Xuân Diệu

Thời gian


Dưới thuyền nước trôi;
Trên nước thuyền chuồi.
Và nước, và thuyền
Xuôi dòng đi xuôi.

Nước không vội vàng
Cũng không trễ tràng.
Thuyền không chậm chạp
Nhưng không nhẹ nhàng.

Nước trôi, vô tri,
Vô tình, thuyền đi.
Nước không biết thuyền;
Thuyền biết nước chi?

Cứ thế luôn ngày,
Trôi mà như bay,
Nước, thuyền đi mãi,
Luôn trong đêm dày.

Trăng thu gió hè,
Đổi bờ thay đê,
Nước, thuyền xuống biển:
Thuyền không trở về...

Nước cũng mất luôn...
- Nhưng nước còn nguồn:
Thuyền chìm, trong lúc
Đêm ngày nước tuôn...



Xuân Diệu

---

Tiếng gió


Có nhiều lúc gió kêu thê thiết quá;
Như gió đau một nỗi khổ vô hình,
Như bao điều ảo não của nhân sinh
Đã in vết ở nơi hồn của gió.
Gió vừa chạy, vừa rên, vừa tắt thở,
Đem trái tim làm uất cả không gian,
Gợi bóng hình những thân thể cơ hàn,
Với môi tím, với cảnh nghèo vạc mặt.

Trong khung xám của mùa đông bằng sắt,
Gió qua rồi còn lưu lại tiếng ngân:
Cây bên đường trụi lá, đứng tần ngần,
Khắp xương nhánh chuyển một luồng tê tái;
Và giữa vườn im, hoa run sợ hãi
Bao nỗi pha phôi, khô héo, rụng rời.
Và mưa kia là nước mắt gió rơi,
Và sương ấy là mồ hôi gió rớt
Trong lúc vội vàng, trên cành thưa thớt.

Ấy nỗi buồn kêu xé của ngày qua,
Hay lời tham rền rĩ của đêm xa;
Ấy là tiếng những âm binh tan tác,
Hay là giọng những âm hồn lưu lạc?
- Hỡi gió mờ! người chứa cả mùa đông
Trong phổi của người u uất vô cùng.



Xuân Diệu

---

Tiếng không lời
(Mây lưng chừng hàng)


Mây lưng chừng hàng
Về ngang lưng núi.
Ngàn cây nghiêm trang
Mơ màng theo bụi
Hoa dại trên đồi.

Trăng nằm trên ngôi...

Gió thanh chia mình
Trong cành lá biếc.
In như ái tình
Mơ qua trời thiếc,
Lan giữa làn hương.

Hỡi người rất thương...

Sao em không nghe
Bao lời van vỉ
Của nguyệt đêm hè,
Bao lời ủy mị
Của thời tươi xanh.

Hãy cầm tay anh...



Xuân Diệu

---

Tình trai


Tôi nhớ Rimbaud với Verlaine,
Hai chàng thi sĩ choáng hơi men,
Say thơ xa lạ, mê tình bạn,
Khinh rẻ khuôn mòn, bỏ lối quên.

Những bước song song xéo dặm trường
Đôi hồn tươi đậm ngát hoa hương,
Họ đi, tay yếu trong tay mạnh,
Nghe hát ân tình giữa gió sương.

Kể chi chuyện trước với ngày sau;
Quên gió môi son với áo màu;
Thây kệ thiên đường và địa ngục!
Không hề mặc cả, họ yêu nhau.



Xuân Diệu

---

Trăng


Trong vườn đêm ấy nhiều trăng quá,
Ánh sáng tuôn đầy các lối đi.
Tôi với người yêu qua nhẹ nhẹ...
Im lìm, không dám nói năng chi.

Bâng khuâng chân tiếc giậm lên vàng,
Tôi sợ đường trăng tiếng dậy vang,
Ngơ ngác hoa duyên còn núp lá,
Và làm sai lỡ nhịp trăng đang.

Dịu dàng đàn những ánh tơ xanh,
Cho gió du dương điệu múa cành;
Cho gió đượm buồn, thôi náo động
Linh hồn yểu điệu của đêm thanh.

Chúng tôi lặng lẽ bước trong thơ,
Lạc giữa niềm êm chẳng bến bờ.
Trăng sáng, trăng xa, trăng rộng quá!
Hai người nhưng chẳng bớt bơ vơ.



Xuân Diệu

---

Tương tư chiều


Bữa nay lạnh, mặt trời đi ngủ sớm;
Anh nhớ em, em hỡi! Anh nhớ em.
Không gì buồn bằng những buổi chiều êm.
Mà ánh sáng đều hoà cùng bóng tối.
Gió lướt thướt kéo mình qua cỏ rối;
Vài miếng đêm u uất lẩn trong cành;
Mây theo chim về dãy núi xa xanh
Từng đoàn lớp nhịp nhàng và lặng lẽ
Không gian xám tưởng sắp tan thành lệ.

Thôi hết rồi! Còn chi nữa đâu em!
Thôi hết rồi, gió gác với trăng thềm.

Với sương lá rụng trên đầu gần gũi,
Thôi đã hết hờn ghen và giận tủi.
(Được giận hờn nhau! Sung sướng bao nhiêu!)
Anh một mình, nghe tất cả buổi chiều
Vào chậm chậm ở trong hồn hiu quạnh.

Anh nhớ tiếng. Anh nhớ hình. Anh nhớ ảnh.
Anh nhớ em, anh nhớ lắm! Em ơi!
Anh nhớ anh của ngày tháng xa khơi,
Nhớ đôi môi đang cười ở phương trời.
Nhớ đôi mắt đang nhìn anh đăm đắm!
Em! Xích lại! Và đưa tay anh nắm!



Xuân Diệu

---

"Vì sao"

Tặng Đoàn Phú Tứ


Bữa trước, riêng hai dưới nắng đào,
Nhìn tôi cô muốn hỏi "vì sao?"
Khi tôi đến kiếm trên môi đẹp
Một thoáng cười yêu thỏa khát khao.

Vì sao giáp mặt buổi đầu tiên,
Tôi đã đày thân giữa xứ phiền,
Không thể vô tình qua trước cửa,
Biết rằng gặp gỡ đã vô duyên?

Ai đem phân chất một mùi hương
Hay bản cầm ca! Tôi chỉ thương,
Chỉ lặng chuồi theo giòng cảm xúc,
Như thuyền ngư phủ lạc trong sương.

Làm sao cắt nghĩa được tình yêu!
Có nghĩa gì đâu, một buổi chiều
Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt,
Bằng mây nhẹ nhẹ, gió hiu hiu...

Cô hãy là nơi mấy khóm dừa
Dầm chân trong nước, đứng say sưa,
Cho tôi là kẻ qua sa mạc
Tạm lánh hè gay; thế cũng vừa

Rồi một ngày mai, tôi sẽ đi.
Vì sao, ai nỡ hỏi làm chi!
Tôi khờ khạo lắm, ngu ngơ quá,
Chỉ biết yêu thôi, chẳng hiểu gì.



