Nguyễn Bính

Thời trước


Sáng giăng chia nửa vườn chè
Một gian nhà nhỏ đi về có nhau.
Vì tằm tôi phải chạy dâu
Vì chồng tôi phải qua cầu đắng cay
Chồng tôi thi đỗ khoa này
Bỏ công đèn sách từ ngày lấy tôi
Kẻo không rồi chúng bạn cười
Rằng tôi nhan sắc cho người say sưa.
Tôi hằng khuyên sớm khuyên trưa
"Anh chưa thi đỗ thì chưa động phòng"

Một quan là sáu trăm đồng
Chắt chiu tháng tháng cho chồng đi thi
Chồng tôi cưỡi ngựa vinh quy
Hai bên có lính hầu đi dẹp đường.
Tôi ra đón tận gốc bàng
Chồng tôi xuống ngựa, cả làng ra xem.

Đêm nay mới thật là đêm
Ai đem giăng giải lên trên vườn chè.



Nguyễn Bính
- 1936 -
(Lỡ bước sang ngang - 1940)

---

Thư gửi Thầy Mẹ


Ai về làng cũ hôm nay,
Thư này đưa hộ cho thầy mẹ tôi.
Con đi mười mấy năm trời,
Một thân, một bóng, nửa đời gió sương.
Thầy đừng nhớ, mẹ đừng thương,
Cầm như đồng kẽm ngang đường bỏ rơi!
Thầy mẹ ơi, thầy mẹ ơi,
Tiếc công thầy mẹ đẻ người con hư!

Con đi năm ấy tháng tư,
Lúa chiêm xấp xỉ giỗ từ tháng ba.
Con đi quạnh cửa quạnh nhà,
Cha già đập lúa, mẹ già giữ rơm.
Cha giậm gạo, mẹ thổi cơm,
Có con, con vắng, ai làm thay cho.
Con dan díu nợ giang hồ,
Một mai những tưởng cơ đồ làm nên.
Ai ngờ ngày tháng lưu niên,
Đã không gọi chút báo đền dưỡng sinh.
Lại mang ân ái vào mình,
Cái yêu làm tội làm tình cái thân.
Bó tay như kẻ hàng thần,
Chán chường như lũ tàn quân lìa thành.
Mẹ cha thì nhớ thương mình,
Mình đi mình nhớ người tình xa xôi...
Ở thư nầy thầy mẹ ơi,
Nhận cho con lấy vài lời kính thăm.
Xin thầy mẹ cứ yên tâm.
Đừng thương nhớ, một vài năm con về.
Thầy ơi đừng chặt vườn chè,
Mẹ ơi, đừng bán cây lê con trồng...
Nhớ thương thầy mẹ khôn cùng,
Lạy thầy, lạy mẹ, thấu lòng cho con.



Nguyễn Bính

---

Thư lá vàng


Ngồi trên bến gió chờ nàng
Lá đưa thuyền lá vàng sang bến nào?
Bờ sông thấp, nước sông cao
Lá thuyền này đã trôi vào bến anh.
Vớt lên, thả xuống sao đành
Anh gửi cho mình giữ lấy mình ơi!
Nàng đẩy một chiếc lá rơi
Không, không, không phải, giấy trời thư anh.



Nguyễn Bính

---

Thu rơi từng cánh


Mùa thu hoa cúc lại tàn

Thuyền ai buộc mãi bên làn cây cong!

Người về để lạnh phòng không

Thu rơi từng cánh cho lòng nhớ thương,

Có người cung nữ họ Vương

Lên lầu nhìn dải sông Hương nhớ nhà.




Nguyễn Bính

---

Tiếng trống đêm xuân ^[1]


Chiều xuân, mưa bụi nghiêng nghiêng
Mưa không ướt áo người xem hội làng.
Khen ai nhuộm nhiễu Tam Giang
Đánh dây xà tích cho nàng chơi xuân.
Khen ai tròn áo tứ thân
Mịn quần lĩnh tía, chùng khăn lụa sồi.
Khen ai tóc thẳng đường ngôi,
Ấm hơi trầu quế, thơm mùi hương nhu.
Khen ai áo kép, quần hồ
Hội làng mê mải sớm trưa đi về.
Khen ai e ấp tình quê
Bút hoa chưa thảo, gương thề còn nguyên.
Những ai Từ Thức gặp tiên
Những ai cô Tấm ấm duyên phượng hài.
Hội làng nô nức gái trai
Mong đêm quên sáng cho ngày dài xuân.
Đường thôn, hoa bưởi trắng ngần
Hoa xoan tím nhạt vân vân rụng đều.
Làng quê dìu dịu sương chiều
Tưởng đâu khói pháo hạ nêu hôm nào.
Cỏ non sườn núi phơi màu
Lúa đồng con gái rì rào lá tơ.
Hội xuân gió loạn đuôi cờ
Làng xa, đêm vắng, nhặt thưa trống chèo.

Hội làng đèn đuốc như sao,
Đêm chèo, tiếng trống giáo đầu nổi lên.
Mặt hoa, quạt bướm che nghiêng
Bước ra cô nữ làm duyên đưa tình.
Cùng trong chiếc chiếu giữa đình
Mà bao nhiêu cảnh, nhiêu tình bầy ra.
Đương ngục thất hóa vườn hoa,
Buồng the, trướng gấm hóa ra chiến trường.
Lầu Ngưng Bích, điện Trang Vương
Gốc đa rậm rạp, con đường cheo leo.
Mười lăm năm của cô Kiều
Xảy ra trong một buổi chiều mà thôi.
Một đêm là cả cuộc đời,
Ba tên áo nẹp là mười đạo binh.
Quạt che là bức tường thành
Một đi: muôn dặm trường đình tiễn nhau.
Đưa ngang vạt áo: rơi châu,
Giơ roi: lên ngựa, cúi đầu: chiêm bao.
Thiếu chi thục nữ, anh hào
Truyện hay, tích lạ tóm vào một chương.
Người xem khi giận khi thương,
Khi yêu, khi ghét, khi mừng, khi vui.
Suy va muôn việc ở đời
Rõ ràng như tấm gương soi, bóng lồng.
Giận thằng bán rượu Lý Thông
Tham mồi phú quý, cướp công bạn hiền.
Giận vua Trang dạ đảo điên
Giết người nho sĩ, ép duyên má đào.
Ghét phường Lư Kỷ quyền cao
Chẳng chăm việc nước, chỉ mưu hại người.
Ghét con mụ Tú già đời
Buôn người trinh tiết, kiếm lời mà ăn.
Khinh đồ mặt nhọ Sở Khanh,
Mảnh tiên Tích Việt chối quanh được nào
Khinh tên bố vợ họ Hầu
Hối hôn con gái, ra màu bạc đen.
Thương nàng Thị Kính oan khiên
Đã nương cửa Phật chưa yên tội đời.
Thương Kiều tài sắc vẹn đôi,
Chuộc cha, mười mấy năm trời gian truân.
Hỷ Đồng khen ở có nhân,
Giữa đường đổi áo, liều thân cứu thầy.
Châu Long khen giữ lòng ngay,
Xa chồng mà chẳng đơn sai cùng chồng.
Mừng người thờ mẹ có công,
Chàng đi sứ sự mười đông lại về.
Mừng người lặn lội sơn khê,
Thần thương, hổ cứu, vẹn bề thất gia.
Vui sao xum họp một nhà,
Điềm lành mai lại nở hoa hai lần.
Vui sao một tiếng đàn thần,
Giặc mười tám nước lui quân chịu hàng.
Hội đông, đông chật đình làng,
Đêm càng khuya khoắt, tình càng thiết tha.




