Thanh Tịnh

Vài nét về tác giả:

Thanh Tịnh sinh ngày 12 tháng 12 năm 1911,^[1] tại làng Dương Nỗ, ngoại ô Huế. Tên thật là Trần Văn Ninh (6 tuổi được đổi là Trần Thanh Tịnh). Các bút danh khác của ông: Thinh Không, Pathé (trước 1945), Thanh Thanh, Trinh Thuần (sau 1945).

Thuở nhỏ, ông theo học chữ Hán đến năm 11 tuổi, thì theo học chữ Quốc ngữ tại trường tiểu học (trường Đông Ba) và trung học (trường Pellerin của giáo hội Thiên Chúa giáo) ở Huế.

Đỗ bằng thành chung, năm 1933, ông đi làm ở các sở tư rồi sau đó làm nghề dạy học. Thời gian này, ông bắt đầu viết văn, làm thơ và cộng tác với các báo Phong hóa, Ngày nay, Hà Nội báo, Tiểu thuyết thứ Năm, Thanh Nghị, Tinh Hoa...

Sáng tác đầu tay của ông là truyện "Cha làm trâu, con làm ngựa" đăng trên Thần kinh tạp chí (1934).

Năm 1936, Thanh Tịnh cho xuất bản tập thơ Hận chiến trường. Năm 1941, ông và hai bài thơ của ông (Mòn mỏi, Tơ trời với tơ lòng) được Hoài Thanh - Hoài Chân giới thiệu trong quyển Thi nhân Việt Nam (1942).

Sau Cách mạng tháng Tám (1945), Thanh Tịnh làm Tổng thư ký Hội Văn hóa cứu quốc Trung Bộ.

Năm 1948, ông gia nhập bộ đội. Sau đó, ông tham gia phụ trách đoàn kịch Chiến Thắng.

Năm 1945, ông tham gia phụ trách rồi làm Chủ nhiệm tạp chí Văn nghệ quân đội.
Về sau, ông thôi làm lãnh đạo, chuyên sáng tác. Ông đã là ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam (khóa I, II), ủy viên Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam. Ông mang cấp bậc Đại tá Quân đội Nhân dân Việt Nam trước khi nghỉ hưu.

Thanh Tịnh mất ngày 17 tháng 7 năm 1988 tại Hà Nội. Hiện phần mộ ông đặt tại núi Thiên Thai phía Tây thành phố Huế.


Tác phẩm:

• Hận chiến trường (thơ, 1936)
  
• Quê mẹ (truyện ngắn, 1941)
  
• Chị và em (truyện ngắn, 1942)
  
• Ngậm ngải tìm trầm (truyện ngắn, 1943)
  
• Xuân và Sinh (truyện ngắn, 1944)
  
• Sức mồ hôi (thơ và ca dao, 1954)
  
• Những giọt nước biển (tập truyện ngắn, 1956)
  
• Đi từ giữa mùa sen (truyện thơ, 1973)
  
• Thơ ca (thơ, 1980)
  
• Thanh Tịnh đời và văn (1996).

Nguồn: http://vi.wikipedia.org

---

1. Trong quyển Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh - Hoài Chân ghi ông sinh tháng 12 năm 1913.

Tơ Trời với tơ lòng


Còn nhớ hôm xưa độ tháng này
Cánh đồng xào xạc gió đùa cây.
Vô tình thiếu nữ cùng ta ngắm
Một đoạn tơ trời lững thững bay.

Tơ trời theo gió vướng mình ta,
Mỗi khắc bên nàng nhẹ bỏ qua
Nghiêng nón nàng cười, đôi má thắm,
Ta nhìn vơ vẩn áng mây xa.

Tìm dấu hoa xưa giữa cánh đồng.
Bên mình chỉ nhận lúa đầy bông.
Tơ trời lơ lững vươn mình uốn
Đến nối duyên mình với … cõi không.


Thanh Tịnh
(Phong hóa)

---

Mòn mỏi


- Em ơi nhẹ cuốn bức rèm tơ
Tìm thử chân mây khói tỏa mờ.
Có bóng tình quân muôn dặm ruổi
Ngựa hồng tuôn bụi cõi xa mơ.

- Xa nhìn bên cõi trời mây,
Chị ơi em thấy một cây liễu buồn.

- Bên rừng em hãy lặng nhìn theo,
Có phải chăng em ngựa xuống đèo?
Chị ngỡ như chàng lên tiếng gọi
Trên mình ngựa hí lạc vang reo.

- Bên rừng ngọn gió rung cây ,
Chị ơi con nhạn lạc bầy kêu sương .

