tối tăm của nó
Bảo rằng:
Việt Nam đứng trước bao lơn của thế kỷ thứ 20
Liên Xô đứng một bên và Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa đứng một bên khác
Hoan hô Liên Xô! Xứ của Pouchkine, Gogol, nhưng vẻ vang thay
còn là xứ của Gorki, Ehrenbourg
Ca ngợi Liên Xô! Xứ của Lénine, Staline - nhưng sung
sướng vô vàn - đó là quê hương của những
tấm lòng yêu hòa bình và chiến đấu cho nó
Ở đây, những đồng cỏ dài mang trên mình những ngày
đông tuyết trắng lạnh dài
Những sự sống đã thở những nhịp dài hơn tuyết trời và cỏ nội
Những thành phố lớn cưu mang trong lòng những nhà máy lớn
Nhưng lớn lao thay là những người đã thắng được máy
móc và để tên lại cho phố phường
Lénine, Staline
Léningrad. Stalingrad
Thắng được cái buồn, phát động lực của mười chín thế
kỷ triết học văn thơ
Thắng được cái chết, bộ máy gớm ghiếc đã cưa hết những
mộng tưởng vàng của nhân loại
Thắng, đánh, thắng, tiêu diệt bốn triệu quân phát xít Đức
- những cái máy chém nói tiếng người, đeo mặt người
Thắng, đánh, thắng, tiêu diệt bất cứ bọn đế quốc, tư bản
nào dám bén mảng đến Liên Xô, ở đó
Hạnh Phúc và Bánh Mì
Hành Động và Tư Tưởng
Song song lên như những ống khói ngất trời của một nhà máy lớn
Tiếng cười và giọng hát
Dân chủ và hòa bình
Thao thao quay, ro ro quay như những guồng xe mà sức
điện là thể động của 200 triệu con người
Hoan hô Cộng hòa nhân dân Trung Hoa!
Người bạn trong khổ đau và người anh trong chiến thắng
Những Động Đình nước mắt và những Dương Tử mồ hôi
Những Trường Sa xương người và những Hoàng Hà máu đỏ
Ôi biết mấy gục ngã tan rơi trên muôn dặm trường chinh
Chúng tôi mặc niệm
Tư tưởng vòng quanh tang trắng ngang đầu
Chúng tôi nghiêng mình
Thương xót, căm thù thắt những sợi giây dài nước mắt
Những ai bỏ mình bên kia biên giới
Cũng đồng một chí dựng xây cho cuộc đời no cơm ấm áo bên này
Và ở đó hay ở đây
Ở bên này hay ở bên kia
Vẫn chỉ là một kẻ thù
Và một thứ máu đổ ra vì chúng nó
Nhưng hoan hô! hoan hô! những ngày than vãn xõa tóc
đã đi qua, bầy chim quạ cú đã đi qua, cái chết đã đi qua
Và sự sống đã đến rồi, nắng đã hồng rồi, trời đã xanh rồi,
sự sống hồng vàng và hy vọng tươi xanh đã trở lại
Năm trăm triệu con người vừa ra khỏi xích xiềng
Sáng quắc như năm trăm triệu con dao tuốt trần ra khỏi vỏ
Năm trăm triệu con người sắp lao vào xây dựng
Phăng phăng như năm trăm triệu lưỡi cày vào rạch mình của đất mùa xuân
Ngàn triệu con mắt như chim bỗng thấy lại trời
Ngàn triệu cánh tay như rắn vươn lên quẫy lấy cây xanh của sự sống
Hoan hô Trung Hoa
Hoan hô người anh và người bạn
Nếu Liên Xô là bài ca xây dựng hòa bình
Thì anh là tiếng thét của kẻ chiến thắng
Nếu Liên Xô là nỗi khiếp sợ của bọn đế quốc đeo bom nguyên tử
Thì bạn là nỗi mừng vui chờ đợi của các nhược tiểu
phương Đông có quả tim và khối óc làm bằng
chất nổ tung trời (sắp tung cả đấy thôi)
(Hoan hô Trung Hoa, một lẽ cuối cùng, có liễu mùa
thu, có thơ Đường và con mắt biếc)
Các anh ơi! các anh, những người đã khuất
Anh Y... tôi gặp bên bờ suối Vạn Mai vùi trong đá
lạnh dưới gốc một cây sung chín đỏ mùa hè