Xuân Diệu

---

Viễn khách

Tặng Nguyễn Nhược Pháp


Đương lúc hoàng hôn xuống,
Là giờ viễn khách đi.
Nước đượm màu ly biệt,
Trời vương hương biệt ly.

Mây lạc hình xa xôi;
Gió than niềm trách móc.
Mây ôi và gió ôi!
Chớ nên làm họ khóc.

Mắt nghẹn nhìn thâu dạ;
Môi khô hết níu lời...
Chân rời, tay muốn rã...
Kẻ khuất... kẻ trông vời...

Hôm nào như hôm qua
Má kề trên gối sánh?
Anh đi, đường có hoa...
Tôi nằm trong tuổi lạnh.

Buổi chiều ra cửa sổ;
Bóng chụp cả trời tôi!
Ôm mặt khóc rưng rức;
Ra đi là hết rồi.



Xuân Diệu

---

Vô biên


Như kẻ hành nhân quáng nắng thiêu,
Ta cần uống ở suối thương yêu;
Hãy tuôn âu yếm, lùa mơn trớn,
Sóng mắt, lời môi, nhiều thật nhiều!

Chớ nên tiết kiệm, hỡi nàng tiên!
Ta được em chăng, lại mất liền:
Với bạn ân tình hay với cảnh,
Nơi nào ta cũng kiếm Vô biên.

Những phen reo hót, những cơn say,
Những lúc mây đen ám mặt mày,
Là lúc rời xa muôn thế giới
Đến vờn trong dạ cánh chim bay...

Trời cao trêu nhử chén xanh êm;
Biển đắng không nguôi nỗi khát thèm.
Nên lúc môi ta kề miệng thắm
Trời ơi, ta muốn uống hồn em!



Xuân Diệu

---

Với bàn tay ấy

Tặng Huy Cận


Với bàn tay ấy ở trong tay,
Tôi đã nguôi quên hận tháng ngày.
Một tối trăng cao gieo mộng tưởng,
Vào lòng gió nhẹ thẩn thơ bay.

- Một tối bầu trời đắm sắc mây,
Cây tìm nghiêng xuống nhánh hoa gầy.
Hoa nghiêng xuống cỏ, trong khi cỏ
Nghiêng xuống làn rêu, một tối đầy.

Những lời huyền bí toả lên trăng,
Những ý bao la rủ xuống trần;
Những tiếng ân tình hoa bảo gió,
Gió đào thỏ thẻ bảo hoa xuân.

Bóng chiều đi vụt, bỗng đêm nay
Tôi lại đa mang hận tháng ngày.
Dưới ánh trăng cười, tôi kiếm mãi
Dấu bàn tay ấy ở trên tay.



Xuân Diệu

---

Vội vàng

(Tặng Vũ Đình Liên)


Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất;
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi.

Của ong bướm này đây tuần tháng mật;
Này đây hoa của đồng nội xanh rì;
Này đây lá của cành tơ phơ phất;
Của yến anh này đây khúc tình si.
Và này đây ánh sáng chớp hàng mi;
Mỗi sáng sớm, thần vui hằng gõ cửa;
Tháng giêng ngon như một cặp môi gần;
Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa:
Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân.

Xuân đang tới, nghĩa là xuân đang qua,
Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già,
Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất.
Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật,
Không cho dài thời trẻ của nhân gian,
Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn,
Nếu đến nữa không phải rằng gặp lại.
Còn trời đất, nhưng chẳng còn tôi mãi,
Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời;
Mùi tháng, năm đều rớm vị chia phôi,
Khắp sông, núi vẫn than thầm tiễn biệt...
Cơn gió xinh thì thào trong lá biếc,
Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi?
Chim rộn ràng bỗng đứt tiếng reo thi,
Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa?

Chẳng bao giờ, ôi! chẳng bao giờ nữa...

Mau đi thôi! mùa chưa ngả chiều hôm,
Ta muốn ôm
Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn:
Ta muốn riết mây đưa và gió lượn,
Ta muốn say cánh bướm với tình yêu,
Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều
Và non nước, và cây, và cỏ rạng,
Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng,
Cho no nê thanh sắc của thời tươi;
- Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!



Xuân Diệu

---

Xa cách

Tặng Đỗ Đức Thu


Có một bận em ngồi xa anh quá,
Anh bảo em ngồi xích lại gần hơn.
Em xích gần thêm một chút: anh hờn.
Em ngoan ngoãn xích gần thêm chút nữa.
Anh sắp giận. Em mỉm cười, vội vã
Đến kề anh, và mơn trớn: "em đây!".
Anh vui liền, nhưng bỗng lại buồn ngay.
Vì anh nghĩ: thế vẫn còn xa lắm.

Đôi mắt của người yêu, ôi vực thẳm!
Ôi trời xa, vừng trán của người yêu!
Ta thấy gì đâu sau sắc yêu kiều
Mà ta riết giữa đôi tay thất vọng.
Dầu tin tưởng: chung một đời, một mộng.
Em là em, anh vẫn cứ là anh.
Có thể nào qua Vạn Lí Trường Thành
Của hai vũ trụ chứa đầy bí mật.

Thương nhớ cũ trôi theo ngày tháng mất,
Quá khứ anh, anh không nhắc cùng em.
Linh hồn ta u ẩn tựa ban đêm,^[1]
Ta chưa thấu, nữa là ai thấu rõ.
Kiếm mãi, nghi hoài, hay ghen bóng gió,
Anh muốn vào dò xét giấc em mơ.
Nhưng anh giấu em những mộng không ngờ,
Cũng như em giấu những điều quá thực...

Hãy sát đôi đầu! Hãy kề đôi ngực!
Hãy trộn nhau đôi mái tóc ngắn dài!
Những cánh tay! Hãy quấn riết đôi vai!
Hãy dâng cả tình yêu lên sóng mắt!
Hãy khăng khít những cặp môi gắn chặt
Cho anh nghe đôi hàm ngọc của răng;
Trong say sưa, anh sẽ bảo em rằng:
"Gần thêm nữa! Thế vẫn còn xa lắm!".



Xuân Diệu

---

1. Sau này tác giả sửa thành: "Linh hồn ta còn u ẩn hơn đêm".

Ý thu

Tặng Nguyễn Lương Ngọc


Những chút hồ buồn trong lá rụng
Bị nhàu ai tưởng dưới trăm chân.
Bông hoa rứt cánh, rơi không tiếng;
Chẳng hái mà hoa cũng hết dần.

Dưới gốc, nào đâu thấy xác ve,
Thế mà ve đã tắt theo hè.
Chắc rằng gió cũng đau thương chứ;
Gió vỡ ngoài kia, thu có nghe?^[1]

Hôm nay tôi đã chết theo người
Xưa hẹn nghìn năm yêu mến tôi;
Với bóng hình xưa, tăm tiếng cũ,
Cách xa chôn hết nhớ thương rồi.

Yêu vui xây dựng bởi nguôi quên.
Muốn bước trong đời, phải dậm trên
Muôn tiếng kêu than thầm lẳng lặng.
Nhưng hoa có thể cứ lâu bền.

Ờ nhỉ! Sao hoa lại phải rơi?
Đã xa, sao lại hứa yêu hoài?
Thực là dị quá - Mà tôi nữa!
Sao nghĩ làm chi chuyện nhạt phai ?