- Tên chị ai gieo giữa gió chiều,
Phải chăng em hỡi tiếng chàng kêu?
Trên dòng sông lặng em nhìn thử
Có phải chăng người của chị yêu?

- Sóng chiều đùa chiếc thuyền lan ,
Chị ơi con sáo gọi ngàn bên sông …
Ô kìa! bên cõi trời đông
Ngựa ai còn ruổi dặm hồng xa xa?

- Này lặng em ơi lặng lặng nhìn
Phải chăng mình ngựa sắc hồng in.
Nhẹ nhàng em sẽ buông màn xuống,
Chị sợ trong sương bóng ngựa chìm.

- Ngựa hồng đã đến bên hiên,
Chị ơi trên ngựa chiếc yên vắng người.


Thanh Tịnh
(Báo tinh hoa)

---

Lời cuối cùng


I
- Rồi một hôm, nếu về, cha hỏi:
Mẹ ở đâu? con biết nói sao?
- Con hãy bảo: trông cha mòn mỏi
Mẹ từ trần sai mấy tháng đau.

II
- Nếu cha hỏi sau nhà vắng vẻ?
Mẹ khuyên con hãy trả lời sao?
- Con lặng chỉ bình hương khói rẽ.
Và trên giường chỉ đĩa dầu hao!

III
- Nếu cha hỏi cặp đào trước ngõ
Sao chỉ còn một gốc ngả nghiêng?
- Con sẽ chỉ một cây đào nhỏ
Bên cây tùng, rồi đứng lặng yên.

IV
- Còn mồ mẹ, nếu cha muốn biết,
Phải hướng nào, con nói cùng cha?
- Con lặng chỉ bầu trời xanh biếc,
Và bên trời chỉ nội cỏ xa!


Thanh Tịnh
(Hà nội báo số 5 ngày 5-2-1936)

---

Hoa giấy và hoa đồng quê



Ngượng như thôn nữ mới lên Kinh
Như quả tim non đượm máu tình,
Ngơ ngác cô nhìn xem lặng lẽ
Muôn nghìn vẻ lạ sắc tươi xinh.

Cô đem so sánh vẻ cao sâu,
Của chốn phồn hoa với ruộng bầu.
Như cảnh muôn màu cô ví với
Sắc đồng lúa chín nước ao thâu.

Bên hồ trong biếc nước phun rơi
Những gái Thần kinh ghé lại ngồi,
Vui vẻ cùng nhau thi rẽ tóc
Đếm màn hoa giấy quyến hoa khôi.

Bất giác cô em cũng chạnh lòng,
Đưa tay nhẹ rẽ mớ tơ xuân.
Mớ tơ ngày tháng sương trời điểm
Buồn để cô em lụy nhỏ dòng.


Thanh Tịnh
(Hà Nội báo số 13, 1-4-36)

---

Cô láng giềng tôi


Cô láng giềng tôi đẹp mặn mà,
Môi hồng luôn điểm nụ cười hoa
Gặp tôi qua ngõ thì cô đã
thỏ thẻ: "Mời anh ghé lại nhà."

Bên đường tôi ngắt cánh hoa lê
Bỗng gặp cô em gánh gạo về.
Trên gạo cô mời tôi đến để:
Thúng này sách vở, thúng này... lê.

Tôi si giọng hát của cô em
Trong trẻo, thơ ngây giọng rĩ rền.
Gấp sách tôi ngồi vơ vẩn mộng
Giật mình canh vạc đã kêu đêm.

Một hôm tôi viết bức thư tình
Tạm biệt cô em đến Đế kinh.
Đôi má ửng hồng cô đến nói,
Nói hoài chỉ được: "Em yêu anh".

... Về nhà độ ấy nhãn còn non
Cách mặt cô em mấy hạ tròn.
Thổn thức bên nhà hơi hát nhẹ
Nhẹ nhàng mới biết hát … ru con.


Thanh Tịnh
(Hà nội báo số 17, 29–4–36)

---

Thất vọng trên thất vọng

(Gởi, MC. Hà Nội)


Nương tử ơi!Ta tìm gì được
Bóng vô tình trên nét tiên nga.
Hay lời thừa trong giọng trầm ca
Để quên nỗi nhớ thương ngày trước.

Nương tử ơi! Ta mong tìm mãi
Vẻ bơ phờ trên dáng diệu tiên.
Để lừa ta sắc đẹp u huyền
Mà buổi ấy lòng ta tê tái.

Nương tử ơi! Sắc trang kiều mỹ,
Tìm đâu ra vẻ úa minh hoa
Nét thô sơ của sắc đậm đà
Mà ta muốn tầm thường vô vị.

