Chế Lan Viên

Hồng trận địa


Thị trấn tan hoang. Một khóm hồng

Còn đây, bên trận địa phòng không

Ba nghìn trận lửa xuân đâu sợ

Hoa lại cười trong đợt phản công.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Im bớt màu hoa


Giữa Tết đoàn quân biệt thủ đô

Trường Sơn chờ họ cuối đường xa

Hãy im nước biếc, im màu liễu

Im bới màu hoa đỏ cạnh hồ!




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Lặng im thì mới nghe


Lặng im
Lặng im thì mới nghe
Nhựa đong đầy các nhánh
Như hồn anh đầy em

Lặng im
Lặng im thì mới tỏ
Nhánh đang hút từ sâu
Cái làm nên nụ đỏ.

Nghe, mùa xuân, nghe nghe
Lặng im mà mọi chỗ
Cái im giữa lòng ta

Cũng là mùa xuân đó
Nếu lòng ta thiếu nó
Thì bao giờ ta nghe

Cầm tay em vút ve
Hồn im cho tay nghe.



Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Liễu cũng chờ em


Năm rét đi rồi liễu nhú tơ

Khắp cành lộc nhỏ sáng mau thưa

Tưởng ngày em lại buông cành rậm

Che khuất mình ta trong gió đùa.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Lòng anh làm bến thu


Buổi sáng em xa chi

Cho chiều, mùa thu đến

Để lòng anh hóa bến

Cho thuyền em ra đi!




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Mai


Nhất Chi Mai tự thiêu

Cho rừng mai tồn tại

Lửa đốt mình chị cháy

Nở cành hoa muôn đời.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Mây của hoa


Màu trắng là màu mây của em

Trắng trời anh lại nhớ em thêm

Em đi muôn dặm như về chậm

Chỉ lấy màu mây trắng nhắn tin.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Nghĩ suy 68


Chúng ta hành quân suốt bốn nghìn năm để đánh trận hôm nay...
Phá cái thế giặc Huê kỳ ba nghìn chiếc máy bay
Đánh những trận đánh tuyệt vời các vị tướng cầm quân xưa thèm đánh lại
Người cắm cọc gỗ ở Bạch Đằng, người bắn hóa hổ ở Thăng Long hẳn muốn tận
mắt mình thấy buổi cáo chung của cuộc chiến tranh phá hoại Vâng,
ta còn một nửa trái tim ở tại miền Nam
Nhưng hãy cười cho bọn đế quốc uổng công xài mười vạn chuyến bay
và hai triệu rưởi tấn bom
Những người chúng giết chết ở Phú Lợi, Chí Hoà nay đến Pa-ri đối diện quân thù lên án chúng

Cái áo bà ba và chiếc khăn rằn chị Bình còn ngát thơm mùi thuốc súng

Miền Nam ơi, nếu nhân loại là mùa hoa, thì hiển nhiên em là một đóa hoa sen
Vươn lên nhìn nhân loại quanh em và để nhân loại đi qua còn quay lại ngắm nhìn

Có người "thợ ảnh vũ trụ" nào hãy đứng ra giữa không trung quay về trái đất
chụp cho ta cái Hình Tổ quốc
Trong cái thế bao đời qua, đây là Dáng Đứng Việt Nam ta đẹp nhất
Cái dáng đứng Hùng Vương, dáng đứng Hồ Chi Minh, dáng đứng Mác Lênin
In lên từ lãnh tụ tối cao đến mỗi một người chiến sĩ không tên.

Trời xanh ở Hà Tĩnh, ở Quảng Bình, trời xanh ở Nghệ An, ở Vĩnh Linh
một nghìn rưởi đêm ngày tuyến lửa
Trời xanh trên tất cả mọi nơi hôm qua còn rú gầm cái chết văn minh: lân tinh, cực
Nhanh, từ trường, tọa độ....

Trời xanh trong triệu mắt trẻ con bốn năm nằm hầm nay thỏa mắt uống nhìn nắng mới long lanh...

Đuổi một con chuồn chuồn và đôi tay bắt được cả trời xanh
Trời xanh của những bà mẹ thanh thản ngồi trên miệng hầm vạch áo cho con bú
Vú hồng lại và hồng hồng giọt sữa
Mẹ tha hồ ru, tha hồ hát, nựng nhìn con
Hát rằng "Hà hỡi, hà hơi, chúng cút đi rồi, con ngủ cho ngoan"
Trời xanh hốt dừng lại ở phía này sông Bến Hải
Phía nam sông, sắc trời thấm máu ta đang chảy
Một triệu quân thù còn, Đất nước vẫn chia đôi
Thì một trời Việt Nam ta mà cũng hóa hai trời.

Nhân dân ta sẽ lấy lại toàn vẹn trời xanh đó cho em, em hãy nhớ!
Đường trường Sơn ta mới đi nửa đường thôi, cả dân tộc lại lên đường đi nưa.
Nhưng điều căn bản, cái ước mơ là ta đã đánh tan uy danh không lực Huê kỳ
"Vị thần" của thế kỷ hai mươi muốn đem sấm sét hiện đại
ra làm cho nhân loại chúng ta lùn đi một nứa vì quì

Cái "vị chúa tối cao" muốn cho thế giới được mưa thì mưa, nắng thì phải nắng
Ôi khuôn đúc ra người là mang nhãn hiệu U.S.A và chúng làm nên ở tòa Nhà Trắng
Và tầm vóc người cao bao nhiêu, thấp bao nhiêu là người Mỹ vẽ sơ đồ
Dân tộc này phải trương cờ lên, dân tộc khác hạ cờ....
Quốc gia này cần đẻ ra vua, và quốc gia khác phải hạ sinh tổng thống
Tất cả, tất cả là do "đức chúa Hoa kỳ" quyết định trong thâm cung của chúng...
Nào thần kia! Mày là thần ư? Nhưng chính mày đã nát xác tan thây
ở đây bởi dân ta có cái Lẫy nỏ rất thần
Ấy là cái trí tuệ anh hùng, cái dũng cảm tuyệt vời trí lự của nhân dân.