Xuân Diệu

---

1. Sau này tác giả sửa thành: "Gió vỡ ngoài kia, ai có nghe?".

Yêu


Yêu, là chết ở trong lòng một ít,^[1]
Vì mấy khi yêu mà chắc được yêu?
Cho rất nhiều, song nhận chẳng bao nhiêu;^[2]
Người ta phụ, hoặc thờ ơ, chẳng biết.

Phút gần gũi cũng như giờ chia biệt.
Tưởng trăng tàn, hoa tạ với hồn tiêu,
Vì mấy khi yêu mà chắc được yêu!
- Yêu, là chết ở trong lòng một ít.

Họ lạc lối giữa u sầu mù mịt,
Những người si theo dõi dấu chân yêu;
Và cảnh đời là sa mạc cô liêu.
Và tình ái là sợi dây vấn vít
Yêu, là chết ở trong lòng một ít.




Xuân Diệu

---

1. Ý từ câu "Partir, c'est mourir un peu" (Bước đi, là chết một ít) trong bài "Chanson de l'adieu" (Bài ca từ biệt) của nhà thơ Edmond Haraucourt (Pháp, 1856-1941).
2. Từ câu "Offrir beaucoup, et recevoir bien peu de choses" của Félix Arvers.

Bài thứ năm


Tiếng trúc từ đâu than tịch mịch!
Hồn nào ai bỏ giữa trăng không?
Bãi xa cũng muốn làm sa mạc,
Chẳng bóng ai đi - buồn, hỡi lòng!

Chỉ có mơ màng một bãi xa,
Tuyệt mù chỉ có nhạt phai và
Véo von tiếng chở lưu ly mộng
Trong khoảng đêm trường ma gọi ma.

Mênh mông ai lạc dưới vòm sương
Cảm khái câu ca trúc võ vàng!
Canh dài vẫn thức nhớ tiên nữ,
Họa còn vừng trăng nghiêng mặt thương.



Xuân Diệu

---

Bụi mưa mờ cũ


Bụi mưa mờ cũ gương trăng,
Hoa lau trắng đã kết bằng tiêu tao.
Đêm đêm trời nhạt vơi sao,
Sông Ngân dòng bạc cũng hao bóng vàng.

Gió mưa, mưa gió âm u;
Dưới trần mà đã nghe thu lạnh rồi.
Càng cao càng lạnh trao lôi,
Trên cung xanh vắng lạnh thôi mấy chừng!

Trăng thu thường thấy trắng phau,
Ấy màu của tuyết, ấy màu của băng.
Lạnh thay! là cảnh cô Hằng
Lạnh trong cung lạnh, trong trăng lạnh lùng.



Xuân Diệu
(Quy Nhơn, 1935)

---

Buổi chiều


Buổi chiều đi lảng ở chân mây,
Hoa tím trên song thoảng điệu gầy.
Cửa đợi khép thêm đôi mí lả;
Mái tranh nghe ấm một niềm tây.

Buổi chiều đi lảng ở chân mây...

Khói mỏng lên giây móc xóm làng
Với trời không sắc đứng nghiêm trang.
Âm thầm có những câu than thở
Trong rậm lau phơ chấm bụi vàng.

Nón xa đi khuất mãi về tây,
Một điểm mong nhà giữa bóng sây.
Tựa ngõ bằng tre nhìn én liệng,
Những nàng thôn nữ đứng, thơ ngây.

Buổi chiều đi lảng ở chân mây...

Con đường nguồn gốc tự vu vơ
Lạnh lẽo chân qua, để bụi mờ.
Thờ thẫn cây đa trên bến cũ
Đêm đêm như nhớ chị đò xưa.

Thoáng trong đôi sợi gió hây hây
Một thoảng hương xa chứa mộng đầy.
Có lẽ vong hồn năm tháng cũ
Trở về phảng phất luyến đâu đây.

Buổi chiều đi lảng ở chân mây...



Xuân Diệu

---

Buồn trăng


Gió sáng bay về, thi sĩ nhớ;
Thương ai không biết, đứng buồn trăng.
Huy hoàng trăng rộng, nguy nga gió,
Xanh biếc trời cao, bạc đất bằng.

Mây trắng ngang hàng tự thuở xưa,
Bao giờ viễn vọng đến bây giờ.
Sao vàng lẻ một, trăng riêng chiếc;
Đêm ngọc tê ngời men với tơ...

Khắp biển trời xanh, chẳng bến trời,
Mắt tìm thêm rợn ánh khơi vơi.
Trăng ngà lặng lẽ như buông tuyết,
Trong suốt không gian, tịch mịch đời.

Gió nọ mà bay lên nguyệt kia,
Thêm đem sương lạnh xuống đầm đìa.
Ngẩng đầu ngắm mãi chưa xong nhớ,
Hoa bưởi thơm rồi: đêm đã khuya.



Xuân Diệu

---

Chỉ ở lòng ta

Tặng Ưng Tỷ


Chỉ là gió, nhưng lòng tôi thả bướm,
Thêm phất phơ cho hơi thở vừa hiền;
Chỉ là trăng, nhưng tôi thấy thần tiên
Như tuyệt diệu: bởi hồn tôi xanh quá.
Và người ấy vẫn như bao kẻ lạ,
Cũng sắc hương, là lụa, cũng dung nhan;
Chỉ là tình; nhưng tôi rất mê man,
Gồm vũ trụ gửi nơi hình cẩm thạch.

Cuộc đời cũng đìu hiu như dặm khách,
Mà tình yêu như quán trọ bên đường.
Mái tranh tàng đỡ rét một đêm sương,
Vò nước lã mát xoàng đôi buổi nắng.
Nhà quê kiểng có đâu cơm gạo trắng,
Thân lữ cô, đừng giận quán tranh nghèo!
Ta chỉ giàu những của sẵn mang theo:
Giữa hiu quạnh, được nghỉ nhờ đã quý.

Thiên đường cũng ở trong rương hành lý:
Muốn say sưa, phải đem sẵn rượu nồng;
Muốn êm đềm, phải có sẵn gối bông;
Muốn mơ mộng, phải sẵn trầm, sẵn nhạc.

Tôi vốn biết cuộc đời thường đạm bạc,
Nên mang theo từng suối rượu, nguồn tình.
Đem mến yêu làm cho cảnh thêm xinh.
Cứ phong nhã để cho người bớt tục.
Để lây lửa chuyển những lòng giá đúc
Phải ấm lên vì bắt chước tôi nồng;
Để bừng tia trong những mắt tê đông,
Và gợi nhịp khiến hồn lười phải thức;
Để giục tiếng chim của niềm rạo rực,
Để thay cánh rụng của nỗi phai tàn;
Để tươi cười mà âu yếm nhân gian,
Tôi có sẵn một mặt trời giữa ngực.



Xuân Diệu

---

Chiều đợi chờ


Hôm nay chiều đợi chờ
Nắng nhỏ cành vương vấn.
Sương hồng cây ước mơ;
Em đến; lòng van khấn.

