Nguyễn Vỹ

Nguyễn Vỹ sinh năm 1912 tại làng Tân-hội (sau đổi là Tân-phong, năm 1945 lại đổi là Phổ-phong), huyện Ðức-phổ, tỉnh Quãng-ngãi .

Ông đã từng theo học tại trường Trung học Pháp-Việt ở Qui-nhơn 1924-1927, rồi phải gián đoạn vì tham gia các cuộc vận động chống thực dân, sau đó ông ra Bắc theo học ban tú tài tại Hà Nội.

Năm 1934, ông xuất bản tập thơ đầu tiên, gồm độ 30 bài thơ Việt và thơ Pháp. Từ đó ông cộng tác với các báo chính trị và văn nghệ ở Hà-nội. Năm 1937, Nguyễn Vỹ sáng lập tờ báo Việt-Pháp lấy tên là Le Cygne tức Bạch Nga. Báo này ngoài Nguyễn Vỹ còn có nhà văn tên tuổi Trương Tửu cộng tác. Le Cygne là cơ quan cách mạng, chính trị, xã hội, văn nghệ. Trên báo này Nguyễn Vỹ có viết nhiều bài công kích Chính-phủ Bảo-hộ, chỉ trích đường lối cai trị của người Pháp. Chính vì lẽ đó mà Le Cygne bị đóng cửa, rút giấy phép vĩnh viễn, Pháp kết án ông là thành phần bất hảo, nguy hiểm cho Chính-phủ Bảo-hộ, và ghép vào tội “phá rối trị an và phá hoại nền an ninh quốc gia”. Kết quả : ông bị tòa án thực dân tuyên phạt 6 tháng tù và 3000 quan tiền phạt.

Mãn tù, năm 1939, thế chiến thứ hai bùng nổ, Pháp thất trận, quân Nhật chiếm Việt Nam; không thua gì quân Pháp, Nhật-bản đặt chế độ độc tài cai trị; Nguyễn Vỹ quay lại tranh đấu chống Nhật, ông dùng ngòi bút _một khí giới muôn đời của kẻ sĩ _ cho xuất bản hai quyển sách chống chế độ quân phiệt Nhật-bản đó là :
_ Kẻ thù là Nhật-bản
_ Cái họa Nhật-bản.
Lần nầy cũng như lần trước, Nguyễn Vỹ bị quân Nhật bắt giam tại ngục Trà-khê ( sau này trong tạp chí phổ thông bộ mới, Nguyễn Vỹ có kể lại những ngày sống trong ngục Trà-khê với tựa bài “ Người tù 69”).
Năm 1945, thế chiến thứ hai chấm dứt, Nguyễn Vỹ ra khỏi tù, sáng lập tờ báo Tổ quốc tại Sài-gòn, trong ấy có những bài công kích chính quyền đương thời nên chỉ ít lâu sau, báo Tổ quốc bị đóng cửa.

Sau đấy, Nguyễn Vỹ lại cho ra tờ Dân chủ xuất bản ở Ðà Lạt, chống chính sách quân chủ lập hiến của Bảo Ðại. Sống chẳng bao lâu, báo Dân chủ cũng chung số phận với báo Tổ quốc.

Ðến năm 1952, một nhật báo khác cũng do NguyễnVỹ chủ trương là tờ Dân ta, ra đời để rồi sống chỉ được một thời gian, cuối cùng cũng bị đóng cửa như các tờ báo trước của ông.
Mãi đến năm 1958, ông đứng ra chủ trương bán nguyệt san Phổ thông, chú trọng về nghệ thuật và văn học, tạp chí này được kể là có nhiều uy tín đối với làng báo miền Nam.

Năm 1936, Nguyễn Vỹ được Hội-đồng Quân-nhân Cách-mạng mời tham gia Hội-đồng Nhân-sĩ Quốc-gia với tính cách trọng tài và cố vấn cho chính quyền đương thời, nhưng chỉ ít lâu sau ông rút lui. Trong khoảng thời gian này ông được phép tái bản nhật báo Dân ta ( bộ mới) nhưng đến năm 1965 cũng lại bị đóng cửa và từ 1967 Nguyễn Vỹ chỉ còn chủ trương tạp chí Phổ-thông mà thôi.