Những hàng cây ở Chủ tịch phủ biết bao lần từng thấy Bác Hồ ta dạo qua trên lối sỏi
Vầng trán nào nghĩ suy dữ dội nhất ngày nay về các bãi gieo và bãi chiến trường
Trái tim nào giải đáp đúng nhất cho ta những câu hỏi chiến tranh và thời đại hỏi
Lặng lẽ, lặng lẽ từng bước chân Bác qua đây như vạch lại một con đường.

Không có gì quý hơn độc lập tự do. Phải quét tên xâm lược cuối cùng ra khỏi nước!
Ai như Bác ta một đời đánh luôn ba tên đế quốc, ngót tám mươi năm không riêng nghi lấy một ngày

Cả Việt Nam biết ơn người từng lấy sự sống mình làm tài sản chung dâng Tổ quốc
Để từ nắm đất chỗ biên thùy thành ánh sáng hôm nay...

Vượt núi sông, mắt Bác thấy những rặng dừa, ôi có phải những ngày này Bác
mong nhớ miền Nam hơn bao giờ hết
Miền Nam mà hai mươi năm qua mỗi trận càn đều làm thân thể Bác đau
Phải giải phóng miền Nam, để cái huân chương Bác gửi lại ngày nào, Tổ quốc sẽ gắn lên ngực Bác

Hôm qua Bác hôn nắm đất nơi Pắc Bó biên thùy, mai Người sẽ cùng ta hôn nắm đất chỗ Cà Mau

Biết ơn, biết ơn...
Biết ơn các con ta nửa đêm quấn bao gạo lên đường rời nhà cha mẹ
Đến sõng đến yêu trên những đồi trọc vô danh không phải là nhà
Mang nghìn vết sẹo không hào quang đi diệt Mỹ
Cho mỗi tấc biển, tấc đất, tấc trời trở lại dưới tay ta...
Ôi những năm ta đào chiến hào, đào tăng sê qua vườn hoa, qua phòng riêng, qua hạnh phúc gia đình

Những năm ta lấp các ổ gà, các hố bom, và gấp những nỗi đau riêng cho thành sẹo
Cả nước vui trong cái vui rất nở sinh là: giết giặc quên mình,
Cái vui lớn, những đời thường không thể hiểu.

Biết ơn những thế hệ thanh niên thức trắng nghìn đêm trên các cầu phà cùng bóng tối với sao khuya

Người lái xe đi suốt đời còn lanh lảnh trong tai tiếng còi gọi dừng xe đêm ấy
Nghìn tấn bom dội xuống người con gái giao thông toàn thân thành đước cháy
Chị vẫn đứng sững bên đường điều khiển chuyến xe đi.

Ôi những năm con người sống trụi trần bằng cái nhựa chửa thành hoa, bằng cái loi
Hỏi họ Tổ quốc là gì ư? Họ lúng túng im. Chân lý chả lắm nhời
Phút trước họ vô danh, phút sau hóa phi thường vĩ đại.
Im lặng đánh, im lặng cười, nghìn chết chẳng khi lui.

Biết ơn nhưng người vợ nửa chưa chồng, nửa còn lại cày trên các cánh đồng năm tấn
Giữa nước bạc đồng sâu vẫn còn điệu chèo cho yên dạ kẻ đi xa
Hạt lúa năm chiến tranh mang trên mình sáu, bày cái tai ương: bão lụt, vàng lụi, sâu
Keo, bom cháy, bom bi, úng hạn...
Những hạt lúa thương chồng thương nước của dân ta.
Biết ơn những người vì ta xây nên cầu Hàm Rồng lại vì ta lấy máu giữ Hàm Rồng
Đổ mồ hôi dựng nhà máy, lại đổ mồ hôi tháo lắp các nhà máy nơi rừng sâu sơ tán
Ở đây muốn không chết như rạ rơm thì phải sống thực anh hùng
Người đánh lớn mà người xem càng phải lớn.
Nào có ai đâu là kẻ đứng xem, đứng ngoài xem, đứng xa xem trong những ngày gian khổ đó?

Tôi yêu biết bao những người chỉ một giờ xếp hàng mua thịt phiếu cùng tôi
Quá nửa những người nấp bóng cây chờ chuyến xe kia đều có con mình ra tuyến lửa
Họ chung với tôi một số phận, một chiếc hầm hay một quà bom rơi.

Cái chiến thắng làm ra bởi ba mươi mốt triều dân ta không sót trái tim nào
Thường đổ máu cho ta là những người không biết không quen, thậm chí có khi gặp
nhau ta không chào họ nữa.
Ôi, tôi biết ơn những người cùng một thời đánh Mỹ với tôi hơn người tất cả mọi thời trong lịch sử

Hơn cô Kiều đã qua chuyện cũ, hơn vệ tinh chưa đến, chuyện về sau.



Chế Lan Viên
(8-11-1968)
(Nguồn: vhv.vn)

---

Nghĩ về nghề, nghĩ về thơ, nghĩ...


Thơ, đong từng ngao nhưng tát bể
Là cái cân nhỏ xíu lại cân đời.

Thơ không phải chỉ đưa ru mà còn thức- tỉnh
Không phải chỉ "ơ hời" mà còn đập bàn, quát tháo lo toan.

Đóng bài thơ như cái cọc vào đời để chống nước trôi xuôi
Làm cho mọi người nghe được cái vô hình này: thời gian họ sống.