Nguyễn Bính

---

1. Bài này có bản ghi tựa là: "Hội Xuân".

Tỉnh giấc chiêm bao


Chín năm đốt đuốc soi rừng,
Về đây ánh điện ngập ngừng bước chân.
Cửa xưa mành trúc còn ngân,
Góc tường vẫn đọng trăng xuân thưở nào.
Làng xa, bản nhỏ, đèo cao,
Gió bay tà áo chiêm bao giữa chừng.
Anh về luyến núi thương rừng,
Nhớ em đêm sáng một vùng thủ đô.
Bồi hồi chuyện cũ năm xưa,
Gặp nhau lần cuối... trang thư nhạt nhòa.
Thư rằng: "Thôi nhé đôi ta
Tình sao không phụ mà ra phụ tình.
Duyên nhau đạ dựng trường đình,
Mẹ em đã xé tan tành gối thêu..."
Trăng khuya sáng núi gương đèo,
Anh đi, thư vẫn nằm đeo bên mình.
Lửa sàn nét chữ chên chênh,
Nếp thư đến rách chưa lành vết thương.
Đằm đằm hoa sữa lên hương,
Chân anh vẫn bước trên đường cái đây.
Nẻo hồ, song cửa, lá bay,
Sáng chưng bóng dáng bao ngày yêu xưa.
Trăm năm đã lỡ hẹn hò,
Cây đa bến cũ con đò còn không?
Tình cờ gặp giữa phố đông,
Em đi ríu rít tay chồng tay con.
Nét cười âu yếm môi son,
Áo bay chắc buổi trăng tròn sánh vai...
Chín năm bão tối mưa ngày,
Nước non để có hôm nay sáng trời.
Em đi hạnh phúc hồng tươi,
Anh nhìn tận mắt cuộc đời đẹp sao?
Sắc hương muôn nẻo tuôn trào,
Tiếc mà chi giấc chiêm bao một mình.
Anh về viết lại thơ anh,
Để cho bến mát cây xanh đôi bờ.
Cho sông cho nước tự giờ,
Chẳng còn lỡ chuyến con đò sang ngang.
Lứa đôi những bức thư vàng,
Chẳng còn chữ chữ hàng hàng lệ rơi.
Chim hồng, chim nhạn, em ơi,
Trên nền gối cưới đời đời yêu nhau.




Nguyễn Bính
(Báo Trăm Hoa - Hà Nội 9/2/1956)

---

Tình tôi


Tình tôi là giọt thủy ngân
Dù nghiền chẳng nát dù lăn vẫn tròn.
Tình cô là đóa hoa đơn
Bình minh nở để hoàng hôn mà tàn.
Lòng tôi rối những tơ đàn
Cao vời những ước đầy tràn những mơ
Lòng cô chẳng có dây tơ
Ước sao đến thấp mà mơ đến nghèo!

Hồn tôi giếng ngọt trong veo
Trăng thu trong vắt biển chiều trong xanh
Hồn cô cát bụi kinh thành
Đa đoan vó ngựa chung tình bánh xe.



Nguyễn Bính

---

Tơ trắng

(Tặng T. Đ.)


Tơ gạo phương xa tản mạn về,
Gió vào, đồng lúa chín vàng hoe.
Một con diều giấy không ăn gió,
Õng ẹo chao mình xuống vệ đê.

Nàng đi trong nắng và trong gió,
Hương lúa thơm thơm vướng bước chân.
Tơ gạo lẳng lơ (hay bắt chước?)
Vương vào mái tóc, vướng vào chân.

Nàng dừng bước lại khẽ dơ tay,
Toan gỡ tơ ra thả gió bay.
Nàng nghĩ: "Vương chi tơ trắng nữa!
Tơ hồng ta lỡ sớm xe dây."

Song nàng lại nghĩ: "Tự ngày xưa,
Chôn chết yêu đương đến tận giờ.
Gặp gỡ hẳn duyên trời định trước,
Tội gì chẳng để tóc vương tơ?"

*****

Tơ trắng vương trên mái tóc nàng,
Đưa nàng sang trọn bến đò ngang...
Yêu đương sống lại, con người ấy
Lại thấy đời tươi tựa nắng vàng.



Nguyễn Bính

---

Tôi còn nhớ lắm


Tôi còn gì nữa là tôi!
Thuyền quyên nàng vẫn là người thuyền quyên.
Mùa xuân ấy nàng se duyên
Có đình đổi kiệu, có đèn giăng hoa.

Tóc tôi để bạc cho già
Đời tôi để rụng cho là đời tôi.
Còn nên nói nữa hay thôi
Gặp nhau một chuyến đò rồi quên nhau.

Tưởng rằng bền, ngỡ rằng lâu
Lửa giầu sang đốt cháy cầu tơ duyên.
Mong chi chắp lại cho liền?
Chín mươi oan khổ đầy lên xứ lòng.
Lều tranh tất cả than hồng
Một trang gió lạnh, mấy dòng thơ mưa
Hỏi rằng tôi đã quên chưa
Tôi còn nhớ lắm và thưa: rất buồn!



Nguyễn Bính

---

Trách mình


Còn bao nhiêu việc chửa làm đây
Quanh quẩn vào ra hết tối ngày
Vừa tính chuyện cơm, toan chuyện nước
Lại buồn khi đậu tiếc khi bay.


Có đâu thơ thẩn hoài như vậy
Không lẽ loay hoay mãi thế này
Mỗi sáng mỗi thêm tờ lịch rụng
Giật mình nghĩ lại trách mình thay.




Nguyễn Bính
(Nam Định - Xuân 1960)

---

Trải bao nhiêu núi sông rồi

Tặng Hoàng Tấn


Trải bao nhiêu núi sông rồi
Đến đây lại vẫn hai người chúng ta!
Con đò thì nhớ sông xa
Con người bởi nhớ quê nhà bao nhiêu!
Cùng thơ và lại cùng nghèo
Thương nhau được mãi nên chiều được nhau.
Rối lên ôi những mái đầu!
Sáng lên vô hạn ôi màu mắt xanh!
Ở đây cát bụi kinh thành
Giàu sang một bước, công danh một giờ.
Anh em mình một dòng thơ
Lấy chi nói được lên bờ vinh quang?
Giữ cho trọn tấm lòng vàng
Võng đào tán tía nghênh ngang mặc đời
Sử thi trang sách chói ngời
Rằng: Lan chi có hai người tình thơ.



Nguyễn Bính
(Lan Chi Viên, Sài Gòn 7-1943)

---

Trở về quê cũ


Đi đã mười năm mới trở về
Tâm tình tràn ngập bước đường quê
Nghe sao nao nức như hồi trẻ
Níu áo theo cha buổi hội hè!

Dãy núi Trang Nghiêm đứng chồng trời
Mười năm núi vẫn đợi chờ tôi
Sườn cao rêu phủ xanh đồn giặc
Tôi đã về đây: núi mỉm cười!

Ruộng vỡ đường cày, ngô trải rơm
Phải đây Văn Miếu lối vào thôn?
Đi lâu quên cả màu hoa đại
Quên cả mùi hương gạo tám thơm!

Ngõ xuống bờ ao chơi ú tìm
Nhà em hàng xóm biết đâu tìm?
Biết đâu vườn táo cành sai quả
Giếng đá trăng vàng đâu bóng em?

Một cơn khói lửa mấy tơi bời
Cảnh cũ làng xưa khác cả rồi
Ngước mắt trông lên trời cũng lạ
Nhà ai đây chứ phải nhà tôi!

Hỏi tên nhận mặt nhớ ra rồi
Mừng tuổi bâng khuâng khóc lẫn cười
Trẻ xóm mười năm giờ lớn bổng
Mười năm mất mát biết bao người...

Mẹ cha khuất núi mấy thu tròn
Vườn táo cô mình đã bốn con
Nhớ thuở hội xuân chèo đóng trống
Xin mình giấy đỏ đánh môi son.

Nháo nhác đầu hồi chim sẻ kêu
Mưa thưa trắng lạnh nửa ao bèo
Sửa sai câu chuyện với trầu mặn...
Giọng kể cô tôi nặng bóng chiều!

* * *

Đất nước qua bao trận mất còn
Vàng son vẫn vẹn giá vàng son
Cô mừng trẻ lại năm mười tuổi,
Chẳng uổng công mình, xương máu con.

Xuân này vui tết lại vui quê
Lại chuyện làm ăn, chuyện hội hè,
Xanh biếc đầu xuân nương mạ sớm
Dậu tầm xuân nở, bướm vàng hoe.

Vào đám làng tôi mở trống chèo
Bay cờ, lộn gió, đỏ đuôi nheo
Lớp mà Thị Kính nuôi con mọn
Tôi biết người xem lệ chảy nhiều...