Giữa năm 1962, Nguyễn Vỹ cho xuất bản tập thơ Hoang vu.

Vào ngày 4 tháng 2 năm 1971, ông qua đời do tại nạn xe hơi trên đoạn đường Tân An (thuộc tỉnh Long An)- Sài Gòn, hưởng dương 59 tuổi.

Về tác phẩm của Nguyễn Vỹ gồm có:

- Tập thơ đầu (cả Việt lẫn Pháp) xuất bản năm 1934 tại Hà Nội.
- Grandeurs et sevitudes de Nguyễn Văn Nguyên xuất bản năm 1937, Hà Nội.
- Ðứa con hoang (tiểu thuyết) xuất bản 1931, Hà Nội.
- Cái họa Nhật-bản (biên khảo) xuất bản năm 1947, Hà Nội.
- Devant le drame fraco – vietnamien xuất bản năm 1947, Sài Gòn.
- Hai thiêng liêng (tuyểu thuyết) xuất bản năm 1956, Sài Gòn.
- Chiếc áo cưới màu hồng (tiểu thuyết) xuât bản năm 1956.
- Giây bí rợ (tiểu thuyết) xuất bản năm 1956.
- Hoang-vu ( thơ ) xuất bản năm 1962.
- Mồ hôi nước mắt (tiểu thuyết) xuất bản năm 1966.
_ Thơ lên ruột (về những bài thơ trào phúng về thế sự đã đăng lên tạp chí phổ thông và nhật báo Dân ta).
- Lội ngược (tiểu thuyết)
- Người tù 69 (hồi ký)
- Tuấn, chàng trai nước Việt (biên khảo), v.v…

Năm 1964, trong tạp chí Phổ thông, Nguyễn Vỹ mở lại tập thơ Tao đàn Bạch Nga - một lối thơ mà Nguyễn Vỹ trước đây đã bị một số người chống đối.

Ngoài ra, Nguyễn Vỹ còn viết nhiều bài báo thuộc văn học, nghệ thuật, khoa học trên tạp chí Phổ thông cũng như vài báo khác ở Thủ-đô mang nhiều bút hiệu khác nhau : Diệu-Huyền, Tân-Phong, Tân-Trí.


Lược trích Việt Nam Thi Nhân Tiền Chiến Nguyễn Tấn Long

---

Cũng thế thôi


Lắm lúc tôi buồn tôi bảo tôi:
Nói làm chi nhỉ? Phí lời thôi.
Kệ thay thời thế, thời là thế.
Trống ngược kèn xuôi cũng thế thôi!


Tả hữu xun xoe, dở lắm mòi.
Cũng người xuống chó, kẻ lên voi!
Cũng phường lòi tói năm ba tự
Múa mép rùm beng, cũng thế thôi!


Bán lợn nuôi danh, chật chợ trời.
Rộn ràng hôm sớm bóng ma trơi.
Say sưa ngất nghểu ngày tan chợ
Phủ áo ra về cũng thế thôi!


Cứ điếc, cứ câm, cứ mặc đời,
Mặc thời mặc thế, để buôn trôi.
Mặc người khôn dại, còn hay mất,
Ai mất, ai còn, cũng thế thôi.




Nguyễn Vỹ
(Hoang vu)

---

Đêm sầu về


Ta muốn được những cánh tay êm thắm
Ru hồn ta như đứa trẻ trong nôi
Một quán trọ trong lòng ai êm ấm
Khi lạc loài trên nẻo vắng xa xôi.


Gót phiêu lãng còn vương thề muôn dặm
Bình nước non chưa cạn hết ly bôi
Sao Bắc đẩu tít mù xa thăm thẳm
Kiếp tài hoa còn hận mãi chưa thôi.