Anh phải làm cho thời đại đến sớm hơn là nó đến
Anh là gió đưa hương, nhưng chính ra anh lại phải là hương.

Lấy bát cơm ngày mùa trả lời cho cơn đói
Cái ấy thơ hơn, hay những bài thơ rỉ rên vè trận đói thơ hơn ?

Tôi muốn người ta yêu tôi như yêu người đào giếng hơn người làm ra rượu
Rượu không thể giải khát được môi người nhưng giếng đời có thể làm say

Hãy đo chiều cao những chuồng cọp, chiều sâu những vết thương, sức nặng những gông xiềng, bề rộng những vành đai trắng xoá
Mà nhẹ tênh thay là lời hát của anh
Anh là người định vực sự sống ba chiều
Lên trang thơ hai mặt phẳng

Sao trên trời mỗi đêm anh cần thắp lại
Sông Ngân hà chảy nhờ anh mà nó chảy
Những ngôi sao trên trời đổi ngôi nhờ anh mà nó đổi ngôi
Mỗi ngay, mỗi giờ, mỗi phút, mỗi giây
Đều có cái gì của đời không giống trước
Miễn la có anh lắng tai
Nếu anh ghi lại thì dòng sông kia ở lại
Và anh để đời trôi xuôi thì nước cũng trôi xuôi.

Như ngọn hải đăng phải tự chớp, tự xoay mới biết mình đang chiếu sáng
Anh phải tự nâng lên đặt xuống mới nghe ra tiếng động của hồn anh.
Có những hoa không có ong thì cũng đã tan đi mất cả một mùa
Đã có nghìn mùa hoa lãng phí
Bởi xa đường ong qua
Không chàng thi sĩ nào đi ngang đấy lấy tháng ngày lên làm mật
Còn anh, anh đi qua, nhưng chỉ là con bướm nhởn nhơ màu sắc
Cảnh chập chờn rồi cảnh lại lìa xa.

Dù là con bướm thì cũng phải biết tiếc nắng trời hôm nay như tiếc màu hoa vậy.
Tả ngày nay đi, cho mặt trời nó lặn, yên tâm.

Có những câu thơ say nghe thơ mà quên mất nghe đời
Máu đập ở cổ tay đâu có phải thuỷ triều đang đập!

Những ngày ta mổ vết thương mà thiếu thuốc gây mê
Ta có cần gì thơ làm ta mơ mộng hão
Và khi ta cần thơ hồi sinh cho ta những máu
Thì thơ ơi, người tả cảnh mà làm chi.

Nguyễn Du có nói về cô Kiều e lệ nép vào hoa buổi ấy
Thì cũng để cho ta yêu người con gái đẹp thời nay
Và con bướm ta tả ngày nay dù cánh phấn trăm màu
Thì cũng để cho người sau yêu con bướm của thời họ sống
Câu thơ ư, là cách chuyển lửa qua muôn đời
Ai hơi đâu chuyền đuốc tắt mà chơi ?

Những nhà thơ không tiềm lực, những chiến trường không hậu phương
Giặc ném bom, những F, những B không đòi cảm hứng
Chúng lùa anh Trỗi, anh Đang ra bãi cỏ cọc tre không đòi cảm hứng
Bà mẹ đẻ con, chùm rau quặn lại rỉ rên, không cần cảm hứng
Còn anh, anh đòi cảm hứng mới nên thơ!

Cái chung, cái giống nhau
Giữa sự quận một chùm rau
Và óc nhà thi sĩ
Cái kết tinh của một vần thơ và muối bể
Muối lắng ở ô-nề và thơ đọng ở bể sâu
Cái "lô-gic" nghệ thuật tuân theo "lô-gic" cuộc đời là vẫn thế
Phá vỡ lôgic ư ? Đời dung dị mà rất là phi lý
Hạt giống đen bỗng nở cánh hoa màu.

Có những lúc câu thơ phải bắn cầu vồng
Mà người nhắm vẫn là nhắm thẳng.
Không phải là tìm cách ném cần câu thế này, buông lưỡi câu thế nọ
Mà là tìm nơi lắm cá
Nơi cuộc sống rào rào mùa cá đang đi.
Hãy đi trước cuộc đời như ngọn lửa
Đừng đi sau đuốc, ăn tàn.

Bài thơ không được là cái đuôi sự sống.
Sự sống có rồi, thêm một cái đuôi.
Nhưng cũng đừng là cái đầu như đầu sư tử kỳ lân rằm tháng tám
Tất cả múa may nhờ ở tay người
Mỗi câu thơ là một lần lặn vào trang giấy
Lặn vào cuộc đời
Rồi lại ngoi lên


Hãy giương cung bởi bất thần chim đến
Say đắm, mộng mơ thì giữa trưa bắt được ánh trăng rằm
Hãy chực săn bên cây bởi bất thần trái chín
Đừng có khi thơ qua, thì anh ở xa lòng.

Có những kẻ làm thơ như làm pháo
Cứ hét lên vì sợ chẳng vào tai
Cũng có khi chỉ là pháo xì, cả nhiệt tình là một cái xì hơi.
Nghề làm thơ phải đâu nghề làm pháo.
Đi ra, lấy cuộc đời dân làm cuộc đời mình
Cơn nắng cơn mưa làm điều suy nghĩ
Một tiếng chim gù cũng đến nơi rừng lạ để mà nghe
Một giọt mưa phải lắng nó rơi trên tàu lá cọ chằng quê mình
Trên từng lá chuối chửa từng quen
Ra đi, chạm vào những cơn bão, ngọn gió bất ngờ thổi ở ngoài bốn bức tường quen thuộc.
Nhìn cuộc đời phía dưới phía trên phía sau phía trước
Dù trở lại bên lòng, xin hãy cứ ra đi.