Chân thơm mang gió lại
Tay đẹp ngỡ ngàng chi.
Ngoảnh đầu che sắc thẹn
Nghiêng đầu im bóng mi.

Lòng tôi rung động như
Hoa hồng trong cốc nước.
Chim cao êm ái về
Đêm ngất triền miên bước.

Ai để bàn tay ngọc
Run run hoa lá gần.
Thoảng màu đôi mắt lọc,
Bên lòng vang gió ngân.

Cho lòng xin chút hương
Cho lòng xin chút lửa
Cho lòng xin chút thương
Cho lòng xin chút nữa...



Xuân Diệu

---

Dại khờ


Người ta khổ vì thương không phải cách,
Yêu sai duyên, và mến chẳng nhằm người.
Có kho vàng nhưng tặng chẳng tuỳ nơi,
Người ta khổ vì xin không phải chỗ.

Đường êm quá, ai đi mà nhớ ngó!
Đến khi hay, gai nhọn đã vào xương.
Vì thả lòng không kìm chế dây cương,
Người ta khổ vì lui không được nữa.

Những mắt cạn cũng cho rằng sâu chứa;
Những tim không mà tưởng tượng tràn đầy;
Muôn ngàn đời tìm cớ dõi sương mây,
Dấn thân mãi để kiếm trời dưới đất.

Người ta khổ vì cố chen ngõ chật,
Cửa đóng bưng nên càng quyết xông vào.
Rồi bị thương, người ta giữ gươm dao,
Không muốn chữa, không muốn lành thú độc.



Xuân Diệu

---

Dâng


Đây chùm mong nhớ, khóm yêu đương,
Đây nụ mơ mòng đợi ánh sương,
Đây lá bâng khuâng run trước gió;
Đây em, cành thẹn lẩn cành thương.

Tất cả vườn anh rất đợi chờ,
Bởi vì em có ngón tay thơ.
Đến đây em hái giùm đôi lộc,
Kẻo tội lòng anh tủi ước mơ.

Bước đẹp em vừa ngụ tới đây,
Chim hoa ríu rít, liễu vui vầy.
Hãy làm dáng điệu xuân ôm ấp:
Ánh sáng ban từ một nét tay.



Xuân Diệu

---

Đêm thứ nhất


Đêm thứ bảy, chính là đêm thứ nhất!
Chẳng bao giờ ngăn được gót thanh niên
Khi bóng tối cũng reo hò: chủ nhật!
Và áo màu làm gió, phất qua hiên.

Sẵn kho xuân, quên cả túi không tiền;
Giày khẳng khái cứ rền vang mặt đất.
Nỗi vui vầy từ đâu đến tự nhiên:
Đêm thứ bảy, chính là đêm thứ nhất.

Phố đẹp, người xinh, là đời bánh mật;
Mặt tươi, môi đậm, là gã trai tân
Rộn tuổi trẻ dưới ánh đèn ngây ngất,
Reo ái tình trong nhịp máu phân vân.

Nhưng đêm qua, chân vặm mỏi dần dần;
Niềm vui hão chẳng lòng ai đón cất.
Trên gác về trống lạnh cả lòng xuân,
Đêm thứ bảy, chính là đêm thứ nhất!



Xuân Diệu

---

Đẹp


Mai yếu đuối sao bằng thông mạnh mẽ?
Dáng yêu kiều, sao bằng vẻ hùng anh
Những chàng trai đương sức lực tươi xanh,
Bước vạm vỡ như là đi chinh phục.

Em đẹp, khi em phồng nét ngực
Hít không gian và ngó thẳng trời xa,
Khi cánh tay dang ôm cả sơn hà,
Chân vút thẳng sắp lên đường vượt trải.

Em đẹp quá khi em mày nhíu lại,
Cặp mày xanh như rừng biếc chen cây.
Em thảnh thơi như buổi sáng đầu ngày,
Em mạnh mẽ như buổi chiều giữa hạ.

Mười chín tuổi! mặt trời đang óng ả,
Ánh sáng ca, lanh lảnh tiếng đời ngân;
Bông hạnh cười; mười chín tuổi thanh tân,
Gánh nhẹ nhõm trên thân hình măng mọc.

Mười chín tuổi, hỡi những nàng má ngọc,
Ríu rít chim, là tuổi ước mơ hoa!
Hỡi chàng trai kiều diễm mãi vui ca,
Mười chín tuổi! Chẳng hai lần hoa nở!



Xuân Diệu

---

Đi dạo


Tôi là một kẻ làm thơ... thẩn,
Đi hỏi tình yêu giữa cảnh trời.
Gió chải trong đầu không biết lược,
Mây vờn qua mắt chứa xa khơi.

Của nhành trĩu trĩu, lá âm âm
Tôi hiểu chờ riêng với muốn thầm.
Tiếng nhỏ vừa lan trong kẽ biếc,
Ấy là vạn vật nức xuân tâm.

Tôi để da tay ý dịu tràn
Gửi vào cây cỏ chút mơn man.
Chân trần sung sướng nghe da đất,
Tôi nhận xa xôi của dặm ngàn.

Bước bước giang hồ giữa mát tươi,
Đi thì có chỗ, đến không nơi.
Rồi khi nghỉ nhọc trong thân gió,
Tôi hớp trong tay những vốc trời...

Vương vấn bên mình một mối thương
Như chim nặng nghĩa với bông hường,
Tôi là một kẻ làm thơ thẩn
Cúi nhặt thơ rơi giữa sỏi đường.



Xuân Diệu

---

Giã từ thân thể


Giã từ thân thể muôn yêu dấu!
Người sẽ về tay ai, biết đâu!
Chớ mộng cánh tay cành chuốt ngọc,
Mơ chi con mắt lặng gieo sầu.

Thôi nhé từ đây thôi bén vương,
Bên nhà rào giậu chắn yêu đương.
Thôi nhé, lòng ơi, thôi hết nhé,
Hết mà! ly biệt giữa tình thương.

Người sẽ nằm êm không nhớ tôi;
Đêm đêm hoa biếc nở đôi hồi
Trong màn hoan lạc. – Tôi mơ thức
Ở phía trời này, không một ai.

Nhớ, nhớ làm chi! Xin ngủ yên!
Cho tôi tất cả gánh thương phiền.
Kho sầu không muốn chia đôi nửa,
Tôi giữ mình tôi, – em cứ quên.

Giã từ thân thể, thôi từ giã!
Ly biệt linh hồn, đã biệt ly!
Trên giấy này đây hôn cuối chót,
Nhận chăng, môi lạnh, tiễn tình đi?



Xuân Diệu

---

Giục giã


Mau với chứ, vội vàng lên với chứ,
Em, em ơi, tình non đã già rồi;^[1]
Con chim hồng, trái tim nhỏ của tôi,
Mau với chứ! thời gian không đứng đợi.
Tình thổi gió, màu yêu lên phấp phới;
Nhưng đôi ngày, tình mới đã thành xưa.
Nắng mọc chưa tin, hoa rụng không ngờ,
Tình yêu đến, tình yêu đi, ai biết!
Trong gặp gỡ đã có mầm ly biệt;
Những vườn xưa, nay đoạn tuyệt dấu hài;
Gấp đi em, anh rất sợ ngày mai;
Đời trôi chảy, lòng ta không vĩnh viễn.