Anh V... ở trận Hòn Rào, nằm với mây của biên giới
Việt Lào – mây trời không biên giới
Anh C. hay anh B. trong đoàn vận tải Cà Roòng
Anh hay là những nắm xương? Xương hay là những đống mũn trùn, giun dế?
Và cái vô danh, hãi hùng, khủng khiếp nào nằm đó
trong màu cát trắng Chợ Cạn uống đi một ngày
máu đỏ của chín trăm người - uống máu xong
rồi lại trắng bình yên trong cái trắng vô danh khủng khiếp
Và hàng chục vạn chiến sĩ, đồng bào bị bắn, bị chém,
bị đốt, bị thiêu, nay chỉ còn là gió đau lạnh lẽo trong
lòng ta, cái trống không xót đau lạnh lẽo trong lòng ta
Các anh ơi!
Các anh có biết không!
Ngôi sao vàng bí mật thời Bắc Sơn
Ngôi sao mai vinh quang ngày khởi nghĩa
Ngôi sao máu những đêm du kích
Ngôi sao dẫn lộ hay là Hồ Chí Minh
Ngôi sao mà các anh còn thấy chói lói lúc ngã ngục dưới súng quân thù
Ngôi sao ấy không lẻ loi rồi
Nó đã đến đậu bên bầy sao băng vạn lý, vượt trường giang
Nó đã đến đậu bên bầy vàng của Trung Quốc chín bên chùm vàng của Trung Quốc
Các anh ơi!
Các anh có biết không!
Búa liềm của Liên bang Xô viết
Búa đã đánh vỡ sọ những bọn tư bản, phong kiến
Liềm đã gặt tiệt mấy triệu đầu phát xít hung tàn
Búa đã dựng xây lên những thành phố đỏ chiến công
Liềm đã hoạt động trên những cánh đồng chín vàng xã hội chủ nghĩa
Búa và liềm vì nó các anh ngày xưa đã bị bắn chết tù đầy
Búa và liềm đó đã đến góp sức với ruộng đồng công xưởng chúng ta
Ríu rít cần lao
Ca vang tranh đấu với chúng ta
Liên bang Xô Viết đã công nhận chúng ta rồi
Và máu đỏ của Việt Nam
Máu đỏ của Trung Quốc
Máu đỏ của Liên Xô
Máu đỏ của trái tim mà ta gọi là cờ
Máu đỏ của các dân tộc anh em tìm nhau trên những ngọn cờ
Những máu đỏ ấy chiều hôm nay đã phất phới bên nhau
Bóng cờ ngả mát xuống mộ các anh bây giờ chắc cũng đã đẹp cỏ
Các anh ơi!
Mùa xuân qua không ngoái cổ lại
Để xem những trái vàng mình treo sáng trên cành
Nhưng mùa hè, khi đến giữa vườn
Biết đó là máu thịt của mùa xuân đã mất
Các anh ơi công ơn xương máu các anh góp đó
Khuất đi rồi, các anh có biết hay không?
Ngày mai mở cuộc tấn công cho mùa chiêm chiến thắng ngoài đồng
Ngày mai phát động tranh đấu giữa máy với người ở trong công xưởng
Ngày mai vỡ nổ ca vang sự sống trên khắp chiến trường
Ngày mai chúng ta xoà cánh lửa bao la của những chiến dịch oai hùng
Ngày mai chúng ta tháo cái đê nghìn trượng của những cuộc phản công trọng đại
Chiều hôm nay trời Đô Lương treo đỏ những tin mừng
Đó trời Việt Nam rực đỏ những tin mừng
Chúng ta đến nhận những ngày đầu năm dưới dấu hiệu
hữu nghị của sao vàng và liềm búa
Lòng khói hương cháy lên với những kẻ không còn
Sóng giục giã của nghìn triệu anh em thúc sau lưng như bể động
Và mai đây
Chúng ta
Anh em chúng ta
Tất cả chúng ta
Lũ lũ trào lên
Lớp lớp tiến lên
Cả một sự chiền thắng mênh mông đè bẹp lấy quân thù
Tiếng hát đẹp nhất của chúng ta
Tiếng hoan hô to nhất của chúng ta
Là tiếng rên la thảm thiết của quân thù
Sao vàng ở trong lý tưởng tâm hồn
Tay búa tay liềm ở trong cuộc sống và tiếng rên la thảm
thiết của quân thù ở dưới gót chúng ta