Những câu thơ như dã tràng xe cát bể
Xe cát trên trang giấy vô công như bãi bể chẳng cấy trồng
Đừng cậy thế thời đại oai hùng, nếu tâm hồn anh cứ bé.
Dã tràng xe cát là xe bên cạnh bể,
Trước sóng lớn nghìn đời nó vẫn vô công.

Dù anh đi qua trái đất chả bao ngày.
Các triết gia bảo anh là cây lau, anh là hạt bụi
Dù anh chỉ là kẻ bình thường, mỗi ngày có bom phải nấp bom, có thịt xếp hàng cầm phiếu thịt
Nhưng mỗi ngày anh có nhiệm vụ và có quyền cầm trái đất để cân
Cầm nó trên tay và đánh giá
Cầm nó bên này và lật ngược phía bên kia
Xem ở đâu có bùn và ớ đâu có máu
Đâu là chân lý và đâu không phải nó
Trước khi viết từng câu từng chữ
Sao anh bảo anh là cây lau, hạt bụi chẳng ra gì!

Quang hợp làm sao nổi những ánh sáng thực ngoài trời
Khi anh ở trong phòng cầm trang giấy giả
Hoa cúc dại ngoài có hương mà hoa cúc khôn của anh trong phòng không có mùi hương.

Nhà thi sĩ như con chim bói cá đầm hồ bát ngát, phải thấy cả tam thiên mẫu của đời, trước khi lao vào bắt một chiếc cá con
Lao như trong tình yêu anh lao vào em vậy
Chỉ một phút lao mà phải lượn trăm vòng
Một phút lao ảo ảo hư hư mà phải lượn trăm vòng rất thực

Hay là để lao vào bắt con cá thực, có khi phải lượn trăm vòng rất đỗi ảo hư
Chộp con cá trong hồ, hay con cải trong mắt chim, chim không biết nữa.
Chộp cái mồi là con cá ư, hay chộp lấy chính mình ?
Ôi lao từ điểm cao, hay từ điểm sâu là nội tâm mình mà lao tới.
Thôi, những điều ấy chưa cần tranh cãi vội
Bởi con cá kia chim đã bắt được rồi,
Thực là con cá, chính là con cá thực,
Và chỉ một con cá thôi, chim phải lượn trăm vòng.

Vầng trán năm 68 các nhà thơ
Giống vầng trán đổ mồ hôi những người thợ trên cầu
Và giọt mồ hôi các thi sĩ hè 1972
Chung với giọt mồ hôi những anh hùng lên mâm pháo.

Nào máu có cấu trúc gì đâu, mà lòng ta chấn động
Chẳng cấu trúc nào trên trang giấy của anh thay được máu người.



Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Nghìn rưởi ngày đêm


Nghìn rưởi ngày đêm chiến trận gian lao
Trời xanh lại về ta trên nửa nước
Tiếng bom dừng, Sắc biến hóa thêm cao
Như trời của cha ông ngày dựng nước

Nghìn rưởi đêm ngày cái chết đến tìm ta
Chính từ phía trời xanh từ phía ấy
Trời, xanh tuổi thơ, trời xanh cu gáy
Trên toạ độ bom gầm sắc biến cứ ngân nga

Chúng bay đi rồi quay ngoặt lại tìm ta
Chúng tranh thủ giết ta vào những ngày trời xanh ngời chói nhất

Trời xanh biếc - bọn giết người tỏ mắt
Trông thấy khói đốt thiêu làng từ chục dặm Anh xa.

Cái chết cái chết xấu xa kia mày kiếm chác được gì?
Triệu tấn lửa không cau vầng trán Việt
Lòng ta cứ xanh, trời ta cứ biếc
Cánh máu mày bay đến lại bay đi.

Ta đã lấy lại từng khoảng không ta bằng khẩu súng
Bằng bốn năm đôi mắt quắc trông trời
Con mắt Việt muôn đời sau rực sáng
Chính tự những ngày này trông nghìn xác máy bay rơi.

Ôi những năm mỗi xóm lạ làng xa đều là quê yêu dấu
Mấy thước chiến hào không quen, là chỗ ăn nằm
Ba trong một tổ súng trường, sáu trên mâm pháo
Ba mươi mốt triệu người trong một Việt Nam.
Thu đây mà! sắc ngọc tuyệt vời xanh
Đảo mắt nhìn, đâu cũng sáng lung linh
Có phải thế ở đất này, có phải
Ngọc thương đau rồi ngọc lại nguyên lành.

Ôi chói chang tiếng sáo biếc ngang đầu
Trời chiến thắng đứng nơi nào cũng thấy
Dù cho tận giữa miền Nam lửa cháy
Vẫn sắc trời này nghiêng xuống dải Cà Mau.



Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Nhánh đào yêu


Đêm sắp tan rồi. Sương trĩu cây

Tình yêu, anh đỡ ở trên tay

Kìa nhánh đào in ngoài bực cửa

Sắp dậy cùng ta đón một ngày.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Nich-xơn chơi hoa


Ném mười triệu tấn bom

Rồi đi ngắm hoa đào

Cái mùa xuân của quỷ

Che được máu người sao!




Chế Lan Viên
1972
(Nguồn: vhv.vn)

---

Nội dung và hình thức


Những lá thơm hái lúc về già

Hái những lá có hương tư tưởng

Khi cây đã hóa trầm trong ruột

Lá đủ rồi, phải đợi gì hoa?