Ác thật! nàng ơi! ta ác thật!
Vì quá ưa nàng kém vẻ xuân
Và luôn phai những nét sắc thần
Mà lắm phút ta quên trời đất.

Là vì, nàng ơi ta muốn dối
Mảnh u tình tha thiết của ta.
Nhưng vết trần đâu bợn huyền nga
Nét thường tụ, mà mong an ủi.


Thanh Tịnh
(Hà nội báo số 20, 20-5-36)

---

Tiếng gọi của "con tim"


I. Lan Anh em ở đâu?
Trời tuôn giọt lệ sầu.
Tìm em cùng phương nẻo
Đồng ruộng, núi, ngàn sâu.

II. Trong sương anh tìm em,
Sương bạc hóa sương đêm.
Sương đêm đầy lạnh lẽo,
Trời lặng, xóm làng êm.

III. Tên em anh lớn kêu,
Đáp anh có gió chiều.
Gió chiều đùa tơ liễu,
Tơ liễu gợi tình yêu.

IV. Yêu em gái giang hồ,
Đường đời thân thế cô.
Phòng xuân em khóc lạnh,
Sương lạnh lệ em khô.

V. Gặp em giữa chiều vàng.
Chia tay đêm ấy tan.
Đêm tan tình chưa cạn,
Lệ cạn em buồn than.

VI. Em than đời em mờ ,
Vì em chỉ biết mơ .
Mơ tan tình nhân biệt ,
Từ đấy em ngẩn ngơ .

VII. Nhưng em, Lan Anh ơi!
Đời em vẫn trong ngời.
Mặc dầu thân em đọa,
Con thuyền giữa biển khơi.

VIII. Vì tình rất thiêng liêng,
Xa cao cõi mộng huyền.
Con tim trần máu nóng,
Tạo được cõi thần tiên.

IX. Nhưng em chẳng nghe anh,
Em nghe tiếng thị thành.
Thị thành đầy cát bụi,
Bỏ lại, nước, trời xanh.

X. Thế rồi buổi xuân tươi,
Sương rơi lệ anh rơi.
Sương rơi cành liễu đón,
Lệ anh tản giữa trời …

XI. Đồng ruộng núi ngàn sâu!
Tìm em cùng phương nẻo.
Trời tuôn giọt lệ sầu,
Lan Anh em ở đâu ???


Thanh Tịnh
(Đồng quê)

---

Vàng, Máu


Nào những buổi bình minh nắng gội
Tắm gốc rừng run rẩy dưới sương mai.
Thì giữa ngàn cây thác đổ rền tai
Vài cô gái trần truồng bì bõm lội.

Mấy cô đãi vàng trên dòng thác
Giữa voi gầm, gió hú, hổ rình xa
Và giữa ngàn linh, rừng thẳm bao la
Đàn trăn lục lươm mồi trên nước bạc.

Nước lay đá, hâm hùng như say phản
Chần các cô bên mỏm đá nhám xanh,
Đoạn cúi lôi theo theo gậm núi loanh quanh
Vung máu nhuộm hang sâu màu đỏ loãng!

Trong lúc ấy các ngai vàng chói lọi
Bốn phương trời rạng rỡ ánh kim thoa
Buổi tiệc đêm trong điện các hương pha
Nghìn thanh nữ đầy thân vàng loáng ngợi …

Hay thiếu phụ cõng con trên lưng nặng
Đãi cát vàng bên hốc núi cheo leo
Thấy vàng trôi, nàng hớn hở với theo
Vô ý ngã, con rơi, dòng lôi thẳng.

Nàng hốt hoảng đuổi vàng theo con dại
Thì bên chân vàng đứng, xoáy không trôi
Cúi lượm lên, nàng bỗng ngã: con ôi!
Nước lùa mẹ theo con, dòng thác chảy.

Trong lúc ấy các ngai vàng chói lọi.
Bốn phương trời rạng rỡ ánh kim thoa.
Buổi tiệc đêm trong điện các hương pha
Nghìn thanh nữ đầy thân vàng loáng ngợi …


Bích Đào Thanh Tịnh
(Đồng quê )
(Hà- nội báo, số 27, ngày 8-7-1936)

---

Tình yêu

Ai đi nghiêm khắc với tình yêu, Với kẻ mơ hoa mộng gió chiều. Ngọn gió chiều vàng lay lá rụng. Chiều vàng thường vắng tiếng tim kêu! Tình câm ai khiến gió im hơi, Khí lạnh sương lam tỏa mịt trời. Chiến nhạn mất bày, sương gió gọi Gió ngừng, sương lạnh bóng chim rơi! Tình yêu là giải áng mây bay, Là nước sông trôi cuộn tháng ngày. Mây vẫn thay hình hôn gió nhẹ, Nhẹ nhàng nước quyện bóng chim bay.