Vừa xịch gối chăn, mộng vàng tan biến;
Dung nhan xê động, sắc đẹp tan tành.
Vàng son đương lộng lẫy buổi chiều xanh,
Quay mặt lại: cả lầu chiều đã vỡ.

Vì chút mây đi, theo làn vút gió.
Biết thế nào mà chậm rãi, em ơi?
Sơm nay sương xê xích cả chân trời,
Giục hồng nhạn thiên đi về cõi Bắc.
Ai nói trước lòng anh không phản trắc;
Mà lòng em, sao lại chắc trơ trơ?
- Hái một mùa hoa lá thuở măng tơ,
Đốt muôn nến sánh mặt trời chói lói;
Thà một phút huy hoàng rồi chợt tối,
Còn hơn buồn le lói suốt trăm năm.
Em vui đi, răng nở ánh trăng rằm,
Anh hút nhuỵ của mỗi giờ tình tự.
Mau với chứ! vội vàng lên với chứ!
Em, em ơi! tình non sắp già rồi...



Xuân Diệu

---

1. Xuân Diệu từng thổ lộ rằng hai câu này sáng tác theo giai thoại văn chương Pháp, có lần Alfred de Musset nói với George Sand: "Dépêche-toi, George, mon amour est vieux" (George, mau lên em, tình ta đã già rồi). (Thuỵ Khuê)

Gửi hương cho gió


Biết bao hoa đẹp trong rừng thẳm
Đem gửi hương cho gió phũ phàng!
Mất một đời thơm trong kẽ núi,
Không người du tử đến nhằm hang!

Hoa ngỡ đem hương gửi gió kiều,
Là truyền tin thắm gọi tình yêu.
Song le hoa đợi càng thêm tủi:
Gió mặc hồn hương nhạt với chiều.

Tản mác phương ngàn lạc gió câm,
Dưới rừng hương đẹp chẳng tri âm;
Tên rừng hoa đẹp rơi trên đá,
Lặng lẽ hoàng hôn phủ bước thầm.

Tình yêu muôn thủa vẫn là hương;
Biết mấy dòng thơm mở giữa đường,
Đã mất tình yêu trong gió rủi,
Không người thấu rõ đến nguồn thương!

Thiên hạ vô tình nhận ước mơ,
Nhận rồi không hiểu mộng và thơ...
Người si muôn kiếp là hoa núi,
Uổng nhụy lòng tươi tặng khách hờ!



Xuân Diệu

---

Hè

Tặng Xuân Việt


Chỉ còn lại của mùa xuân quá vãng
Một chút hương vương vấn bụi hồng tàn,
Gió thêm nóng, ngày dài thêm ánh sáng,
Ve thêm sầu; - em cũng kém dung nhan.

Mùa hạ cháy ở dưới trời đốt trắng;
Nắng hồng nung, mây bạc chảy ngân nga.
Cảnh thưa thớt chỉ một con đường vắng,
Cái am xưa, hay đôi chiếc bia già.

Tiếng gà gáy buồn nghe như máu ứa,
Chết không gian, khô héo cả hồn cao!
Thắm tuyệt vọng hai hàng bông phượng lửa;
Thê lương đời như trải mấy binh đao.

Hận trời đất tội lây cho khóm cỏ,
Cho cành hoa, cho con bướm ngu ngơ.
Muốn đi chết ở trong lòng nắng đỏ,
Để lòng tàn, thiêu huỷ cả hư vô.



Xuân Diệu

---

Hết ngày hết tháng

I

Hết ngày, hết tháng, hết! em ôi!
Kinh hãi không gian quặn tiếng còi,
Anh ngóng tìm em, tuy thấy đó.
Sắp xa, thôi cũng tựa xa rồi!

Đầu nghiêng, môi gượng, mắt mơn da,
Chân luyến bên chân, thế nghĩa là...
Ôi những bàn tay không dứt được,
Ôi lời căng thấp giọng hò la!

Khắc giờ tan lụn, dạ chon von,
Không dám nhìn xa sắc núi non.
- Hãy nhớ ngoảnh đầu khi khuất hẳn,
Cho anh tưởng tượng: vẫn đang còn.


II

Đêm qua mưa gió lạnh lùng trời,
Anh ở, em đi, lạnh lẽo người.
Còi thét như gươm, tay hoảng đứt,
Khói đùn mây bạc, lệ lên ngươi!

Em đi: mưa phủ, khuất ân tình.
Anh ở: trời tan trên mắt anh.
Vừa đó nhìn nhau, nay tưởng ngóng;
Không gian ở giữa cách hai mình.

Chiều góa không em lạnh lẽo sao!
Một mình anh lạc dưới thu cao.
Sắc trời: sương đọng; non: mây tỏa,
Không biết lòng đi tới chốn nào...



Xuân Diệu

---

Hư vô


Nhưng mà tôi sẽ chết, than ôi!
Tôi kẻ đưa răng bấu mặt trời,
Kẻ đựng trái tim trìu máu đất,
Hai tay chín móng bám vào đời.

Kẻ uống tình yêu dập cả môi
Nhưng mà tôi sẽ chết, than ôi!
Tóc ngời mai mốt không đen nữa,
Tuổi trẻ khô đi, mặt xấu rồi.

Già nua đã bó sẵn hai tay,
Hôm ấy ta trông gượng ánh ngày;
Bệnh hoạn cắn xương như rắn rúc,
Ta ngồi góp lực nhớ hôm nay.

Chóng chóng ngày thơ vụt đến xuân;
Mau mau ngày mạnh yếu phai dần.
Ngày già vội vội mang sương đến,
Tuổi chết đây rồi! Bóng lụt chân.

Đêm kia ta thức, một mình đau,
Nghe tiếng giờ đi, não dạ sầu.
Bạn ở bên mình duy ngọn nhỏ
Con đèn chống chọi với đêm thâu.

Tôi run như lá, tái như đông,
Trán chảy mồ hôi, mắt lệ phồng.
Năm đẩy, tháng dồi, tôi đã đến
Trước bờ lạnh lẽo của hư không.



Xuân Diệu

---

Im lặng


Yêu thương mà chẳng nói năng,
Nhớ nhung mà chẳng than rằng nhớ nhung.
Giữa đêm, lòng lạnh vô cùng,
Mơ màng trên gối hoa dung gần gần.
Ngọc ngà tay chẳng giao thân;
Chuốt trau dáng điệu, muôn phần ước mơ.
Sương bay... trời đục, cây mờ;
Tình riêng lẩn khuất như bờ vi lau.
"Ngó em không dám ngó lâu,
"Ngó qua một chút đỡ sầu mà thôi.
"Lòng ta thương bạn không nguôi,
"Nước sao như nước chảy xuôi một bề".
Cành thương chim nhớ bay về,
Tiếng kêu than thở, buồn nghe não sầu.
Lặng im của bóng đêm sâu;
Lặng im vĩnh viễn của mầu thời gian;
Ba canh sao lặng lẽ tàn,
Hang rừng lặng lẽ bông lan rụng mình
Lạnh lùng trong khoảng vô minh
Lòng ta muôn kiếp ôm tình, lặng im.