Chế Lan Viên
1972
(Nguồn: vhv.vn)

---

Rễ... hoa


Rễ sâu ai biết là hoa
Xoắn đau núm ruột làm ra nụ cười.
Im trong lòng đất rối bời
Chắt chiu từng giọt, từng lời lặng im.
Uống từng giọt nước đời quên
Ăn từng thớ đá dựng nên sắc hồng
Nở rồi, trông dễ như không
Một vùng sáng đọng, một vùng hương bay.
Tụ, tan màu sắc một ngày
Mặt trời hôm, mặt trời mai ngoảnh cười
Bắt đầu từ rễ em ơi!



Chế Lan Viên
1969
(Nguồn: vhv.vn)

---

Rét đầu mùa nhớ người đi phía bể


Cái rét đầu mùa anh rét xa em

Đêm dài lạnh, chăn chia làm hai nửa

Một đắp cho em ở vùng sóng bể

Một đắp cho mình ở phía không em




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Sổ tay thơ


Chớ lấy cớ thơ mà viết những chữ thùng thình như áo rộng, rộng hơn đời.
Chỗ này sâu ư ? - Không chỉ là nước đục ngầu
Chỗ này cạn ư ? - Không, chính nhờ nước cạn nên ta nhìn thấy đáy.
Cái sâu cạn trong thơ là thế đấy.

Trái đất rộng thêm ra một phần vì bởi các trang thơ
Vì diện tích tâm hồn các nhà thi sĩ
Họ chỉ trồng một hàng dương đã mở lối cho ta về bể

Thơ dở không dịch được
Thơ hay như người đẹp, ở đâu, đi đâu cũng lấy được chồng.
Đừng làm những bài thơ "lớn", suông mà không ai thèm đọc
Vì không lo cho việc nhỏ của đời.
Những tiếng gió quá dài nên nhân loại bỏ ngoài tai!

Bài thơ là con của trận đánh, của các vụ mùa, của các giọt mồ hôi.
Thơ đâu chỉ là con của trang giấy hồng hay
trang giấy trắng

Nếu loài vượn biết sau này sẽ đẻ ra ta
Thì triệu năm xưa hái quả rừng già
Chúng đã luyện bàn tay vít những cành vượt mắt.
Ta hãy rèn khối óc
Để xúc tiến việc xuất hiện hàng loạt những nhân tài cho
nghìn vạn năm sau.

Đừng làm nhà thơ đi tìm kiếm sao Kim,
Thứ vàng ấy, loài người chưa biết đến
Đi tìm quỹ đạo các trời xa, hay lắm!
Nhưng cần giải phóng ta ra khỏi quỹ đạo những
xích sắt xe tăng và những trận càn.

Chớ thêm nhiều lời ở nơi người ta chỉ cần ít chữ
Người ta hỏi đường, sao anh "tả cảnh tả cảnh" làm chi ?

Đời một thi sĩ là thơ, như đời một nông dân là lúa,
Nhan sắc của một viên ngọc ư ? Có khi là nhiệm vụ nó đấy rồi.
Giữa đời và anh chớ lấy tác phẩm cổ kim ra che mắt
Những cái bể văn chương án ngữ phía bên này không
cho thấy phía bên kia.

Thơ chỉ cho người thấy rằng đôi cánh của mình
Chính là đôi cánh tay nghìn năm chậm chạp.
Rằng đôi tay người thực ra là đôi cánh để bay.

Dù cho là Phật
Thì trước khi ngồi lên toà sen hư ảo
Câu thơ cũng phải xuất gia đi ra bốn cửa ô có thực của đời.

Vay ngoài đời và trả trên trang giấy
Cái vốn đời cho và cái lãi phải làm ra
Mà lãi ư ? Đâu chỉ là phù phép văn chương nước bọt ngôn từ

Xưa tôi hát và bây giờ tôi tập nói
Chỉ nói thôi mới nói hết được đời.
Bao giờ thuộc hết tiếng của đời, ta xin hát lại.
Khúc hát hay, đâu có lắm lời.

Người gieo là anh và người gặt cũng là anh,
Chỉ gieo những cơn gió và gặt về mùa đào sao được ?
Anh muốn gặt trang phì nhiêu sao anh lại cầm thóc lép để mà gieo ?
Cuộc đời cần đẻ ra nhiều hình thức
Dù là ngọc thì cũng nhiều viên ngọc
Chứ phải đâu cứ xanh xanh vĩnh viễn một màu trời

Khi tất cả mọi người đọc anh đã bỏ ra đi
Còn một độc giả yêu anh và ở lại,
Anh có gì cho người kiên nhẫn ấy ?
Có còn chăng một vì sao dành lại giữa đêm khuya
Người ấy tìm ra ngôi sao mà anh hằng ngắm đấy
Chính ngôi sao kia sẽ gọi trăm người đọc lại quay về
Nếu cho người đọc kiên nhẫn ấy, ngôi sao kia anh cũng không có nốt
Thì anh chớ than phiền khi trăm người đọc khép sách bỏ anh đi.

Vị trí mỗi ngày, định tự bình minh
Đừng để sự việc mỗi ngày, con bóng mỗi ngày lôi anh đi vụn vặt
Chớ cắt anh ra thành hàng xén vụn vằn.

Đừng, đừng bóp cây đa thành củ thuỷ tiên,
Cô đúc bản trường ca thành bài tứ tuyệt

Ngày thường anh tập cử tạ nghìn cân
Để lúc thí võ nghìn cân, anh xách Thái Sơn nhẹ tựa
chiếc lông hồng
Bài thơ sáng viết ở Việt Nam, chiều đọc ở Mạc-tư-khoa,
Sáng hôm sau đốt cháy lên những cuộc biểu tình ở Pari, Nửu Ước...

Nó viết ở kinh tuyến này và rung động trào sôi ở
kinh tuyến khác.
Trong dân tộc và ngoài dân tộc
Anh phải bơi trong nước ngọt sông mình lại phải ra
thử thách mình giữa bể mặn trùng khơi.