Bao nhiêu đêm không bến bờ cô quạnh
Ta âm thầm ôm khóc ánh sao rơi
Nếu ta biết một khu trời Vạn Hạnh
Trăng không tàn mà hoa cũng không trôi.


Ôi giếng thẳm biết bao giờ mới tạnh?
Nắng muôn chiều đã chết lịm trên môi
Tim đọng tuyết rã rời tan những mảnh
Đêm sầu về tê lạnh lắm, đêm ôi!




Nguyễn Vỹ
(Hoang vu)

---

Đêm trinh


Đêm nay tôi không muốn ngồi gục bên đỉnh trầm,
Nghe rượu cười trong ly,
Nhạc quây cuồng trong khói,
Thời gian đọng trên mị
Tôi muốn về bên giếng tối,
Khu vườn âm u,
Quê hương hoang vu,
Không một dấu vết.
Tôi không muốn dẫm lên những mặt trời đã chết,
Không vương những nắng tơ đã kết.
Vòng hoa trên cổ áo quan tàị
Đã lạnh rồi, những mùa xuân chết yểu trong Thiên thai!
Nhặt làm chi những phím hương đổ gảy,
Màu xám hoàng hôn,
Màu xanh rợn hoang hồn,
Hình bóng thời Homere quây cuồng trong nhạc lữa!
Thôi, vươn lên chi hình hài ẻo lả nữa!
Tôi không muốn đêm nay cười nghiêng ngửa,
Tôi đạp tung cánh cửạ
Ngạo nghể của Thành Sầụ
Tên lính gác nhe răng cười,
rùng rợn đôi mắt sâụ
Để tôi đi!
Để tôi đi!
Trời không mây, không gió
Tôi không áo, không chăn
Tôi về quê hương không cửa, không ngỏ,
Tôi về cô phương không lửa, không trăng.
Mịt mù thăm thẳm,
Mênh mông biên giới của Đêm Trinh!
Tối đen một giếng thẳm
Rực rỡ ánh quang minh.
Tôi với tôi,
Không hình, không bóng
Tôi với tôi,
Không thơ, không mộng.
Tôi với tôi,
Lồng lộng giữa Hoang Vu!




Nguyễn Vỹ
(Hoang vu)

---

Gửi Trương Tửu

(Viết trong lúc say)


Nay ta thèm rượu nhớ mong ai…
Một mình nhấp nhém, chẳng buồn say!
Trước kia hai thằng hết một nậm,
Trò truyện dong dài, mặt đỏ sẫm,
Nay một mình ta một be con.
Cạn rượu rồi thơ mới véo von!

Dạo ấy chúng mình nghèo xơ xác,
Mà vẫn coi tiền như cỏ rác.
Kiếm được đồng nào đem tiêu hoang,
Rủ nhau chè chén nói huênh hoang.
Xáo lộn văn chương với chả cá,
Chửi Ðông, chửi Tây, chửi tất cả,
Rồi ngủ một đêm mộng với mê .
Sáng dậy nhìn nhau cười hê hê!