Xuân Diệu

---

Kẻ đi đày


Hỡi ôi! Nước cuộn lòng sông đỏ,
Mây bạc trôi trong nắng gợn trời;
Huế chẳng còn tăm, Hà Nội bỏ;
Còn gì đâu nữa, ái tình ôi!

Lòng ta sinh tụ ở nơi kia,
Tổ ấm đang vui, sao phá đi.
Nhìn või bốn phương không bóng dáng,
Luống thương trai trẻ giữa lương thì.

Ai giam cung nữ chín lần tường,
Ai ngắt hoa xuân đang độ hương.
Cung nữ cớ chi tàn má thắm;
Hoa xuân đâu nỡ để rơi đường.

Mấy thu công chúa mãi không chồng,
Ngày tháng rơi xuân sang rụng đông!
Khóc dấu không hay đêm cạn hết,
Tình xương trông lệ: gối ra hồng.

Giai nhân ai đậy giữa quan tài
Cho liễu người khô, ngọc mắt phai.
Rờn rã con chim ca nửa khúc,
Tên sâu ai dứt chuỗi châu cười.

Nghẹn cổ bông hoa, chết dáng sương,
Rã rời kim cải, giết uyên ương:
Nghĩ cùng thiên hạ đau bao thuở;
Thương vẩn làm chi, nên tự thương!

Những người xương thịt của ta đâu?
Tiếng thuộc lời quen chẳng có nhau.
Ai đẩy lòng ta vào cõi lạnh,
Cho thôi hôm muộn, đến đêm sầu!

Rơi đi nước mặt lụt ngang mày!
Mở hết cho tuôn mạch máu ngây!
Vĩnh viễn già nua, xuân ngắn ngủi,
Mái xanh hương đượm chốc sương đầy.

Suối cao chi lắm suối xa ơi,
Suối ở chân mây chói mặt trời,
Ta phải gục đầu không dám ngó,
Khát mà chẳng được đến gần nơi.



Xuân Diệu
(Mỹ Tho, 1940-1943)

---

Khi chiều giăng lưới

Tặng Bằng Vân


Khi chiều giăng lưới qua muôn gốc cây,
Khi con chim én tìm không ra bầy,
Khi nước suối đã lờ đờ khép mắt,
Khi lá lìa, mặt đất cũng buồn lây,
Và trên trời mờ ảnh một làn mây;

Khi rừng vắng bơ vơ trong gió rộng,
Khi gió đơn lưu lạc giữa rừng gầy;
Mắt ngơ ngác, và thân hình ảo mộng,
Có con nai thành tượng giữa chiều xây...

Chân vướng rễ rây,
Lòng vương muôn giây,
Có con nai hiền,
Đôi sừng thơ ngây,
Chân hững hờ, và hồn khẽ ngạc nhiên
Không hiểu sao buồn chở một hồn đầy...

Sương lan dần, còn biết ngõ nào đây?
Chiều tứ bề, không phá nổi trùng vây...

- Tôi là con nai bị chiều đánh lưới,
Không biết đi đâu, đứng sầu bóng tối.



Xuân Diệu
(Yên Phụ, 1938)

---

Kỷ niệm

Tặng Ngô Nhật Quang


Ôi ngắn ngủi là những giờ họp mặt!
Ôi vội vàng là những phút trao yêu!
Vừa nắng mai sao đã đến sương chiều?
Em hờ hững, để cho lòng anh lạnh.

Em có nhớ một buổi chiều yên tịnh
Chúng ta chìm trong một biển ái ân,
Chúng ta say trong chén rượu tuyệt trần,
Mà tình ái rót đầy dâng bạn mới.
Anh gọi nhỏ kể tai em: "Em hỡi!"
Trên tay anh em bèn viết: "Anh ơi".

Rồi ngó mê nhau, ta mỉm mắt cười,
Và lặng lẽ thấy lòng cao chín bệ.
Không cần nói. Trái tim dường mở hé,
Hoa muôn năm nghe nở tiếng thần tiên
Trái tim ngừng trong một lúc vô biên:
Thời gian hết; trời đất không có nữa...

Em lúc ấy nhìn anh như lệ ứa,
Êm ái như trong ngó có mùi hương.
Trong mắt em anh tưởng thấy thiên đường,
Ôi hạnh phúc! Anh gục đầu, nhắm mắt...

Sao ngắn ngủi là những giờ họp mặt?
Sao vội vàng là những phút trao yêu?
Vừa nắng mai, sao đã đến sương chiều
Em hờ hững, để cho lòng anh lạnh.



Xuân Diệu
(Hà Nội, 1936)

---

Lời kỹ nữ


Khách ngồi lại cùng em trong chốc nữa;
Vội vàng chi, trăng lạnh quá, khách ơi.
Đêm nay rằm: yến tiệc sáng trên trời;
Khách không ở, lòng em cô độc quá.
Khách ngồi lại cùng em! Đây gối lả,
Tay em đây mời khách ngả đầu say;
Đây rượu nồng. Và hồn của em đây,
Em cung kính đặt dưới chân hoàng tử.
Chớ đạp hồn em!
............ Trăng về viễn xứ
Đi khoan thai trên ngự đỉnh trời tròn;
Gió theo trăng từ biển thổi qua non;
Buồn theo gió lan xa từng thoáng rợn.
Lòng kỹ nữ cũng sầu như biển lớn,
Chớ để riêng em phải gặp lòng em;
Tay ái ân - du khách hãy làm rèm,
Tóc xanh tốt em xin nguyền dệt võng.

Đẩy hộ hồn em triền miên trên sóng,
Trôi phiêu lưu không vọng bến hay gành;
Vì mình em không được quấn chân anh,
Tóc không phải những dây tình vướng víu.
Em sợ lắm. Giá băng tràn mọi nẻo,
Trời đầy trăng lạnh lẽo suốt xương da.
Người giai nhân: bến đợi dưới cây già;
Tình du khách: thuyền qua không buộc chặt.^[1]

Lời kỹ nữ đã vỡ vì nước mắt,
Cuộc yêu đương gay gắt vì làng chơi.
Người viễn du lòng bận nhớ xa khơi,
Gỡ tay vướng để theo lời gió nước.

Xao xác tiếng gà. Trăng ngà lạnh buốt.
Mắt run mờ, kỹ nữ thấy sông trôi.
Du khách đi.
............- Du khách đã đi rồi.



Xuân Diệu
(Hà Nội, 1939)

---

1. Xuân Diệu từng nói hai câu này xuất phát từ hai câu trong Truyện Kiều: "Sống làm vợ khắp người ta, Hại thay thác xuống làm ma không chồng". (Thuỵ Khuê)

Lời thơ vào tập Gửi hương


Tôi là con chim đến từ núi lạ,
Ngứa cổ hát chơi.
Khi gió sớm vào reo um khóm lá,
Khi trăng khuya lên ủ mộng xanh trời.

Chim ngậm suối đậu trên cành bịn rịn,
Kêu tự nhiên, nào biết bởi sao ca.
Tiếng to nhỏ chẳng xui chùm trái chín;
Khúc huy hoàng không giúp nở bông hoa.