Hôm ấy tôi đi nắng ửng vàng
Bời bời ngô cũ tím hoa xoan:
Xóm giềng tiễn biệt, cô đưa cháu
Đến mãi đầu thôn cạnh giếng làng.

Dãy núi Trang Nghiêm xích lại gần
Trời cao vời vợi một màu xuân
Ta đi, chào núi, ta đi nhé!
Phơi phới tình quê buổi xuất quân...



Nguyễn Bính
(Hà Nội 1957)

---

Trời trở gió


Lá tre rơi xuống đều đều
Cổng làng buông xuống, mưa chiều đổ nhanh
Sân mòn lớp lớp rêu xanh
Le te đàn vịt chạy quanh cửa chuồng
Mấy chiều vắng bặt hơi chuông
Sư bà khuyên giáo thập phương chửa về
Một mình nói, một mình nghe
Ông đồ gấp lịch: "Ngày kia tiểu hàn"
Cô Thơ gái đẹp nhất làng
Nghe trời trở gió may quàng áo bông
Lạnh rồi sắp sửa mùa đông
Người ta sắp sửa lấy chồng hay chưa?
Vội vàng chi mấy cô Thơ
Áo bông tuy ấm nhưng chưa bằng chồng
Tôi cầu trời mất mùa đông
Cố nhân xa lắm, áo bông rách rồi....



Nguyễn Bính
(1939)

---

Trưa hè (I)


Trưa hè một buổi nắng to,

Gió tây nổi, cánh đồng ngô rào rào.

Con đường thấp, con đê cao,

Bọn người đi chợ rẽ vào đồng ngô.

Tiếng cười chen tiếng nói to,

Dáng chừng trong bọn có cô chưa chồng.




Nguyễn Bính

---

Trưa hè (II)


Bên thềm chiếc võng nhẹ đưa
Mẹ ru bé ngủ giữa trưa mùa hè
Dịu dàng bé khép làn mi
Hồ tây gió thoảng bay về hương sen.
Thơm thơm giấc ngủ êm đềm
Chúm đôi môi đỏ, bé tìm sữa tươi.
Mẹ buông dây võng ra rồi,
Ngây thơ bé vẫn nhoẻn cười trong mơ.
Mẹ đi gấp lụa may cờ,
Gửi lên "Vườn trẻ", kịp giờ liên hoan.
Tôi từ xa cách Miền Nam
Quê nhà lửa xém vườn cam bao lần.
Cây rừng mây núi khôn ngăn,
Trông về, con mắt đăm đam từng giờ
Vợ tôi dăng võng gốc dừa,
Đặt con tôi ngủ giữa trưa mùa hè.
Dịu dàng con khép làn mi
Tháp Mười gió thoảng bay về hương sen.
Thơm thơm giấc ngủ êm đềm
Chúm đôi môi đỏ con tìm sữa tươi.
Trong mơ con bú chưa rồi,
Lưỡi còn đưa đẩy, đôi môi còn thè...
Giật mình, con bỗng thét lên
Hai tay chới với, quơ tìm mẹ đâu!
Quân thù bắt lính dồn xâu
Đạn thù nghiến đứt mấy tao võng rồi!
Lao trong lửa đạn bời bời,
Vợ tôi ôm chặt con tôi vào lòng.
Thương con lại nhớ lời chồng,
Lấy thân làm bức thành đồng che^[1] con.



Nguyễn Bính
(Hà Nội, 1956)

---

1. Mùa hè năm 1956, Nguyễn Bính đưa đăng báo bài thơ Trưa hè. Bài thơ này kể về những đổi thay trên miền Bắc dưới chế độ XHCN và ca ngợi sự hy sinh cao cả của người mẹ đã lấy thân mình che chở cho con trong mưa bom bão đạn. Nguyên văn hai câu cuối bài thơ như sau: Thương con càng nhớ lời chồng/ Lấy thân làm bức thành đồng cho con. Thế nhưng khi báo in ra, Nguyễn Bính ngỡ ngàng đến sung sướng, khâm phục khi thấy chữ cho đã được thay bằng chữ che. Không hiểu người thợ in vì tài thi phẩm xuất chúng hay chỉ đơn giản là sự nhầm lẫn mà đã xếp thành câu: Lấy thân làm bức thành đồng che con. Nhà thơ bảo rằng, cái từ cho ấy nó yếu ớt, bị động, tầm thường bao nhiêu thì từ che lại năng nổ, chủ động, dũng cảm và quyết liệt bấy nhiêu!

Nhờ người thợ in - một độc giả bình thường, chỉ thay một chữ trong câu thơ cuối mà bài thơ Trưa hè đã trở nên sâu sắc, cảm động và giàu giá trị nghệ thuật hơn. Nguyễn Bính ghi ơn và đánh giá cao việc thay chữ trong câu thơ trên và nâng người thợ in trở thành "đồng tác giả".

Thư cho chị


Viết cho chị cánh thư này,
Một đêm lữ thứ, em say rượu cần.
Nhớ người cách một mùa xuân,
Hình như người đã một lần sang sông.

Ồ! Say! thương nhớ vô cùng,
Rượu say lệ ướt khăn hồng chị ơi!
Làm sao giấc ngủ không dài?
Mà đêm không ngắn, mà trời cứ mưa?

Làm sao em sống như thừa?
Cố đem men rượu tẩm vừa lòng đau.
Kể từ hai đứa thôi nhau.
Em thường chẳng có đêm nào không say.

Sao em đơn chiếc thế này?
Sao em lại khóc như ngày chị đi...?
Ở đây còn có vui gì!
Vườn dâu xa vắng, lối về chị xa.

Con đường sang xóm Trữ La,
Cách một ngày ngựa với ba ngày đò.
Lúc này em nghĩ mà lo
Cứ thương nhớ mãi mà cho hết đời!
Hôm qua có chuyến đò xuôi,
Toan về Hà Nội lại thôi không về.
Em trồng được một cây lê,
Hẹn bốn năm nữa thì về hái hoa.
Nhưng là vườn đất người ta,
Mình là khách trọ một và đêm thôi.
Sáng mai có lẽ em xuôi
Nếu không đãng trí và trời không mưa.

Nhưng mà khăn gói gió đưa
Lại về Hà Nội, thì chưa muốn về.
Đò thuê, ngày ngựa cũng thuê,
Sang nhìn qua kẻ lỗi thì sang sông.

Ồ! Say thương nhớ vô cùng
Rượu hay lệ ướt khăn hồng chị cho?



Nguyễn Bính

---

Trường huyện


Học trò trường huyện ngày năm ấy
Anh tuổi bằng em lớp tuổi thơ
Những buổi học về không có nón
Đội đầu chung một lá sen tơ.

Lá sen vương phấn hương sen ngát
Ấp ủ hai ta chút nhụy hờ
Lũ bướm tuởng hoa cài mái tóc
Theo về tận cửa mới tan mơ.

Em đi phố huyện tiêu điều quá
Trường huyện giờ xây kiểu khác rồi
Mà đến hôm nay anh mới biết
Tình ta như chuyện bướm xưa thôi.



Nguyễn Bính

---

Truyện cổ tích


Em ạ! Ngày xưa vua nước Bướm,
Kén nhân tài mở Điệp lang khoa.
Vua không lấy Trạng, vua thề thế.
Con bướm vàng tuyền đậu Thám Hoa.

Vua liền gọi gả con gái yêu,
Nàng đẹp như em, chả nói điêu.
Vua nuông hai vợ chồng phò mã,
Cho nhỡn xem hoa sớm lại chiều.

Một hôm hai vợ chồng quan Thám,
Mê mãi xem hoa lạc lối về.
Vợ khóc: "Mình ơi! Em hãi lắm!"
Trời chiều lạc lối tới vườn lê.

Vườn đầy hoa trắng như em ấy,
Bỗng một bà tiên hiển hiện ra.
Sao mà đẹp thế! Tiên mà lại!
Nữ chúa vườn lê đi thăm hoa.

Bà thấy vợ chồng con bướm dại
Sụt sùi ngồi khóc dưới hoa lê.
Đến bên âu yếm, bà thương hại:
"Ý hẳn hai con lạc lối về?"

"Đây về nước Bướm đường thì xa,
Về tạm nhà ta ngủ với ta.
Có đủ chăn thêu cùng gối gấm,
Có nhiều bánh ngọt ướp hương hoa..."