Bây giờ thời thế vẫn thấy khó,
Nhà văn An-nam khổ như chó!
Mỗi lần cầm bút viết văn chương,
Nhìn đàn chó đói gặm trơ xương
Rồi nhìn chúng mình hì hục viết
Suốt mấy năm trời kiết vẫn kiết,
Mà thương cho tôi, thương cho anh
Ðã rụng bao nhiêu mái tóc xanh.
Bao giờ chúng mình thật ngất ngưởng?
Tôi làm Trạng-Nguyên anh Tể-Tướng,
Rồi anh bên Võ tôi bên Văn,
Múa bút tung gươm hả một phen?
Cho bõ căm hờn cái xã hội
Mà anh thường kêu mục, nát, thối?
Cho người làm ruộng, kẻ làm công.
Ðều được an vui hớn hở lòng?
Bây giờ chúng mình gạch một chữ
Làm cho đảo điên pho Lịch-sử!
Làm cho bốn mươi thế kỷ xưa
Hất mồ nhổm dậy cười say xưa
Ðể xem hai chàng trai quắc thước
Quét sạch quân thù trên Ðất Nước?
Ðể cho toàn thể dân Việt Nam
Ðều được Tự-do muôn muôn năm?
Ðể cho muôn muôn đời dân tộc
Hết đói rét, lầm than tang tóc?
Chứ như bây giờ là trò chơi!
Làm báo làm bung chán mớ đời!
Anh đi che tàn một lũ ngốc
Triết lý con từu, văn chương cóc!
Còn tôi bưng thúng theo đàn bà,
Ra chợ bán văn ngày tháng qua!
Cho nên tôi buồn không biết mấy!
Ðời còn nhố nhăng, ta chịu vậy!
Ngồi buồn lấy rượu uống say sưa,
Bực chí, thành say mấy cũng vừa.
Mẹ cha cái kiếp làm thi sĩ!
Chơi nước cờ cao gặp vận bĩ!
Rồi đâm ra điên, đâm vẩn vơ,
Rốt cuộc chỉ còn… mộng với mơ!



(Viết rồi hãy còn say)
Nguyễn Vỹ
( Phụ nữ )

---

Hai con chó


Chuồng ngục tối om, kìa bốn xó,
Bốn thằng bơ vơ như bốn chó!
Chẳng được nói năng, chẳng được cười,
Hai chân chồn hổm, ngồi co ró.

Lưng rít mồ hôi, không dám cọ
Ngứa ngáy tay chân không rậy rọ.
Rệp bò lên cổ leo lên đầu,
Muỗi bay khiêu vũ; kêu ó ó.

Một tên lính Nhật ngồi ngay đó;
Nét mặt hầm hầm, tròn mắt lỏ!
Đeo chiếc gươm dài, cầm roi da,
Thỉnh thoảng quất lên bốn đầu sỏ.

Hắn uống rượu gì màu đỏ đỏ,
Như uống máu tươi trong cái sọ?
Kìa nó gật gù, đầy ngả nghiêng,
Máu nhểu quanh môi từng giọt nhỏ!

Hai mắt đỏ hoe xoay tròn, ngó
Thằng tù lim dim trong một xó,
Hắn xả ba roi trên đỉnh đầu,
Thằng tù rụt vai, mặt mếu mó!

Một thằng tù khác ngồi nhăn nhó,
Tay run cầm cập, răng gõ mõ ,
Sốt rét lên cơn, không dám nằm,
Đầu cuối lạy …lạy …như xin xỏ.

Thằng tù thứ ba ngồi nhóc mỏ,
Da mặt xanh lè, mắt tho lỏ.
Hắn bị tra điện hồi đầu hôm,
Giờ như cái xác con ma xó!

Thằng tôi chờ chết, ngồi co ró,
Làm thơ âm thầm lấy vần chó.
Bỗng một chó Nhật vừa đi qua,
Đứng ngồi song sắt trố mắt ngó.

Nó nhìn thằng tôi, tôi nhìn nó,
Thông cảm cùng nhau hai đứa chó!
Bỗng dưng tơi cười! ha! ha! ha!
Nó cùng vẫy đuôi cười hó! hó!

Tên lính Nhật hoàng la xí xó,
Đạp giày lên lưng xua đuổi nó,
RồI quật roi da lên đầu tôi,
Ào ào, ạt ạt như Thần gió!

Chó Nhật ẳng ẳng chạy gần đó
Quay lại vẫy đuôi, đứng lấp ló,
RồI tôi nhìn nó, nó nhìn tôi,
Thông cảm cùng nhau hai đứa chó!

Hà Nội mừng xuân năm Nhâm Ngọ
Pháo nở tưng bừng, đèn sáng tỏ.
Chó Nhật vẫy đuôi chờ tôi ngâm.
Dăm chục câu thơ mừng kiếp chó!