Hát vô ích, thế mà chim vỡ cổ,
Héo tim xanh cho quá độ tài tình.
Ca ánh sáng bao lần dây máu đỏ,
Rồi một ngày sa rụng giữa bình minh.

Tôi réo rắt, chẳng qua trời bắt vậy
Chiếc thuyền lòng, nước đẩy phải trôi theo.
Gió đã thổi, cho nên buồn phải dậy;
Hồn vu vơ, tội ấy ở mây đèo!

Nghiệp tài tử nghìn xưa đông lắm chắc;
Chúng tôi hùn làm một kiếp đa duyên
Cảm nếp trán của người lo sáu khắc,
Thương năm canh nước mắt những ai phiền.

Nghề lựa chữ, thôi một trò trẻ nhỏ!
Dăm câu vui đắp đối với câu sầu;
Sương với bóng, không có gì tỏ rõ;
Xin đừng cười! đời có nghĩa chi đâu?

Tiếng tôi hát chẳng làm ai tươi nở,
Nhưng sách nầy, tôi để cả trái tim;
Giở cho khéo, kẻo lòng tôi động vỡ,
Hồn người tình mỏng lắm, xếp cho êm!

Nắng cũ phai rồi, lòng tôi vẫn cất
Một chiều ong vàng đẹp sắc năm mây.
Xuân vội bước, nhưng mà hương chẳng mất:
Tôi với tay giam giữ ở trong nầy.

Nếu trang giấy có động mình tuyết bạch,
Ấy là tôi dào dạt với âm thanh.
Hồn thắc mắc vẫn đi về với sách,
Dưới tay ai xem lại nỗi lòng mình.

Vâng, đáng lẽ làm xong tôi giữ lấy;
Vui gì đâu mà đưa đẩy dương tranh.
Nhưng, cũng lạ! nỗi tình đau khổ ấy,
Ðể riêng tây, như có chỗ không đành.

Thôi thì đó, nói cùng nhau cho thoả,
Ai có thương thì tôi cũng cảm ơn,
Ai có ghét, tôi cũng cười khuây khoả,
Lỗi vì tôi, tôi đâu dám giận hờn.

Nhưng nghĩ lại: sống vẫn là hơn chết;
Gần hơn xa, yêu mến ngọt ngào thay!
Nên, thú thật, tôi mong nhiều kẻ biết
Xem nhiều thơ và nhớ lại nhiều ngày.

Và nghĩ ngợi: "Ai mà ai oán thế!
Ở nơi đâu mà giọng nói tiêu tao!"
Thưa, một kiếp ai không từng nhỏ lệ?
Ta cùng buồn: mơn trớn vuốt ve nao!

Và hãy yêu tôi, một giờ cũng đủ,
Một giây cũng cam, một chút cũng đành;
Khổ tôi hát, loài người xin chớ phụ!
Cô hay dịu dàng; chầm chậm, thưa anh!

Thơ tôi đó, gió lùa đem toả khắp!
Và lòng tôi, mời mọc bạn chia nhau.
Trông thấy nghìn môi rượu mùa ăm ắp,
Tôi sẽ vui được có tấm lòng sầu.

Tôi là con chim đến từ núi lạ,
Ngửa cổ hát chơi;
Hãy nghe lấy. Còn như sao rỉ rả,
Hỏi làm chi! Tôi không biết trả lời.



Xuân Diệu

---

Lưu học sinh


Một tiếng cò qua trong gió mau
Đưa hồn nhớ cảnh đã phai màu
Từ năm giống ái vừa gieo hạt,
Cho đến bây giờ mộng chín au.

Khi ấy lòng xanh mới đón tình.
Rảo trường ngăn giữ kín vườn xinh.
Chàng trai nhỏ nhẹ, tôi khi ấy,
Đi giữa thiên nhiên để kiếm mình.

Lá như con mắt cụm mây nhìn;
Trái tựa hình tim, chim hót xin.
Gió ấy đầu hoa ngang ngửa thắm:
Nhị vàng hoa cạnh liếc hoa bên.

Đôi khi ngày nhạt, tiếng chim qua
Xui ngước đều lên để nhớ xa.
Cánh mất còn lưu đường rẽ trắng;
Khi buồn quan ải, rợn làn da.

Ai trả cho tôi những mộng đầu,
Người con gái nhỏ áo sai bâu
Đoạn tình thứ nhất sương bao ấp
Hoa cỏ đưa thơ, lá bắt cầu?

Trong tiếng cò nay vương nắng xưa
Thu sang chim trắng vội bay ngừa
Cổ dài rẽ biếc kêu vô định
Trở lại bên lòng sợi gió thưa.



Xuân Diệu

---

Mênh mông


Lòng rộng quá chẳng chịu khung nào hết,
Chân tự do đạp phăng cả hàng rào;
Ta mang hồn trèo lên những đỉnh cao
Để hóng gió của ngàn phương gửi tới.
Hoa cỏ mạnh xông lên mùi xứ mới,
Đất nồng thơm dương tráng tựa chàng trai.
Sông núi phơi xa, đường sá vươn dài:
Ta hăng máu chạy tìm duyên trẻ mạnh.
Tay thoắt mở đôi hồi nghe nẩy cánh,
Dạ yêu đời thoả mấy vẫn chưa an,
Và lòng ta như vậy đó, nhân gian!

Ta có quán để vui vầy ngụm nước,
Ta có chân để huy hoàng cất bước,
Ta có lời để kêu giậy gần xa,
Và có lòng tin tưởng để ngâm ca.
Không muốn biết màu nâu hay sắc thắm.

Hình óng ả cũng mê như nét vặm,
Nói cùng ta nghìn thuở mộng hoa hương;
Và lòng ta như ngựa trẻ không cương.
Con ngựa trẻ ngất ngây đường diệu viễn,
Chân nổi gió cứ mặt trời thẳng đến,
Quên lắng nghe bờ bụi tỉ tê nhau,
Và tha hồ chó sủa ở đằng sau.



Xuân Diệu

---

Mơ xưa


Ai có nhớ những thời hương phảng phất,
Hạc theo trăng, tiên còn lẫn với người;
Những thời xa chim phượng xuống trần chơi,
Hoa cúc nở có người chờ đợi trước.
Người thuở ấy du dương từng kiểu bước,
Thân mình thơm khoá buộc giải hương la,
Son phấn dịu dàng. - Tay áo thướt tha,
Chàng trai trẻ cũng xinh dường thiếu nữ.

Gió mây đến ở trong trường đình tự;
Trăng vàng xinh không bỏ giữa đêm khuya,
Có kẻ nhìn hứng lấy giọt pha lê.
Và phong cảnh đắm say mơ diễm lệ,
Cho đến nỗi sen còn chung một đế,
Chim so bay, cây cũng chắp liền cành.

Bức thơ tình choàng ấp đêm năm canh;
Ngày sáu khắc tưởng mơ vàng đá nặng.
Thương là vậy, ai phụ thề cho đặng!
Hễ xa nhau thôi thương nhớ võ vàng.
Gió liễu chiều còn nhớ kẻ dương quan,
Đưa nước mắt hàng dương qua một phía.