Chế Lan Viên
(10-1950)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Cho uống thuốc


Ngày mai anh về Tổ quốc
Có nhớ những ngày Bắc Kinh
Tường viện trắng, lá cây xanh
Đàn chim cánh trắng hoà bình ở đây

Bệnh có những đêm dài không ngủ
Mắt chong chong nhìn đổ sao trời
Gối xoay mấy chục bận rồi
Trăng mòn đã muộn rụng ngoài đầu cây
Nhớ quê hương giờ đây lửa khói
Máu dân ta chảy tới bao giờ
Việc nhiều Bác đã ngủ chưa
Việc xong chiến dịch Bác già lắm không!
Nhớ vợ con ruộng đồng làng chợ
Ôi quê hương bến cũ con đò!
Cơn mơ đứt giữa tràng ho
Mồ hôi ướt trán như là hơi sương...
Chợt ai đứng bên giường ta đó?
Áo bồ câu trắng xoá lặng lờ...
Là hộ sĩ? là đại phu?
Trong đau ngỡ mẹ quê nhà lại thăm
"Đồng chí mệt?"
Thanh âm lơ lớ
Như vào thu tiếng gió chưa quen
Trăm lo nghìn nhớ dẹp yên
Con sông nguôi sóng ngước nhìn trời trong
Tay áo trắng nâng dần ta dậy
Mắt nhìn ta áy náy thương lo
Lòng đau từng trận ta ho
Trán cau oán ngọn gió lùa qua song
"Uống thuốc nhé"
Ta nâng lấy thuốc
Tình nhân dân Trung Quốc trong này
Uống song ngủ một giấc dài
Trong mơ toàn thấy mặt trời hồng lên...
Tỉnh đôi mắt thấy bên giường bệnh
Vẫn nghiêng nghiêng dáng cánh bồ câu
Nhìn ta chưa hết lo âu
Cái nhìn như thuốc rót vào lòng ta

Ngày mai về Tổ quốc
Chiến tranh hay hòa bình
Ai đâu mà quên được
Những ngày tháng Bắc Kinh
Bác Mao có đội chim lành
Đến đây vỗ cánh hoà bình che ta

Bên ni biên giới là nhà
Bên kia biên giới cũng là quê hương



Chế Lan Viên
(6-1954)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Đời xóm nhỏ


Xóm rừng mươi mẫu đất khô
Sắn khoai không đủ bốn mùa nuôi dân
Con trai con gái cỗi cằn
Nước da sốt rét đã ăn mất màu
Bóng già bóng chó hắt hiu
Yên yên cuộc sống lạnh nghèo im im
Bao la đất nước vạn miền
Tưởng rằng đời cũng bỏ quên xóm nghèo...