Đừng làm những câu thơ khuôn mình theo văn phạm
Như những cây quả thẳng chim không về.

Anh chỉ là một giọt nước thôi như các giọt
Chỉ vì ở trong bể thôi, nên anh đã mặn như đời.

Bài thơ anh, anh làm một nửa mà thôi,
Còn một nửa cho mùa thu làm lấy.
Cái xào xạc hồn anh chính là xào xạc lá.
Nó không là anh, nhưng nó là mùa.

Những khối lửa cháy đỏ rực trên vòm trời kia
Từ đó triệu năm sau sẽ hiện lên cây xanh và suối ngọt.
Cái chuyển vần từ ý đến thành thơ
Chớ ngại thơ phải đi qua con đường cằn khô sa mạc,
Những suối thơ không chảy sẵn bên nhà.
Bốn nghìn năm chưa phải là ta đã cày sâu vào trang giấy lắm đâu
Gié lúa nhiều thế kỉ cầm lên còn lép hạt
Đảng bảo ta thay giống lúa xưa và thay cả những luống cày.

Em nhắn về: sao anh chẳng làm thơ ?
Anh đang bận,
Bận gì ? Bận làm thi sĩ.
Bận dời lòng anh đến những trời sao, ra cạnh bể,
Nơi những ngã tư đời, nơi những ngã ba.

Em không yêu những bài thơ anh trọng đại thích cân đời như cân đá.
Không bao giờ nói được sức nặng mùi hương trên lá.
Nhưng ai cần anh viết một vần trăng, viết mấy vần trăng,
Mà không bao giờ dẹp trang thơ sang bên để đón một đêm rằm
Nếu như vậy, thà anh cứ làm thơ cho em về đá
Tối thiểu người ta có thể dùng thơ anh để mà cử tạ,
Chứ người ta biết làm gì với những suông trăng với những suông rằm ?

Lấy tinh binh thắng đa binh
Lấy hạt muối có khối có hình, thắng mặt bể to,
không kết tụ kết tinh.
Phi mình đi trong sóng
Nhưng cũng đừng tham hạt muối con mà vứt bể
Vứt cả cái sóng gió xôn xao rất đỗi bể trời
Câu thơ nằm ở giữa bể sóng không yên và hạt muối chói ngời
Giữa hai mặt độc lập và thống nhất kia, chếnh choáng
câu thơ nằm ở giữa.
Con gà không đối thủ
Để giương oai diễu võ
Tự đá mình trong gương
Thảm thương nhà thơ ấy
Bản ngã vờn bản ngã
Lấy mình làm văn chương
Tự đá mình trên giấy!

Dù anh không làm xiếc
Cũng phải căng thẳng dây tâm hồn anh lên mà đi qua
trên vực ngôn từ
Căng cái dây hình ảnh ngữ ngôn ngang qua vực
tâm hồn sâu thẳm.
Cho mỗi bước, mỗi bước của anh đều thận trọng
Không bao giờ anh ở độ chùng dây.

Chớ đau những cái đau vụn vằn, không đủ kích tấc
cho người anh hùng đau khổ.
Cái đau tẩm mẩn như hạt kê con, mà những con
chim đại ngàn chẳng muốn ăn cho.

Nghe cha ông và nghe con cái nữa
Truyền thống là giống Lý - Trần và giống nhiều
những thế hệ mai sau.
Giống những năm tháng sẽ khai hoang, những chân trời sẽ vỡ.
Chớ chỉ tìm dân tộc phía đằng sau.

Ta nối liền ta trong bể dọc thời gian, câu thơ thế kỉ
hai mươi liền hơi với hồn cha ông trong truyện Kiều, Chinh phụ...
Nhưng dân tộc cũng là ta cùng nhịp đập với tim ta
trong bể ngang không gian trước đã
Cách làm thơ năm 72 giống với cách trồng rau năm 72, đánh Mỹ năm 72
Dân tộc chung một phong cách năm 72 khi yêu và khi tìm từ ngữ
Anh không thể yêu bộ răng đen "dân tộc" của mình, vì nó rất... ngoại lai.



Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Sơn Mỹ


Một tiếng trẻ gọi bà

Máu một làng đáp lại

Một sắc máu im lìm

Mà chuyển rung thế giới.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Súng bên bàn


Chiếc bàn ngồi học năm xưa
Con về ngồi đấy, trước giờ xuất quân
Vở xưa soạn lại tần ngần
Sách xưa tay sẽ lật dần từng chương
Cây A.K dựng bên tường
Lặng im như nhắc: chiến trường chờ con

Một đêm bàn ghế có hồn
Cái trao đèn toả bóng tròn lung linh
Tuổi thơ như cũng có hình
Con đi xa, muốn bên mình cùng theo

Đến nay con vượt bao đèo
Đạn bom bao trận hiểm nghèo đã qua
Làng gần cho chí xóm xa
Mến yêu trăm vạn mái nhà lạ quen
Không bao giờ có thể quên
Cái bàn học, chiếc bóng đèn hôm nao
Giục con đi đến chiến hào
Thiêng liêng nghe tiếng gọi đầu từ đây.



Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Tặng một chiến sĩ Pathét Lào


Ngôi sao em thương nhớ

Mọc về phía nước Lào

Anh đi về phía ấy

Nơi chiến trường lắm sao.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Tặng thơ


Mực mới còn nguyên. Anh gửi em

Từng câu thơ lạ quấn hương quen

Mùi hoa huệ gắt trưa hôm ấy

Nay thoảng từng câu dưới ánh đèn.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Thăm sư cụ ngày mùa


Sân chùa thơm mùi rơm

Lúa chín phơi khắp ngõ

Phòng trai sao rộng rinh?