Đêm ấy chăn êm và gối êm,
Vợ chồng ăn bánh với bà tiên.
Ăn xong thoát chốc liền thay lốt,
Chồng hóa làm anh, vợ hóa em .



Nguyễn Bính
(1938)

---

Từ độ về đây


Từ độ về đây sống rất nghèo

Bạn bè chỉ có gió trăng theo;

Những thằng bất nghĩa xin đừng đến

Hãy để thềm ta xanh sắc rêu.



Nguyễn Bính
(1943)

---

Túi ba gang

(Viết theo truyện cổ dân gian)


Nhân nắng xuân đầm ấm
Vườn xuân rộn tiếng chim
Chị kể cho các em
Nghe một câu chuyện cổ
Các em tìm trong đó
Những ý nghĩa sâu xa
Có bổ ích cho ta
Tuổi măng non tươi sáng
Nào các em im lặng
Ngồi sát lại cho vui.

Ngày xưa có hai người
Anh Kỷ, em là Ất
Xảy khi cha mẹ mất
Vội chẳng kịp trối trăn
Chỉ dặn hai con rằng
Cơ nghiệp cùng chung hưởng.

Kỷ cậy mình là trưởng
Lại vốn tính tham lam
Chẳng thương xót gì em
Cả gia tài chiếm hết
Nào tường hoa cây mít
Nào ao cá, nhà lim..
Chỉ chia cho người em
Một mảnh vườn nhỏ bé
Trơ trọi một cây khế
Xa tít tận cuối làng.

Ất chẳng tính thiệt hơn
Cứ vui lòng nhận lấy
Hai vợ chồng trồng cây
Mùa rau tiếp mùa khoai
Khi khế chín vàng cây
Vợ chồng đem chợ bán.

Hôm ấy vừa tảng sáng
Có một con Phượng Hoàng
Từ đây bay vào vườn
Đậu cành, ăn khế mãi
Ất ra vườn thấy thế
Cất tiếng bảo chim rằng:
- Nhà ta vốn nghèo nàn
Chỉ trông vào cây khế
Chim ơi! Mày ăn khế
Là khốn vợ chồng ta!
Chim Phượng chừng nghe ra
Cất tiếng kêu vội vã:
- Ăn một quả
Trả nén vàng
May túi ba gang
Đem đi mà đựng!
Thế rồi cứ sáng sáng
Chim Phượng lại bay về
Ăn khế ngọt chán chê
Lại kêu lên giục giã:
- Ăn một quả
Trả nén vàng
May túi ba gang
Đem đi mà đựng
Vợ chồng Ất bàn định
Thử đi một chuyến xem
Vợ liền lấy chỉ kim
Khâu cho chồng túi vải
Y theo lời chim nói.

Sáng sau, chim Phượng Hoàng
Từ phương xa bay lại
Ất liền mang túi vải
Cưỡi lưng Phượng mà đi
Qua sông biển ầm ì
Phượng liền sà cánh đỗ
Xuống một hòn đảo nhỏ
Vô số là bạc vàng
Ất chẳng có lòng tham
Chỉ lượm vừa túi nhỏ
Khi mặt trời đứng ngọ
Đã giục chim bay về
Nhờ được số vàng kia
Hai vợ chồng sung sướng
Mua trâu rồi tậu ruộng
Giúp đỡ những người nghèo
Cuộc sống thật phong lưu
Hơn người anh gấp bội

Kỷ biết tin tức tối
Liền hộc tốc sang chơi
Ất kể rõ đầu đuôi
Kỷ máu tham bỗng nổi
Liền gạ em đánh đổi
Lấy cơ nghiệp của mình.

Vợ chồng Ất hiền lành
Nên chẳng hề suy tỵ
Đổi ngay nhà cho Kỷ
Không đòi hỏi gì thêm
Kỷ dọn sang nhà em
Ngày lại ngày ngóng đợi
Quả nhiên chim lại tới
Ăn khế chín trên cây
Kỷ chạy ra nói ngay
Chim cũng liền đáp lại:
- Ăn một quả
Trả nén vàng
May túi ba gang
Đem đi mà đựng!

Kỷ lòng mừng hí hửng
May luôn túi sáu gang
Cốt đựng cho nhiều vàng
Thỏa lòng tham không đáy
Sáng sau chim bay tới
Kỷ vội cưỡi mà đi
Qua sóng biển ầm ì
Hạ xuống hòn đảo quý
Kỷ tha hồ tự ý
Nhét vàng đầy túi to
Lòng tham vẫn chưa vừa
Thấy vàng là cứ nhặt
Túi áo nhồi đã chặt
Lại giắt kín lưng quần
Chim giục giã mấy lần
Kỷ vẫn còn tiếc rẻ
Kỷ mang nhiều vàng quá!
Chim bay qua biển khơi
Mỏi rã cánh, hụt hơi
Liền hất tung Kỷ xuống
Lòng biển sâu muôn trượng
Mặt biển rộng mù khơi
Đã dìm Kỷ chết tươi
Với lòng tham không đáy

Câu chuyện cổ như vậy
Các em hẳn nhận ra
- Tham lam là xấu xa
- Thực thà là đáng quý
Các em đừng quên nhé
Câu chuyện Túi Ba Gang.



Nguyễn Bính
(Cuối năm 1965)

---

Tương tư


Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông,
Một người chín nhớ mười mong một ngườị
Gió mưa là bệnh của giời,
Tương tư là bệnh của tôi yêu nàng.
Hai thôn chung lại một làng,
Cớ sao bên ấy chẳng sang bên này?
Ngày qua ngày lại qua ngày,
Lá xanh nhuộm đã thành cây lá vàng.
Bảo rằng cách trở đò giang
Không sang là chẳng đường sang đã đành
Nhưng đây cách một đầu đình,
Có xa xôi mấy mà tình xa xôi...
Tương tư thức mấy đêm rồi,
Biết cho ai biết, ai người biết cho!
Bao giờ bến mới gặp đò?
Hoa khuê các, bướm giang hồ gặp nhau?

Nhà em có một giàn giầu
Nhà anh có một hàng cau liên phòng.
Thôn Đoài thì nhớ thôn Đông
Cau thôn Đoài nhớ giầu không thôn nào?



Nguyễn Bính
(Lỡ bước sang ngang -1940)

---

Vài nét Huế

1

Cầu cong như chiếc lược ngà
Sông dài mái tóc cung nga buông hờ
Đôi bờ đôi cánh tay vua
Cung nga úp mặt làm thơ thất tình.


2

Ở đây áo tím riêng màu
Bài thơ nón mỏng che đầu mỹ nhân
Loanh quanh xóm vắng đường gần
Aáy ai làm dáng phi tần với ai!
Con sông không rộng mà dài
Con đò không chở những người chính chuyên.


3

Ở đây có nước sông Hương
Có cây núi Ngự có đường Nam Giao
Bồng bồng sáu nhịp cầu cao
Thờ ơ bóng mát nơi nào cũng xanh
Thâm u một dải hoàng thành
Đình suông con én không đành bay đi.



Nguyễn Bính
(1941)

---

Vẩn vơ


Đã quyết không... không... được một ngày
Rồi yêu mất cả buổi chiều nay.
Chiều nay bướm trắng ra nhiều quá!
Không biết chiều mưa hay nắng đây?

Lâu nay tôi thấy ở lòng tôi,
Như có tơ vương đến một người.
Người ấy... nhưng mà tôi chả nói.
Tôi đành ngậm miệng nữa mà thôi.

Tôi quen ngậm miệng với tình xưa,
Tình đã sang sông, đã tới bờ.
Tình đã trao tôi bao oán hận,
Và đem đi cả một thuyền mơ.

Mơ có năm năm đã vội tàn,
Có nàng đan mãi áo len đan.
Có nàng áo đỏ đi qua đấy,
Hương đượm ba ngày hương chưa tan.

Mà hương đượm mãi ở hồn tôi,
Tôi biết là tôi yêu mất rồi!
Tôi biết từ đây tôi khổ lắm;
Chiều nay gió lạnh đấy, nàng ơi!