Chém cha loài giặc Pháp
Có nơi nào quên đâu
Xóm tuy là xóm nhỏ
Sống một đời cùng khổ
Vẫn chịu phần thương đau
Một sáng tàu bay lên khủng bố
Lửa na pan ngụt đỏ
Cửa cháy nhà tan bom rơi đạn nổ
Máu đồng bào lại đổ
Như trăm nghìn nơi nào

Căm thay buổi sáng bình yên
Con trẻ đùa chơi vú mẹ
Cụ già sưởi tóc ngoài hiên
Con chim chiếc lá cũng hiền
Ngọn khói cây rơm lặng lẽ
Buổi sáng bình yên
Cuộc đời máu toé
Vợ khóc ma chồng
Con thơ khóc mẹ
Bao giờ ai quên!
Nỗi đau nhọn hoắt mắt nhìn
Căm thù như giếng sâu thêm từng ngày...

Đêm nay xóm nhỏ vui ca nhạc
Anh chị văn công mới trở về
Tin thắng lợi bừng đêm lửa kịch
Xóm nghèo thao thức suốt đêm khuya
Tin trại đồn tan quân giặc chết
Tin mùa lúa được, thuế thu mau
Tin con trai xóm đi ra lính
Thi đua nay cũng lập công đầu

Xóm nghèo đôi mắt rung rinh
Nhìn ra non nước thấy mình nằm trong
Xóm nghèo nằm giữa núi sông
Bao la đất mẹ bọc lòng xóm con
Mẹ đau con cũng chung buồn
Khi vui mẹ hát lòng con cũng cười...



Chế Lan Viên
(1952)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Đưa con ra trận


Mẹ về trong xóm
Con đi công đồn
Theo chân ra tới đầu thôn
Rót thêm bát nước chân còn muốn theo
Xác xơ đất đỏ xóm nghèo
Khoai sắn chẳng thương con mấy hôm liền con ở
Nhà dột, phên thưa, đời mẹ khổ
Tắt nắng, lun ngày, còn mong chi nữa
Các con về mấy bữa
Đời mẹ già rạng rỡ thương yêu
Mẹ mẹ, con con chưa được mấy lăm chiều
Chiều nay con ra trận
Lòng mẹ thương
Nhưng thôi tình chẳng bận
Đi đi, mẹ lắng tin chờ
Chao ôi! thù mấy năm thù
Tiếc đất chưa hoá lửa để thiêu tro trại đồn
Trời chưa đổ núi nhào non
Biển chưa dâng sóng mà chôn quân giặc cướp
Súng ống ở mô các con về nườm nượp
Ngàn ngàn lớp lớp
Nghĩ xung gan mấy năm cay đắng căm hờn
Thôi, vui chừ đời mẹ đang còn
Con đêm ni để nghe quân giặc chết
Giết hết, phá tan, bắn đi cho hết
Kìa con xem làng ni khòng còn một gốc mít, một cây chè
Xóm ni không còn một đứa trẻ khóc o oe
Không một tiếng gà kêu, chó sủa
Thì bọn giặc, cũng không còn một đứa...
Con cần chi nữa
Uống thêm bát nước
Cầm thêm củ gừng
Giữ lấy tấm khăn
Ra trận đêm sương mà buộc cổ
Trời đêm ni sao mà nhiều gió rứa?
Sao đêm ni răng mà lại tỏ?
Thôi con đi
Mẹ về
Đốt lửa
Chờ con
Nửa đêm súng nổ cho dòn
Mai tin con mạnh đồn tan mẹ mừng



Chế Lan Viên
(1952)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Gởi mẹ trong vùng giặc chiếm


Mẹ ở dưới thành phố đó
Lô cốt ngời vôi mái đồn máu đỏ
Con đi đây trên chót vót đỉnh rừng
Nghĩ đến mẹ nhiều, nước mắt rưng rưng

Mẹ con ta trong thành Bình Định cũ
Cái giếng, vườn rau, căn nhà nho nhỏ
Chị em con như trái ngọt cây vườn
Mà mẹ là gió dịu đưa hương
Mẹ thương con như sữa nồng như nước mắt
Càng nhỏ xuống lòng con càng thắt chặt
Ôi buổi xưa kia, biết mấy ngọt ngào
Nhớ cho nhiều kỉ niệm cắt như dao...