- Sư cụ đi gặt tổ

Cho đàn con thương binh

Bông trang đỏ giữa mùa

Tiếp khách thay sư cụ.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Thời gian không đợi


Lòng rất là vô lý

Mừng hoa sữa vào thu

Lại tiếc hè quá vội

Chưa kịp hái sen hồ.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Thời gian và nỗ lực


Đời tuổi bốn, năm mươi

Mong gì hương sắc lạ

Mọc chùm hoa trên đá

Mùa xuân không chịu lùi.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Trận tuyến này cao hơn cả màu da


Điệp khúc
Chúng ta không bắn màu da vàng hay trắng
Mà bắn bọn súc sinh trong cả các màu
Đế quốc Mỹ là kẻ thù ta nhắm
Đánh rắn ư? Cần phải đánh giập đầu

Khúc một. Vị trí
Cái bọn tư bản trắng từng giết người da trắng
Lại muốn bày ra tôn ti đẳng cấp các màu
Tôn màu trắng làm màu vua chăn dắt
Còn nâu, đỏ, vàng, đen thì phủ phục cúi đầu
Chúng chưa thấy hình ta đà quắc mắt
Luôn hỏi ta: "Chỗ mày đứng ở đâu?"
Nếu ra trận, hừm, ta đi trước nhất
Còn thiên đường, xin hãy hượm, vào sau

Chúng đứng trên tòa Nhà Trắng trăng màu da chói lọi
Nhìn xuống màu da ta thành tội lỗi
Chúng nhuộm cả thánh thần theo những sắc màu quen
Mỗi màu da trả một giá lương riêng
Da của Chúa phải có màu thống đốc
Sẽ đến lúc thay màu da cho Phật
Da vàng ư? Người Mỹ chả ưa nhìn!
Lỗi lầm anh là lỡ đẻ da đen!
Cái vực thẳm nghìn đời không thể lấp
Cái tình yêu như tội tổ tông truyền
Cái ánh sáng mặt trời không thể rứt
Mang từ Lúc mới oe oe lồng ngực
Đến bạc đầu về ngủ xứ đêm đen
Màu vòi vọi của nghìn năm mắt khóc
Màu thăm thẳm hồn sâu như ruột đất
Màu khuya trời từ đấy vụt sao lên
"Tên da đên kia! Chỗ mày đứng ở đâu?"
"Tao đứng trên đầu mày. Tao bắn!"
Câu hỏi của chủ nô, anh đáp lại lần đầu
Bằng viên đạn từ mái nhà, nhắm thẳng

Màu đen màu đen đói khổ trăm năm là một tiếng than dài
Hoá hôm nay ngọn súng bỗng cười
Cái màu định mệnh
Nổi thành hiểu lệnh
Và dưới chân anh, tên đi săn xưa, nay bỗng hoá thú rừng
Vứt màu da chạy cả bốn chân
Và đây là điều Đức Chúa Trời chưa viết sẵn
Trong tiếng súng da đen lại có súng của người da trắng

Điệp khúc
Chúng ta chỉ giết kẻ nào là rắn
Cái bọn súc sinh vàng, đen, trắng, đỏ các màu
Hãy nhắm thẳng quân thù, ta bắn
Đế quõc Mỹ là tên hung thủ đi đầu

Khúc hai. Nguyên nhân
Xưa, chúng giết anh giữa lúc trèo dừa
Giờ, trong lúc anh lên thang máy
Xưa thô lỗ, chúng xơi anh bằng gậy
Cái giết văn minh giờ chỉ bấm cò

Xưa chúng ve anh bằng hạt cườm, gương lược, vải hoa
Giờ bằng cái giải lụa hợp đồng mở ra rồi lại thắt
Những luật lệ văn chương ngũ sắc chói lòa
Xích chữ trói chả thua gì xích sắt
Xưa Thánh kinh mà bây giờ vẫn Thành kinh
Kinh của Chúa có sức bền muôn thuở
"Muốn nuôi sống mình ư? Phải tự giết mình!"
Mồ hôi thiếu, nộp máu vào cho đủ

Xưa chúng bảo chúng bắn nhầm anh với lại thú rừng
Giờ chúng bảo anh cầm Tư Bản Luận
Xưa đạn bắn ra từ lều vải chủ nhân
Giờ là lệnh của Lầu Năm Góc bắn

Xưa chúng lừa anh đi giết người da đỏ
Giờ bãi máu đang chuyển về Châu Á
Ôi muôn trùng nước Mỹ ta ơi!
Anh chết đi, xin cứ ngậm cười
Xưa chúng quẳng thây anh vào hố người nô lệ
Mà giờ xác bọc trong túi ni lông gửi về nước Mỹ

Điệp khúc
Chúng ta giết quân thù dù chúng vàng, đen hay trắng
Đế quốc Mỹ là tên hung thủ đi đầu
Máu của chúng đặc ngầu máu rắn
Dù chúng thay da, dù chúng đổi màu

Khúc ba. Thời gian
Hoan hô những tiếng súng nổ giữa lòng nước Mỹ
Rất âm vang! Dù mới là bắn tỉa

Tiếng Súng này đáng lẽ nổ từ lâu
Lúc rời Châu phi ta bước xuống tàu
Xa cây cọ rừng dừa như bóng mẹ
Xa tiếng cồng bếp lửa đất chồn rau