Tất cả mùa đông đan áo len
Cho người cho tất cả người quen.
Còn tôi người lạ, tôi người lạ,
Có cũng nên mà không cũng nên.

Oán đã bao la, hận đã nhiều,
Cớ sao tôi vẫn chả thôi yêu?
Tôi đi mãi mãi con đường ấy,
Qua lại hôm nay sáng lại chiều.



Nguyễn Bính
(Lỡ bước sang ngang -1940)

---

Vâng


Lạ quá! Làm sao tôi cứ buồn?
Làm sao tôi cứ khổ luôn luôn?
Làm sao tôi cứ tương tư mãi,
Người đã cùng tôi phụ rất tròn?

Thì ra chỉ có thế mà thôi!
Yêu đấy, không yêu đấy, để rồi
Mắc hẳn đường tơ sang cửi khác,
Dệt từng tấm mộng để dâng ai.

Khuyên mãi sơn cho chữ "Ái tình"
Mộng lòng trang điểm mãi cho xinh.
Có người, đêm ấy, khoe chồng mới:
"Em chửa yêu ai, mới có mình"

Có người trong gió rét mùa đông
Chăm chỉ đan cho trọn áo chồng
Còn bảo: "Đường len đan vụng quá!
Lần đầu đan áo kiểu đàn ông."

Vâng! Chính là cô chửa yêu ai,
Lần đầu đan áo kiểu con trai.
Tôi về thu cả ba đông lại,
Đốt hết cho cô khỏi thẹn lời!



Nguyễn Bính
(Lỡ bước sang ngang -1940)

---

Vì ai


Cỏ đồi, ai nhuộm mà xanh?

Áo em, ai nhuộm mà anh thấy chàm?

Da trời, ai nhuộm mà lam?

Tình ta, ai nhuộm, ai làm cho phai ?




Nguyễn Bính
(Bài thơ trong nhóm bài Vài nét rừng)

---

Vì em


Vì em là một bài thơ
Vì em là một giấc mơ khôn cùng
Tôi xin ôm lấy vào lòng
Tôi xin giữ lấy trọn vòng thời gian.

Tôi xin sung sướng vô vàn
Để ca ngợi, để mơ màng em luôn
Tôi xin dành một chiếc hôn
Đặt lên tất cả tâm hồn thơ ngây.

Tôi xin dâng cả bàn tay
Nhẩn nhơ ràng buộc chuỗi ngày lơ thơ
Tôi xin kính cẩn vọng thờ
Thắp hương cầu nguyện bên bờ sông yêu.

Nhưng đau lòng biết bao nhiêu!
Người tôi yêu chỉ biết yêu như người
Chỉ cho tôi những nụ cười
Chỉ cho được những lời ái ân.

Bắt tôi dan díu lụy trần
Bắt tôi chiều chuộng tấm thân nõn nà
Bắt tôi sống giữa phồn hoa
Giữa nơi cát bụi nhưng mà than ôi!

Ngẩn ngơ đứng giữa chợ đời
Tôi tìm đâu thấy mảnh trời thần tiên
Tôi tìm đâu thấy Đào Nguyên
Hỡi chàng Lưu, chúng ta điên mất rồi.

Còn lo ân ái với đời
Còn toan ân ái với người trần gian
Giấc mơ đến thế là tan
Bài thơ đến thế là tàn bài thơ
Tôi xin em chớ đợi chờ
Tôi còn theo đuổi giấc mơ khôn cùng.



Nguyễn Bính

---

Vịnh cụ Tiên Điền ^[1]

(Kính tặng Nguyễn Du và Truyện Kiều)


Cảo thơm lần giở trước đèn
Là nhiều vàng đá, phải tìm trăng hoa
Trăm năm trong cõi người ta
Một thiên tuyệt bút, gọi là để sau
Khen tài nhả ngọc phun châu
Mười lăm năm ấy, biết bao nhiêu tình.
Mấy lời kỳ cựu đinh ninh
Rằng tài nên trọng mà tình nên thương
Khen rằng giá đáng Thịnh Đường
Thì trao giải nhất, chi nhường cho ai
Gẫm âu người ấy, báu này
Nghe ra ngậm đắng nuốt cay thế nào.
Nặng vì chút nghĩa xưa sau
Mà cho thiên hạ trông vào cũng hay
Thương vui bởi tại lòng này
Tan sương đầu ngõ, vén mây cuối trời
Lòng thơ lai láng bồi hồi
Tưởng người nên lại thấy người về đây...



Nguyễn Bính

---

1. Về bài thơ này trong cuốn Tuyển tập Nguyễn Bính, nhà văn Chu Văn kể: Cuối năm 1965, nhằm chuẩn bị cho kỷ niệm 200 năm ngày sinh Nguyễn Du - người mà Nguyễn Bính vốn coi như “tổ sư” của mình trong lĩnh vực làm thơ (Nguyễn Bính chẳng phục nhà thơ nào, chỉ trừ... Nguyễn Du!), báo Xuân năm Bính Ngọ ra số đặc biệt với nhiều bài vở về Nguyễn Du (1966). Hôm duyệt bài báo Tết, Nguyễn Bính cười thật tươi, tay cầm một xấp giấy mỏng, khoe: “Chỉ trong một đêm, tôi đã viết được một bài tập Kiều, vịnh cụ Tiên Điền”. Nguyễn Bính không cho ai xem mà chờ cho đến lúc đông đủ anh em mới trịnh trọng giở những trang giấy được viết thật công phu, chữ đẹp như xếp, rồi hắng giọng ngân nga: “Kính tặng cụ Nguyễn Du và Truyện Kiều":

Cảo thơm lần giở trước đèn
Là nhiều vàng đá, phải tìm trăng hoa ...

Cả hội đồng duyệt bài số báo Tết hôm ấy, cùng lặng đi. Một bài tập Kiều thật hay. Nhưng nghe ra... đây tuy đề là tặng cụ Tiên Điền mà sao cứ như tâm sự của Nguyễn Bính, tổng kết cái cuộc đời thơ tài hoa long đong lận đận về ... Những câu sau cùng, sao mà nó sái quá. Một lời là một vận vào khó nghe. Nguyễn Bính cười trừ: "Các ông mê tín! Cứ hay là được rồi. Tôi xin nộp bài này. Một câu một chữ không sửa!"...

... Mùng sáu tháng giêng ta, tôi lên Hội Nhà văn thông báo về việc anh Bính mất. Gặp Tô Hoài, cũng ngậm ngùi nói chuyện về người bạn mới mất. Sau đó, tôi tìm đến nhà Trần Lê Văn. Nghe tin Bính mất, Trần Lê Văn tròn xoe mắt kinh ngạc: "Bính chết thật ư? Bao giờ?". "Ba mươi Tết, trước giao thừa". Trần Lê Văn bỗng xịu mặt, đấm vào đùi bình bịch: "Biết mà! Biết mà! Chết trước mồng một, đã lường thấy từ bao giờ". Tôi gặng hỏi: "Sao anh lại nói vậy?". Trần Lê Văn nói như gắt: "Ô kìa! Năm mới tháng giêng mồng một Tết. Còn nguyên vẹn cả một mùa xuân", rồi "... Giờ đây chín vạn bông hoa nở/Riêng có tình ta khép lại thôi". Nó để mùa xuân nguyên vẹn cho người. Nó đi mà". Tôi sực nhớ bài tập Kiều Lời lời lệ sa máu rỏ đăng trân trọng trong số báo Tết. Ôi, thương quá! Chẳng lẽ trong thơ có quỷ, có ma thật chăng?!...

Vô đề


Từ buổi thu sang, sầu lá rụng,
Liễu gầy thôi buộc ngựa vương tôn.
Chao ôi, duyên nợ là duyên nợ,
Ai sắt son gì với sắt son.

Thuở trước giai nhân buồn phận mỏng,
Kiếp này thiếu phụ oán giời xa;
Đôi tay Tô Thị đầy chua xót,
Gối bọc, chăn lồng oán nguyệt hoa.




Nguyễn Bính

---

Vu quy


Tháng chạp cho cải hoa vàng
Cho cam da đỏ, cho nàng vu quy
Nàng về mãi xứ bên kia
Cam thôi màu đỏ, bướm chê hoa vàng
Sáng nay sương xuống đầy làng
Tưởng như khói pháo đưa nàng năm xưa
Nàng về kẻ đón người đưa
Tôi chờ gì nữa mà chưa giang hồ?
Sông Thương cách mấy lần đò
Chợ Hoàng họp mãi bao giờ cho tan!....