Nay mẹ bị cầm chân nơi đất giặc
Bốn phía là gươm bốn bề là sắt
Họ kể con nghe: Bà nhắc đến anh nhiều
"Không biết đời cán bộ khổ ra sao
Mỗi buổi Tây đem người ra chợ bắn
Thì vợ chồng tôi nhớ hắn"...
Rồi buổi chiều trong tiếng niệm Nam mô
Bà cầu cho anh, cho sức khỏe cụ Hồ
Cho súng ống nhiều, nước mau thắng lợi
"Hắn cứ an tâm, anh gặp, nhờ nói với..."

Mẹ mến thương ơi!
Con mẹ nhớ nhiều
Những buổi cầu kinh hương lạnh, nến nghèo
Án Phật đỏ ngời bài vị
Mẹ nhắc thầy ghi từng tên anh đồng chí
Những buổi tiễn đưa cán bộ lên đường
Mẹ theo chân cho bát nước củ gừng
Con nói: "Mẹ thương mình, nên thương họ"
Cho đến buổi giặc về, súng nổ
- Mi cứ đi đi, việc nhà kệ đó
Đừng nghĩ lo chi, tau đã già rồi...
Rồi mẹ hôn con, con vùng hiểu mẹ
Con sẽ nói: "À mẹ mình là thế!..."
Mẹ mến thương ơi, con mẹ đây rồi
Nhưng mắt con không khóc nữa
Chừ có khóc cũng khóc thành ra lửa
Có ngã đau cũng dậy cho mẹ cười
Con sống hiên ngang và nếu chết sẽ nên đời
Cho đến lúc bắn nát đầu bọn giặc
Độc lập hẳn hòi mẹ coi tận mắt
Mẹ ôm con: "Chao! Tau khổ mấy năm trường"
Con sẽ khóc ròng, mẹ sẽ thương hơn



Chế Lan Viên
(1952)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Mắt anh đã thấy cả rồi


Anh thấy rõ ngày mai
Ta về Hà Nội
Bát ngát mênh mang cờ ta đỏ chói
Chảy như sông dài
Pháo binh ta bắn chào thắng lợi
Nổ vang tiếng súng hòa bình
Những sư đoàn vừa ra lửa khói
Ngụy trang cành lá rung rinh

Anh thấy cả Bác Hồ
Gắn huân chương cho cán bộ
Gắn những chiếc hôn lên trên má nhỏ
Bầy chim hồi cư

Trụ sở Đảng ta cờ hồng mát rượi
Đẹp thay cờ hồng
Đồng chí Trường Chinh nụ cười tươi rói
Đảng vừa thành công

Anh thấy cả trong làng xa xóm nhỏ
Lúa thơm mùa vàng
Dân đắp rộng đường quốc lộ
Xây vôi tường nhà Ủy ban

Anh ngã xuống rồi
Nhưng anh thấy cả
Ngực đỏ một giòng máu ứa
Mắt nhắm ôm trọn tương lai

Dòng máu vinh quang của Đảng
Nóng ran chân thành
Máu tuổi thanh xuân màu hồng rạng sáng
Nhịp nồng đang nhanh
Mắt những chiến binh từng nhìn thắng trận
Hào quang trong ngươi
Mắt những đảng viên từng nhìn thấy Đảng
Sáng luôn một đời

Mắt đã ngủ yên
Máu chừng im lặng
Nhưng anh nhìn thấy cả rồi
Mắt đã ngủ yên
Máu chừng im lặng
Mắt anh còn trong mắt chúng tôi...

Anh thấy rõ ngày mai
Ta về Hà Nội
Bát ngát mênh mang cờ ta đỏ chói
Chảy như sông dài...
Pháo binh ta bắn mừng thắng lợi
Nổ vang Hòa Bình...



Chế Lan Viên
(1952)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---