Tình yêu thường với sắc thiên nhiên
Đào tạo ra nên cảnh mộng huyền.
Như điểm son tình cô thiếu phụ
Uốn mình thôn nữ nét duyên tiên.

Tình yêu thường mượn sắc hoa tươi
Để điểm cô em mấy nụ cười.
Mượn liễu buông mành thêm mái tóc,
Mượn hồ thu nhuộm nét xuân tươi.

Nhưng, thời gian xóa vết yêu thương
Trong quả tim tình tắm lệ sương.
Chỉ để bên lòng hương vị cũ
Của hồn hoa nhẹ lúc tà dương.

Vì tình là một bóng lan man
Theo dõi non xanh trải dặm ngàn.
Khi ẩn bên lòng cô thiếu nữ,
Êm đềm như mộng lúc mơ tan …

… Nghe lời sắc Đẹp tiếng tình kêu
Tim rụng hôm qua, một buổi chiều.
Một buổi chiều tàn sương lạnh nhắn ;
Ai đành nghiêm khắc với tình yêu …


Thanh Tịnh
(Đồng quê )

---

Nắng mai


Ẩn mình sau ngành dương
Trộm rây phấn vàng hương.
Mặt trời ghẹo thiếu nữ
Thiêm thiếp trong phòng sương.


Nắng vàng giỡn trên má
Cô mơ tình nhân hôn
Cặp môi từ từ rã
Cô vui với mộng hồn.


Giật mình nắng chói ran
Bên hiên sáo gọi ngàn
Cô em nghiêng mình thẹn
Quàng chăn, ngủ vội vàng.


Thanh Tịnh
(Hà Nội báo số 19, 13-5-36)

---

Muôn bến


Sóng lụa đưa thuyền đỗ bến mơ,
Trời dồn nẻo khuất khách bơ vơ.
Thuyền trôi muôn bến tình quay lái,
Khách vọng chờ xa một bến bờ.

Miệt mài thuyền chảy nối mênh mông
Rủ nắng thu tơ dính cạnh lòng.
Khách lặng quay nhìn muôn bến khuất
Tiếc thầm như gió quyện trời không?

Thuyền trôi không bến tiếng không vang,
Đời chảy quen sông đỡ lạ ngàn.
Nhưng một chiều thu thuyền bỗng đỗ
Bên bờ sông trắng gió lan man.

Khách ghé nhưng lòng chẳng ghé theo
Buồn vương trong bước nước sông reo.
Chiều đưa tiếng gọi giang hồ vẳng
Khách trở về sông lặng thả chèo.


Thanh Tịnh
(Ngày nay số 22, 17-8-1940)

---

Tiếng gọi của đồng quê

Đạm đạm trường giang thủy
Du du tống khách tình
Lạc hoa tương dữ hận
Đáo địa nhất vô thanh.
(Thơ xưa)


Còn khổ gì hơn lúc xế chiều,
Em không trông thấy bóng người yêu.
Mơ màng em đợi tình quân gọi,
Khắc khoải bên đồng tiếng dế kêu.

Dế kêu ran tận chân trời
Thương anh, em gọi nhưng lời không đi.
Phương em đứng ngóng phương gì?
Mà chiều tháng trước anh đi không về.

Mưa phùn tháng trước khắp vùng quê
Quảy gánh em không quản nặng nề
Đưa tận bến thuyền em trở bước,
Đau lòng em ngắm cánh buồm lê.

Buồm lê trắng xóa phương ngàn
Chập chờn khi hiện khi tàn trong sương
Thuyền anh theo nước dòng Hương
Bơ vơ, nội cỏ rừng dương, em về.

Em về nhằm buổi tối mù đen,
Leo lét hai bên ánh sáng đèn.
Cuối xóm anh nghe chồng cợt vợ,
Nhà em thui thủi một mình em.

Một mình em chuyển xe tơ
Gió lòm khe cửa em mơ anh về.
Ngoài hiên mưa gió dầm dề
Buồn ôm gối lạnh em kê má hồng.