Nguyễn Bính
(1939)

---

Vụn vặt


Nhất áp xuân giao vạn lý tình
Đoạn trường phương thảo đoạn trường oanh
Nguyệt tương song lệ đề vi vũ
Minh nhật lưu quân, bất xuất thành.

Trần Mỹ Dung (Trung Quốc - Không rõ tựa)


Nguyễn Bính dịch:

Chén xuân chan chứa bao tình
Cỏ thơm sơ xác con oanh thẩn thờ
Sớm mai chàng đã đi chưa
Xin đem nước mắt làm mưa giữ chàng.



Nguyễn Bính

---

Vũng nước


Hồn tôi như vũng nước đầy

Em như cữ nắng bảy ngày chưa thôi

Nắng đưa vũng nước lên giời

Làm mây lơ lửng để rồi làm mưa

Vũng khô nǎm đợi mười chờ

Mưa sang xứ khác. Ai ngờ hồn tôi.




Nguyễn Bính

---

Vườn xuân


Có những ngày đi rất vội vàng
Vườn tôi đầy cả gió xuân sang
Hai ba con bướm giang hồ đó
Đã trở về đây giũ phấn vàng.

Hoa có bao nhiêu nở hết rồi
Như đoàn cung nữ hé môi tươi
Và trong từng cánh, trong từng cánh
Những hạt mưa hiền lấm tấm rơi...

Xác pháo nơi nơi đã đỏ ngòn
Nơi nơi cành nảy búp xanh non
Mấy cô em bé đường kiêu ngạo
Môi mới lần đầu biết vị son.

Có một cô chim mới cưới chồng
Vì tình dan díu tự mùa đông
Sớm nay hai vợ chồng son ấy
Đã mớm cho nhau những tiếng lòng.

Xuân đến tình tôi nao nức quá
Như người giai tế tối tân hôn
Và say sưa quá cho nên đã
Đánh đổ trời xuân xuống suối hồn.



Nguyễn Bính

---

Xanh ^[1]


Xanh cây xanh cỏ xanh đồi

Xanh rừng xanh núi da giời cũng xanh.

Áo chàm cô Mán thanh thanh,

Mắt xanh biêng biếc một mình tương tư.




Nguyễn Bính
Phú Thọ 1938
(Bài thơ trong nhóm bài Vài nét rừng)

---

1. Dựa theo tập Nước giếng thơi. Trong tập Mây Tần, NXB Hương Sơn – Hà Nội 1951.

Xây hồ bán nguyệt


Bính em một tấm lòng vàng
Ðầu xanh chịu mấy lần tang ái tình
Oan Thị Kính, oán tày đình
Bỗng nhiên rời bỏ kinh thành mà đi
Dở dang đã dở dang gì
Dở dang cho đến thế thì... dở dang
Em đi kiếm gạch Bát Tràng
Xây hồ bán nguyệt cho nàng rửa chân
Hồ tiên đâu phải hồ trần
Em không thả cá mà thuần thả thơ
Ði không hẹn, chị đừng chờ
Xây hồ đủ gạch, em thơ chị về
Chẳng thèm than khóc hoa lê
Ðã làm chưa chín nồi kê cũng làm
Bao giờ công việc chu toàn
Chị về chơi nhé xem nàng rửa chân
Chị đừng lo nghĩ xa gần
Em phong lưu lắm, phong trần ở đâu!
Em không đi bộ, đi tàu
Ðêm không gối lẻ, gối đầu cánh tay
Cơm trời, áo rách thì may
Hồn em chưa bán, còn đây, chả cần!
(Cố nhân này hỡi cố nhân
Hồn trinh bán được một lần đấy thôi!)
Thơ đưa rượu đón bời bời
Gọi là vui cũng là vui suốt ngày
Viết cho chị lá thư này
Giữa đêm hăm bốn rạng ngày hăm nhăm
Ở nhà tằm chị cứ chăm
Dâu chị cứ hái để nhằm lứa sau
Trời gần, trời có xa đâu
Thế nào chị cũng qua cầu đắng cay
Ví bằng thương đến em đây
Chúc cho em chóng mà xây nổi hồ.



Nguyễn Bính

---

Xây lại cuộc đời

Gửi Chị Trúc


Đố chị thư nầy ai viết nhé,
Chị ơi, em bé chị đây mà!
Được tin người ấy cho em biết:
"Chị Trúc giờ đang bận chữa nhà."

Ờ nhỉ, nhà ta ở phố nào?
Số đề chẵn lẻ? Mấy tầng cao?
Quanh nhà rụng trắng hay rơi đỏ?
Trăng gió bao nhiêu lối lọt vào?

Nhà mới bao giờ chị chữa xong?
Bao giờ cho thợ chén "hồi công"?
Bao giờ chị dọn sang bên đó?
Xem lịch khai trương, đốt pháo hồng?

Úi chá, chị bận nhiều như thế,
Em lại còn đi hỏi vẩn vơ,
Vốn đoảng là em, chiều ấy chị,
Thôi em đền chị một bài thơ.

Nhưng chị hiền ơi, chị Trúc ơi,
(Câu này em chỉ hỏi thầm thôi)
"Chị tôi ai giúp, hay trời giúp
Cho chị tôi xây lại cuộc đời?"



Nguyễn Bính

---

Xóm Ngự Viên

(Xóm Ngự Viên ở cạnh đường Gia Hội (Huế),
ngày xưa là khu vườn Thượng uyển.)


Lâu nay có một người du khách
Gió bụi mang về xóm Ngự Viên
Giậu đổ dây leo suồng sã quá
Hoa tàn con bướm cánh nghiêng nghiêng
Buồn thu rơi nhẹ đôi tờ lá
Xóm vắng rêu xanh những lối hè
Khách du lần giở trang hoài cổ
Mơ lại thời xưa xóm Ngự Viên.

Có phải ngày xưa vườn Ngự uyển
Là đây, hoa cỏ giống vườn tiên?
Sớm Đào, trưa Lý, đêm Hồng Phấn
Tuyết Hạnh, sương Quỳnh, máu Đỗ Quyên
Cung tần mỹ nữ ngời son phấn
Theo gót nhà vua nở gót sen
Hương đưa bát ngát ngoài trăm dặm
Cung nữ đa tình vua thiếu niên
Một đôi công chúa đều hay chữ
Hoàng hậu nhu mì không biết ghen.

Đất rộng can chi mà đổi chác
Thời bình đâu dụng chước hòa Phiên
Mẫu đơn nở đỏ nhà vua nhớ
Câu chuyện: "Hô lai bất thượng thuyền".

Có phải ngày xưa vườn Ngự uyển
Là đây, hoa cỏ giống vườn tiên?
Gót sen bước nhẹ lầu tôn nữ
Ngựa bạch buông chùng áo Trạng nguyên
Mười năm vay mượn vào kinh sử
Đã giả xong rồi nợ bút nghiên.

Quan Trạng tân khoa tàn tiệc yến
Đi xem hoa nở mấy hôm liền
Đường hoa, má phấn tranh nhau ngó
Nhạc ngựa vang lừng khắp bốn bên
Thắp hương tôn nữ xin trời phật
"Phù hộ cho con được phỉ nguyền".

Lòng Trạng lâng lâng màu phú quí
Quả cầu nho nhỏ bói lương duyên
Tay ai ấy nhỉ gieo cầu đấy ?
Nghiêng cả mùa xuân Trạng ngước nhìn.

Trạng bắt sai rồi, lầu rủ sáo
Có người đêm ấy khóc giăng lên
Bóng ai thấp thoáng sau bờ trúc
Chẳng Tống Trân ư cũng Nguyễn Hiền?

Khách du buồn mối buồn sông núi
Núi lở sông bồi cảnh biến thiên
Ngự viên ngày trước không còn nữa
Giờ chỉ còn tên xóm Ngự Viên.

Khoa cử bỏ rồi, thôi hết Trạng!
Giời đem hoa cỏ trả vườn tiên
Tôn nữ ngồi đan từng chiếc áo
Dân thường qua lại lối đi quen.