Những Chiêu dương, những Hậu đình tráng lệ
Đẹp vì chưng xây với oán cung phi.
Cung nhà Tần trùng điệp mái lâm ly,
Hán Cao Tổ đốt chín ngày mới hết;
Tần cung nữ ba mươi trăm, chẳng biết
Gót sen vàng liễu yếu chạy về đâu?

Những thi sĩ xưa suốt tháng nghiêng bầu,
Bụng để hở, gặp cảnh gì cũng luyến;
Hồ Ngọc một mùa sen luôn mấy chuyến;
Sương mới mùa thu giăng cửa song mờ,
Nắng cũ mùa vàng sa mặt sông thơ;
Tuyết bay mùa đông trắng phơ tựa biển;
Cũng dịu dàng như thể một mùa thu!

Chúng ta nay cuộc thế ao tù
Đốt điếu thuốc chiêu hồn sương quá khứ
Mỗi khi thu đua gió vàng lưỡng lự.
Có buồn chăng, lòng bận ở đâu xưa?



Xuân Diệu
(Gò Công, 1942)

---

Mời yêu


Ngày trong lắm, lá êm, hoa đẹp quá,
Nhan sắc ơi, cây cỏ chói đầy sao.
Tháng giêng cười, không e lệ chút nào,
Bằng trăm cánh của bướm chim rối rắm.
Ai có biết màu xuân lên nặng lắm
Trên cành hồng và trong những trái tim?
Nghe điệu lòng hưởng ứng với ca chim ,
Tôi tự thấy lạc loài trong nắng mới.

Mở miệng vàng... và hãy nói yêu tôi...
Dẫu chỉ là trong một phút mà thôi...

Đã bao lúc màu hoa đem nhớ tới;
Biết nhớ ai! đành chỉ nhớ xa xôi.
Lời ái ân ngừng lại ở nơi môi,
Mặc ánh sáng tha hồ reo trên nội.
Năm nay lại vương bồi hồi gió sợi;
Năm nay hương đây lại tới bồi hồi;
Một trời mơ đang cầu nguyện trong tôi,
Chờ một tiếng để bừng lên hạnh phúc.

Mở miệng vàng... và hãy nói yêu tôi,
Dẫu chỉ là trong một phút mà thôi...

Cần chi biết ngày mai hay bữa trước?
Gần hôm nay, thì yêu dấu là nên.
Tôi ưng đùa, người hãy cợt thản nhiên:
Ta tưởng tượng một tình duyên mới nụ.
Người được nói, tôi được nghe là đủ;
Thực càng hay, mà giả dối lại sao?
Gặp nhau đây, ai biết tự thời nào;
Xa nhau nữa, ai đoán ngày tái hội!

Mở miệng vàng, và hãy nói yêu tôi,
Dẫu chỉ là trong một phút mà thôi!

Hỡi nhan sắc, ngại ngùng chi không nói,
Cho trời thêm xanh, cho cảnh càng xinh.
Cho dư âm vang động của lời tình
Làm êm ấm đôi ngày xuân trống trải.
Tôi lắng đợi! Nhịp lòng tôi đứng lại!
Tôi cần tin! Tôi khao khát được nhầm!
Cho tôi mơ một ảo tưởng thâm trầm,
Và mặc kệ, nếu đó là dối trá!

Mở miệng vàng! và hãy nói yêu tôi!
Dẫu chỉ là trong một phút mà thôi!



Xuân Diệu

---

Ngã ba


Nhớ nhung về đứng ngã ba,
Buồn thương chia nẻo dồn xa dặm dài.
Con chim năm trước bay rồi,
Cành cây lặng lẽ rơi đôi bóng chiều.

Khóm lau buồn thổi cô liêu,
Đứng ba đường cái, nhìn theo bốn trời.
Đường đi không biết đâu nơi,
Cỏ xuôi nương dõi bước người viển vông.

Bóng hôm đã lạnh sương đồng,
Nổi lên phương bắc muôn dòng gió lau,
Mây dàn rộng, gió dàn mau,
Nẻo chừng đã khuất, lòng đau còn chờ.



Xuân Diệu

---

Ngẩn ngơ


Ta liếc theo sau những đoá hồng,
Những nàng con gái sớm phai bông;
Những cô hây hẩy còn đôi tám
Xô đuổi tình yêu, vội lấy chồng.

Ta đã tìm thăm những nấm mồ
Vô tình chôn giữa trái tim thơ;
Vô tình ôm ấp bao di tích
Của những tình thương bị hững hờ.

Giở lạnh rồi đây! Sắp nhớ nhung!
Sương the lãng đãng bạc cây tùng.
Từng nhà mở cửa tương tư nắng,
Sắp sửa lòng ta để lạnh lùng!

Mùa cúc năm nay sắc đã già
Ai tìm ta hộ dáng thu qua?
Những buồn xưa cũ, nay đâu mất?^[1]
- Ôi! Phượng bao giờ lại nở hoa!



Xuân Diệu

---

1. Sau này được tác giả sửa thành: "Chim hồng, chim phượng với chim nga. Dõi cùng chim thúy đi đâu mất?".

Nguyệt cầm


Trăng nhập vào dây cung nguyệt lạnh,
Trăng thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần.
Đàn buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm!
Mỗi giọt rơi tàn như lệ ngân.

Mây vắng, trời trong, đêm thuỷ tinh;
Lung linh bóng sáng bỗng rung mình
Vì nghe nương tử trong câu hát
Đã chết đêm rằm theo nước xanh.

Thu lạnh càng thêm nguyệt tỏ ngời,
Đàn ghê như nước, lạnh, trời ơi...
Long lanh tiếng sỏi vang vang hận:
Trăng nhớ Tầm Dương, nhạc nhớ người...

Bốn bề ánh nhạc: biển pha lê.
Chiếc đảo hồn tôi rợn bốn bề
Sương bạc làm thinh, khuya nín thở
Nghe sầu âm nhạc đến sao Khuê.



Xuân Diệu

---

Nhớ mông lung


Muôn nghìn thương nhớ tới bên tôi;
Tôi tới bên cây lẳng lặng ngồi.
Ánh sáng vấn vương chiều uể oải;
Sắt hè bông phượng rớt từng đôi.

Sắt hạ rung rinh bốn phía hè...
Hồn ai hiu hắt lá xanh tre?
Dịu dàng như có, như không có,
Biển ở xa xăm gởi gió về.

Hương ngây tội lỗi rải mơ màng
Da thịt du dương của những nàng
Tên tuổi mờ bay, thân chẳng định,
Mắt buồn đâu đã khép trong sương.

Có ai nhớ đến giữa lòng tôi
Phong cảnh trăm năm, buồn vạn đời.
Trong gió? Trong mây? Trong nắng ngả?
Từ đâu đưa lại tiếng chơi vơi!

Mà nhớ điều chi, hay nhớ ai?
Cũng không biết nữa. - Nhớ nhung hoài!
Những thời xa lắm, xưa, xưa quá,
Đến nỗi trong lòng sắc đã phai.



Xuân Diệu

---