Ôi tôi ôi, tôi ôi là tôi!
Ôi chó ôi, chó ôi là chó.




Nguyễn Vỹ
(1942, Hoang vu)

---

Hương Giang dạ khúc


Hơi gió hiu hiu của ban đêm
Ru hồn ta trong cơn tê tái.
Nước sông Hương lặng lẽ êm đềm
Ru chiếc thuyền ta bơi êm ái.


Thuyền ta thiu thỉu ngủ, lênh đênh.
Theo nhịp mái chèo bơi êm ái,
Tâm hồn ta rên rĩ, buồn tênh,
Theo cơn sóng trần duyên tê tái.


Hồn ta bơi lướt qua, buồn tênh
Trên lớp sóng trần duyên tê tái,
Thuyền ta bơi lướt qua, lênh đênh
Theo nhịp mái chèo bơi, êm ái.


Trăng soi trên đỉnh núi đầu ghềnh
Nhợt như vết thương lòng tê tái,
Và trong cõi lòng ta mông mênh,
Trăng rũ một cơn buồn êm ái.


Tâm hồn ta rên rĩ, buồn tênh
Ru vết thương lòng ta, êm ái,
Thuyền ta trên mặt nước, lênh đênh,
Ru tâm hồn ta thêm tê tái.




Nguyễn Vỹ
Huế 1936, Hoang Vu

---

Mơ tuyết


Tôi biết thời gian quá ỡm ờ
Rải trăng rãi gió ngập vần thơ!
Đêm nay tan tác giàn Sao rụng:
Tuyết trắng âm thầm ngập giấc mơ!


Tuyết nở muôn hoa dưới nguyệt đình
Tuyết ươm rào rạt áng hương trinh
Tuyết buông tha thướt trên cành gió
Tuyết rũ màn tơ xuống bóng mình...


Tôi mở lòng hoa chép một bài
Nhưng hoa tuyết rụng ngập trần ai!
Vần thơ mơ tuyết còn trong trắng
Tôi hái mơ về... để tặng ai?




Nguyễn Vỹ
Rằm tháng Hai - Kỷ Hợi

---

Một mình


Một trời, một biển bao la,

Một mây, một gió, một ta, một mình!

Trần ai một kiếp lênh đênh,

Trăm thương, nghìn nhớ, một mình, một ta!




Nguyễn Vỹ
Nha Trang, 1960

---

Sương rơi


Sương rơi
Nặng trĩu
Trên cành
Dương liễu...
Nhưng hơi
Gió bấc
Lạnh lùng
Hiu hắt
Thấm vào
Em ơi,
Trong lòng
Hạt sương
Thành một
Vết thương!..

Rồi hạt
Sương trong
Tan tác
Trong lòng,
Tả tơi
Em ơi!
Từng giọt
Thánh thót,
Từng giọt
Điêu tàn
Trên nấm
Mồ hoang!...

Rơi sương
Cành dương
Liễu ngả
Gió mưa
Tơi tả
Từng giọt,
Thánh thót
Từng giọt,
Tơi bời
Mưa rơi,
Gió rơi,
Lá rơi,
Em ơi!...




Nguyễn Vỹ
(1935)

---

Tiếng chuông chùa


Bốn phương trời
Sương sa
Tiếng chuông Chùa
Ngân nga
Trời lặng êm
Nghe rêm

Tiếng chuông
Rơi
Thảnh thơi
Êm đềm.

Hồi chuông
Trôi
Êm ru
Vô âm u
Hồn tôi.

Hồi chuông
Vang bốn phương
Mùi trầm hương
Vang trong sương
Lòng tôi…

Nghe tiếng chuông
Trong
Trong
Hồi hộp
Bâng khuâng

Hồn lẵng lặng
Lên vút
Cao xanh
Thanh
Thanh…

Tiếng chuông Chùa
Khoan thai
Kêu ai
Lòng nhớ thương
Tê
Mê
Trong sương…



Nguyễn Vỹ
(1935)

---