Rồi đêm ấy qua, đêm khác qua,
Bao nhiêu đêm lặng bấy đêm mà.
Bên thềm trăng giãi sương rơi lạnh
Mãi nhắc em hay anh vắng nhà …


Thanh Tịnh
(Hà-nội báo số 15, 15-4-36)

---

Tiếng gọi của đồng quê


Chiều về trên cỏ non thu,
Trăng ve nắng nhạt sầu ru lá vàng.
Hồ sâu chan chứa lệ ngàn,
Nai con lạ núi muôn vàn bơ vơ.
Chân mây mở rộng đợi chờ,
Chim nương cánh gió làm thơ lạc vần.
Một hai sao nở dần dần,
Ngày đi lặng lẽ đêm gần gần đây.
Bàng hoàng gió gạt hương cây,
Đêm mông lung rộng trăng mây kín trời.


Thanh Tịnh

---

Nhớ Huế quê tôi

Sông núi vươn dài tiếp núi sông Cò bay thẳng cánh nối đồng không Có người bảo Huế xa, xa lắm Nhưng Huế quê tôi ở giữa lòng. Mười một năm trời mang Huế theo Đèo cao nắng tắt bóng cheo leo Giọng hò mái đẩy vờn mây núi Man mát sông Hương lướt đỉnh đèo. Tôi gặp bao người xứ Huế xa Đèn khuya thức mãi chí xông pha Mở đường giải phóng về quê mẹ Dựng khắp non sông bóng xóm nhà.

Có bao người Huế không về nữa.
Gửi đá ven rừng chép chiến công
Có mồ liệt sỹ nâng lòng đất.
Buồm phá Tam Giang gió thổi lồng.

Nặng trĩu trăm năm bóng cổ thành
Bao lần máu đỏ nhuộm đồng xanh
Cờ sao ngày ấy buồn cung cấm
Sông nước xôn xao núi chuyển mình.

Bao độ thu về, thu lại qua
Huế tôi thăm thẳm nhớ con xa
Mỗi lần phượng nở rung màu đỏ
Càng giục canh sương rộn tiếng gà.


Thanh Tịnh

---

Kính tặng sư Viên Thành


Một mái am tranh cổ bạn tùng
Bốn mùa sương gió tỏa mông lung
Bên đồi dương vắng, dòng khe vắng
Có kẻ giang hồ thấy nản chân.

Cửa Phật đây rồi, tôi thấy tôi
Mơ trời cao cả luyến xa xôi
Chuông chùa ngân rã mười phương mộng
Khe biếc say kinh cá hận mồi.

Ơi đạo sĩ ơi! tôi đến đây
Van xin chút rượu gội đêm say
Tôi người mê muội ham cùng cá
Coi nhẹ trăm năm hận một ngày!

Cảm tấm chân thành đạo sĩ thương
Đón tôi trong cửa mở muôn phương
Nhưng sen hồ lạnh mùa thu dậy
Tôi nhớ hương cây cảm bụi đường.

Từ biệt am ngàn tôi lại đi
Lang thang chưa chán bước lưu ly
Quen đời quán chật hồ thu rộng
Chán kiếp bằng ngang sổ thẳng lỳ.

Đạo sĩ chờ tôi chán hải hồ
Tôi chờ đạo sĩ lãng hư vô
Tôi mơ đêm lạnh lòng sơn tự
Ấp ngủ men ngàn đợi áo khô.


Thanh Tịnh

---

Gặp gỡ


Người cũ đây rồi bạn cũ đây
Cầm tay lại nói chuyện chia tay
Ba mươi năm chẵn xa lâu nhỉ?
Mà tưởng cách nhau mới mấy ngày.

Giòng giòng kỷ niệm tuôn xuôi ngược
Lẫn lộn vui buồn dệt ngổn ngang
Cũng quên khóc trước hay cười trước
Chỉ nhớ bên song nắng trải vàng.

Chuyện dài chưa dứt bỗng ngồi yên
Biết nói làm sao hết nỗi niềm
Tóc bạc ngỡ ngàng hai mái tựa
Thẹn thùng như buổi gặp đầu tiên.


Thanh Tịnh
Tháng 5.1975

---

Dân no thì lính cũng no


Trông lên thì thấy đầy sao
Nhìn quanh thì thấy đồng bào mến thân
Dễ trăm lần không dân cũng chịu
Khó vạn lần dân liệu cũng xong
Thóc thuế mà có dân đong
Trăm công nghìn việc ngược dòng cũng xuôi
Đêm nằm nghĩ lại mà coi
Liệu còn thằng giặc đứng ngồi sao yên?
Nhân dân là bậc mẹ hiền
Cơm gạo áo tiền thì mẹ phải lo
Dân no thì lính cũng no
Dân reo lập nghiệp, lính hò lập công...

   
Thanh Tịnh
(1948)

---