Nhà cửa xúm nhau thành một xóm
Cay nồng hơi thuốc lẫn hơi men
Mụ vợ bắc nam người tứ xứ
Anh chồng tay trắng lẫn tay đen
Đổi thay tình nghĩa như cơm bữa
Khúc "Hậu đình hoa" hát tự nhiên.
Nhọc nhằn tiếng cú trong thanh vắng
Nhao nhác đàn dơi lúc đỏ đèn...

Hôm nay có một người du khách
Ở Ngự Viên mà nhớ Ngự Viên.



Nguyễn Bính
(Huế 9-1941)

---

Xuân nhớ


Rộn rã xuân về giữa thủ đô
Hồn đơn gác lẻ đón giao thừa
Nhà ai hàng xóm khoe mầu cúc
Vườn cũ mai vàng biết nở chưa?

Câu thơ đứt giữa lòng trang giấy
Mắt rượu mờ trông mái tóc thề
Đất Bắc phải đâu là đất khách
Sao lòng mãi nặng mối tình quê?

Ngày muộn, mẹ già hong tóc trắng
Khác nào mây núi đỉnh Trường Sơn
Mẹ ơi giữ lấy vườn mai nhé
Cho trải vàng xuân đẹp bước con.



Nguyễn Bính

---

Xuân tha hương

(Gửi chị Trúc)
Trăm câu một vần


Tết này chưa chắc em về được
Em gửi về đây một tấm lòng
Ôi, chị một em, em một chị
Trời làm xa cách mấy con sông.

Em đi trăng gió đời sương gió
Chị ở vuông tròn phận lãnh cung
Chén rượu tha hương, trời: đắng lắm
Trăm hờn nghìn giận một mùa đông.

Chiều nay ngồi ngắm hoàng hôn xuống
Nhớ chị làm sao, nhớ lạ lùng...
Tết này chưa chắc em về được
Em gửi về đây một tấm lòng.

Vườn ai thấp thoáng hoa đào nở
Chị vẫn môi son vẫn má hồng?
Áo rét ai đen mà ngóng đợi
Còn vài hôm nữa hết mùa đông!

Cột nhà hàng xóm lên câu đối
Em đọc tương tư giữa giấy hồng
Gạo nếp nơi đây sao trắng quá
Mỗi ngày phiên chợ lại thêm đông.

Thiên hạ đua nhau mà sắm Tết
Một mình em vẫn cứ tay không
Vườn nhà Tết đến hoa còn nở
Chị gửi cho em một cánh hồng.

Tha hương chẳng gặp người tri kỷ
Một cánh hoa tươi đủ ấm lòng
Tết này chưa chắc em về được
Em gửi về đây một tấm lòng...

Chao ơi, Tết đến em không được
Trông thấy quê hương thật não nùng
Ai bảo mắc duyên vào bút mực
Sòng đời mang lấy số long đong.

Người ta đi kiếm giàu sang cả
Mình chỉ mơ hoài chuyện viễn vông
Em biết giàu sang đâu đến lượt
Nợ đời nặng quá gỡ sao xong?

Tết này chưa chắc em về được
Em gửi về đây một tấm lòng
Tết này, ô thế mà vui chán
Nhưng một mình em uống rượu nồng.

Rượu cay nhớ chị hồi con gái
Thương chị từ khi chị lấy chồng
Cố nhân chẳng biết làm sao ấy
Rặt những tin đồn chuyện bướm ong.

Thôi, em chẳng dám đa mang nữa
Chẳng buộc vào chân sợi chỉ hồng
Nàng bèo bọt quá, em lăn lóc
Chấp nối nhau hoài cũng uổng công!

(Một trăm con gái đời nay ấy
Đừng nói ân tình với thủy chung!)
Người ấy xuân già chê gối lẻ
Nên càng nôn nả chuyện sang sông.

Đò ngang bến dọc tha hồ đấy
Quý hoá gì đâu một chữ đồng!
Vâng, em trẻ dại, em đâu dám
Thôi, để người ta được kén chồng.

Thiếu nữ hoài xuân mơ cát sĩ
Chịu làm sao được những đêm đông
Khốn nạn, tưởng yêu thì khó chứ
Không yêu thì thực dễ như không!

Chị ơi, Tết đến em mua rượu
Em uống cho say đến não lòng
Uống say cười vỡ ba gian gác
Ném cái chung tình xuống đáy sông.

Thiên hạ "chi nghinh Nam Bắc điểu"
Tình đời "Diệp tống lãng lai phong"
Tết này chưa chắc em về được
Em gửi về đây một chút lòng.

Sương muối gió may rầu rĩ lắm
Còn vài hôm nữa hết mùa đông
Xuân đến cho em thêm một tuổi
Thế nào em cũng phải thành công.

Em không khóc nữa, không buồn nữa
Đây một bài thơ hận cuối cùng
Không than chắc hẳn hồn tươi lại
Không khóc tha hồ đôi mắt trong.

Chị ơi, em cưới mùa xuân nhé?
Đốt pháo cho thơm với rượu hồng
Xa nhà xa chị tuy buồn thật
Cũng cố vui ngang gái được chồng.

Em sẽ uống say hơn mọi bận
Cho hồn về tận xứ Hà Đông
Tết này chưa chắc em về được
Em gửi về đây một tấm lòng.

Với lá thư này là tất cả
Những lời tâm sự một đêm đông
Thôn gà eo óc ngoài xa vắng
Trời đất tàn canh tối mịt mùng.

Đêm nay em thức thi cùng nến
Ai biết tình em với núi sông
Mấy sông mấy núi mà xa được
Lòng chị em ta vẫn một lòng.

Tết này chưa chắc em về được
Em gửi về đây một tấm lòng
Cầu mong cho chị vui như Tết
Tóc chị bền xanh, má chị hồng.

Trong mùa nắng mới sầu không đến
Giữa hội hoa tươi ấm lại lòng
Chắc chị đời nào quên nhắc nhở:
- Xa nhà, rượu uống có say không?



Nguyễn Bính
(Huế, tháng chạp năm Nhâm Ngọ 1942 )

---

Xuân thương nhớ


Chàng ở nơi đâu thiếp ở nhà

Cây đào năm ngoái lại ra hoa

Chân trời rượu uống môi chàng ướt

Của sổ mưa bay chữ thiếp nhoà.



Mải nhớ trầm hương thưa ngọn khói

Càng thương vòng ngọc lỏng tay ngà

Tin chàng chẳng đến, tin xuân đến

Có mộng đêm nay cũng chỉ là...




Nguyễn Bính

---

Xuân vẫn tha hương

Gửi chị Trúc


Bốn bể vẫn chưa yên sóng gió;
Xuân này em chị vẫn tha hương,
Vẫn ăn cái Tết ngoài thiên hạ,
Son sắt say hoài rượu bốn phương.

Em đi non nước xa khơi quá!
Mỗi độ xuân về bao nhớ thương;
Mỗi độ xuân về em lại thấy,
Buồn như tên lính ở biên cương.

Thời chưa gặp đỏ, nằm xuông mãi;
Xuông cả ân tình rượu cũng xuông.
Trước mặt bút nghiên, sầu tịch mịch,
Quanh mình chăn chiếu rộn tang thương.

Một thân quán trọ sầu phong tỏa
Đốt ngọn đèn lên, bóng rợn tường.
Đêm ba mươi tết quê người cũng,
Tiếng pháo giao thừa dậy tứ phương.

Chị ạ, em không người nước Sở
Nhớ nhà đâu mượn địch Trương Lương.
Đất khách tình dâng hòa mắt lệ,
Ôi nhà! Ôi chị! Ôi quê hương!

Từ em lưu lạc ngoài muôn dặm,
Một đoạn đường đi một đoạn trường.
Cửa quan chẳng mở, đầu Viên bạc;
Tri kỷ không ai, mắt Tịch cuồng.

Thôn dã từng quen mùi đạm bạc
Thị thành thêm chán miếng cao lương.
Vụng tính bỏ rơi đi hạnh phúc;
Xảy ra đánh vỡ mất thiên đường.

Trăm ván cờ cao, trăm ván bại,
Nước người thêm thẹn tiếng mang chuông.
Trò đời cúi mặt xem thiên hạ,
Thực đáng cười thay, thực đáng thương!

Trọc phú ti toe bàn thế sự;
Đĩ già tấp tểnh nói văn chương.
Đã coi đồng bạc như non Thái,
Lại học đòi theo thói Mạnh Thường.

Lẳng lơ đi võng, đi tàn cả;
Gái chính chuyên kia đứng vệ đường.
Đất đổi hoa màu, nhà đổi chủ,
Trâu quên mục tử, ngựa quên chuồng.

Thay đen đổi trắng bao canh bạc;
Vẽ nhọ, đen râu mấy lớp tuồng.
Trói vo hồn lại ba đồng bạc,
Bán rẻ đời đi nửa đấu lương.

Chao ôi! Giả dối, ôi mai mỉa!
Sống chật phồn hoa một lũ Mường.
Chị ơi, tất cả là vô nghĩa,
Chả nhiễu điều nào phủ giá gương.

Tay trắng bạn bè đều tránh mặt;
Sa cơ thân thích cũng khinh thường.
Sông lạnh thấy đâu người gọi gió;
Trăng tà tìm mãi kẻ mài gươm.

Áo xanh bạc nửa màu sương gió,
Xót kẻ ăn nằm trong gió sương.
Đầy vơi tâm sự cùng ai tỏ,
Mộng lạnh đêm xưa, chiếu lạnh giường.

Quê nhà gối chiếc, thôi rồi kẻ
Chia nửa vầng trăng với dặm trường
Son phấn hững hờ niềm sắt đá
Sông hồ vò võ nỗi yên cương.

Chị ạ, duyên em mà chẳng đẹp,
Chỉ vì không đọc chuyện Tây Sương.
Người yêu buổi ấy lên xe cưới,
Cũng khóc cho tròn ý nhớ thương.
Khấp như sử nữ vu quy nhật.
Lệ có thành sông, chuyện cũng thường.

Trò đời chẳng hẹn nhau lần gặp;
Đập nát cho rồi nửa mảnh gương.
Duyên mới đẹp lòng người sử nữ;
Đầu sông ai nhớ cuối sông Tương.

Tàn lạnh lòng em từ buổi ấy,
Vơi tình thôi hết cả tơ vương.
Chị ở quê chồng, Xuân có đẹp?
Con đò bến cũ có thê lương?

Nêu cao, pháo nổ, trầm thơm ngát.
Hoa bưởi, hoa cam rụng ngập vườn.
Mưa Xuân rắc bụi quanh làng mạc,
Gái lịch, trai thanh chật phố phường.

Lá lộc hồ tơ, tay ngọc hái,
Sông hồ vò võ nỗi yên cương.
Nhưng dù Tết đẹp hay Xuân đẹp,
Chắc chị chưa hề nguôi nhớ thương.

Người đi buổi ấy tàn hoa phượng
Cõi Thục xa xôi mấy dặm trường.
Phong ba từ nổi trong đời chị,
Tóc rối xuân xanh, má nhạt hường.

Qua đò mấy độ sầu sông nước,
Dệt mộng bao lần tủi phấn hương.
Tháng hẹn chờ rơi cơn lá úa,
Đêm Tần đợi khuyết cái trăng xuông.

Chỉ tổ tài cao, trời đất ghét,
Một thân oan khổ có trăm đường.
Cuối thu mưa nát lòng dâu bể,
Ngày muộn, chuông đau chuyện đá vàng.

Em thường cầu nguyện thường van vái,
Một sớm thanh bình mặt đại dương.
Bao giờ em được về quê cũ,
Dâng chị bài thơ xuân cố hương.



Nguyễn Bính

---

Xuân về nhớ cố hương

Bài thơ này được một người yêu thơ Nguyễn Bính là Phạm Duy Trưởng mới phát hiện và chép lại theo bút tích của nhà thơ Trúc Sơn.


Lầu ai lồng lộng khói hương
Thềm ai xác pháo phô trương màu hồng
Lênh đênh tóc rối cỏ bồng
Chiều ba mươi tết ai không nhớ nhà
Xứ mình lắm bướm nhiều hoa
Bờ tơ lá lộc tay ngà vin xinh
Mưa nhè nhẹ, nắng thanh thanh
Nên thơ ôi! Cả xứ mình nên thơ!
Hội xuân gió loạn đuôi cờ
Lòng xa vào đám nhặt thưa trống chèo.


Xứ này biết mấy cô liêu
Nhớ thương nay sớm mai chiều mà thôi
Xuân về chẳng có hoa tươi
Nắng luôn cả sáu tháng trời không mưa
Ở đây ăn tết buồn chưa?
Rượu bia, hoa giấy và dưa đỏ lòng
Ba ngày tết nóng như nung
Hỏi phong vị ấy là phong vị gì?
Trót đà mang số sinh ly
Bao giờ tôi mới được về cố hương
Xuân về những nhớ cùng thương
Trời ơi! Muôn vạn dậm đường xa xôi!
Chiều ba mươi hết năm rồi
Nhà tôi! riêng một mình tôi vắng nhà
Tôi còn lận đận phương xa
Để ăn cái tết thật là vô duyên.



Nguyễn Bính
(Sài Gòn 1944)

---

Xuân về


Đã thấy xuân về với gió đông.
Với trên màu má gái chưa chồng
Bên hiên hàng xóm cô hàng xóm
Ngước mắt nhìn giời đôi mắt trong.

Từng đàn con trẻ chạy xun xoe
Mưa tạnh trời quang nắng mới hoe
Lá nõn nhành non ai tráng bạc
Gió về từng trận gió bay đi

Thong thả dân gian nghỉ việc đồng
Lúa thì con gái mượt như nhung
Đầy vườn hoa bưởi hoa cam rụng
Ngào ngạt hương bay, bướm vẽ vòng.

Trên đường cát mịn một đôi cô
Yếm đỏ khăn thâm trảy hội chùa
Gậy trúc giắt bà già tóc bạc
Lần lần tràng hạt niệm Nam mô.



Nguyễn Bính

---

Để lại ngàn sau


Đem đến một bài thơ hay
Đổi lấy hai bông hoa quý
Chủ nhân vắng nhà, biết hỏi ai
Khách tự đổi trao chẳng câu nệ
Nghĩ rằng hoa quý với thơ hay
Vốn đã nghìn xưa bạn thanh khí
Chỉ tiếc hoa sớm nở chiều tàn
Thơ thì lưu truyền đến hậu thế
Cho nên càng nghĩ càng thương hoa
Càng thấy yêu hoa khôn xiết kể
Lại nghĩ kiếp hoa thật không ngắn
Hoa vẫn cùng ta sống ở đời
Bông này héo đi bông khác nở
Xuân qua xuân lại hoa càng tươi
Chỉ có đời người là thấp thoáng
Một sớm soi gương tóc bạc rồi
Thế nên muốn sống trăm nghìn tuổi
Phải có thơ hay để lại đời
Để ngàn năm sau những dạ hội
Rượu nho đầy cốc, hoa đầy bình
Tất cả yêu cầu một người đẹp
Đứng bên đài hoa ngâm thơ mình.



Nguyễn Bính
(Bài này do tác giả Hồng Diệu ở báo Văn nghệ Công an sưu tầm và giới thiệu)

---

Em làm bếp


Anh nhớ lại rất thương
Những khi em xuống bếp
Nấu cho anh món ăn
Đun cho anh miếng nước

Trời vào hè đã nực
Làng quen dùng rạ rơm
Cái bếp chật hùm hụp
Em chen vào làm cơm

Lửa cháy nhanh phần phật
Tàn rạ nhẹ bay đầy
Tay em hoà tí muối
Em tiếp lửa tiền tay
Anh đứng ngoài xem xét
Rửa rau hoặc thái hành
- Anh ơi, hộ tí nước
Đặng cho vào nấu canh.

Trên trán em như gương
Giọt mồ hôi lấm tấm
Tóc đôi cọng rơm vương
Anh nhìn em, thương lắm.

Ôi, bữa cơm ngon tuyệt
Mỗi khi về thăm em
Em có tài nấu nướng
Anh có tài ngợi khen...



Nguyễn Bính

---