Tiếng súng này có thể nổ, liền sau
Bọn chúng chẳng thờ thần linh nào hơn khẩu súng
Ta cúi đầu thêm! Giầy chúng giẫm lên đầu
Sở mật thám liên bang săn cả hình ta và cả bóng.
Ở nước Mỹ có cái dây thòng lọng
Đi suốt đời vẫn thấy ở đằng sau.
Ta đâu có ngân hàng, đâu có "séc"
Cổ phần ta là sao rụng ngang trời
Và gió thổi mồ ta từng đợt rét
Bánh mì hạng hai - nhân phẩm hạng hai
Thiên đường bét và nghĩa trang hạng bét
Chỉ ghế điện và nghĩa trang hạng nhất
Chỗ ta đứng là ngang tầm súc vật
Con chó xù lông tư bản dọa người
Chó mượt lông mà ta thì trọc tóc,
Vậy súng nào mà nổ sớm, em ơi?
Nghìn vết thương càng nghĩ lại càng sâu
Máu trong lòng càng ngậm lại càng đau
Ôi! nghìn năm cũ châu Phi đang nổi trống
Giờ đã điểm rồi! Đâu phải phiêu liêu
Khi có kẻ đang ngẩn ngơ hành động
Vinh quang nhất là những người nổ súng
Vinh quang hơn là những kẻ đi đầu.

Bên vết thương sâu hoắm lại nghe cười
Máu láng lai nhưng chính đẻ ra đời
Tiếng súng hát giữa lòng đau nước Mỹ
Âm vang khắp lòng ta như tiếng trẻ
Như tiếng mùa ngô lúa buổi sinh sôi.

Điệp khúc
Súng ta không chĩa vào màu da để bắn
Kẻ thù ta là tên đế quốc Mỹ đi đầu
Đừng cho hắn núp dưới ngọn cờ da trắng
Lũ súc sinh thì không có sắc màu

Khúc bốn. Hành động
Một tên giết người, anh hạ ớ Alabama
Sẽ không đến Tây Nguyên để châm lửa đốt nhà
Phố phía ấy thêm một kho đạn nổ
Xuân bên này, rừng nở một mùa hoa
"Mở một Việt Nam giữa lòng nước Mỹ"
"Mở trăm Việt Nam ở khắp hoàn cần"
Tay ta ngắn với không cùng công lý
Nối súng vào cho tầm bắn thêm cao
Đâu đau khổ, đấy đất bày trận địa
Đâu có trời xanh, nhân loại ngẩng đầu.

"Mở những Việt Nam..."
Người da trắng mở ở Cu-ba
Người đen mở ở Đô-mi-ních
Người đỏ Goa-tơ-la-ma
Và màu nâu Mếch-xích
Trận tuyến này cao hơn cả các màu da.
Hãy lấy sắc máu đỏ lòng ta mà liên hiệp
Trong trận cuối cùng chiến thắng thuộc về ta.



Chế Lan Viên
(8-1967)
(Nguồn: vhv.vn)

---

Trăng hỏa tuyến


Tháng trước trăng vùng Yên Tử

Tháng sau giới tuyến vầng trăng

Nay đã vầng trăng trận mạc

Vẫn trong vành vạnh khuôn rằm.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Tranh ngựa


Tranh ngựa góc tường treo một bức

Phòng con nghe có gió lưng đèo

Nghe như bát ngát trời mây mở

Tiếng hí. Cho lòng ta ruổi theo.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Trở về Quảng Bá


Vườn cũ trồng ngô. Cỏ lấp sân

Đậu chen che khuất dầy hồng không

Hồn hoa năm ngoái tan chưa dứt

Trở lại phòng em, hương vẫn nồng.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Trung thu 69


Mùa thu đầu thiếu Bác

Đau một sắc trăng ngời

Bác để vầng trăng sáng

Vui triệu cháu mồ côi.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Từ đất đến bình


Người mẹ già
Nắm đất
Chiếc bàn quay
Ở bên ngoài
Nắng sáng
Hoa lay.

Theo tay
Mẹ già
Nắm đất
Xoay xoay
Đất ngủ nghìn năm
Tỉnh dậy
Sáng mai này
Mê theo một dáng hình
Đất đuổi như bay.

Ôi quá trình
Đến chiếc bình
Từ nắm đất
Xa thay!
Dưới vẫn còn đêm
Mà trên đã là ngày
Trên đã là bình
Mà dưới: đất
Còn đây,
Đất đẻ ra bình
Từng nét
Thơ ngây
Đất hóa thân
Ra khỏi mình
Hay bình hiện hình
Thay đất ?
Có ai hay ?

Cả một dòng nước xoáy
Để thời gian thôi trôi
Hóa thành cái vực sâu
Hút mãi
Và trung tâm
Là chiếc bình
Đọng lại.
Nắm đất đi qua
Buổi sáng đi qua
Chiếc bình tồn tại.

Và kìa những hoa văn
Dần nổi...
Mờ xa...
Những hoa văn của một thời con gái
Mà tay mẹ ngỡ quên rồi
Chiếc bình
Đã phục hồi
Cho sống lại
Hiện dần ra...
Mẹ gửi lòng mình trong nắm đất, trong bàn tay
Có phải thế mà thời gian quay trở lại ?
Chíec bình ấy là chíec bình không có tuổi
Tuổi thời gian là tuổi sáng mai này
Mẹ chẳng biết đâu
Xin đừng có hỏi!

Chiếc bình im không nói
Ở chỗ ta thấy một dáng hình
Một công trình
Họ thấy một cơn say.



Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Tu hú


Thành phố không chim tu hú

Bỗng đâu vải chín đầy đường

Mười mấy năm trời đấy nhĩ

Chưa về thăm lại quê hương.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Tùy bút một mùa xuân đánh giặc


I
Tin vui chiến trường tới tấp về đây
Lòng anh như say
Anh cùng em qua các đường Hà Nội
Niềm vui không giấu nổi
Nên cầm hoa trên tay

Cành đào năm chiến thắng
Lấp lánh màu hoa tươi
Mùa xuân xao xuyến đất
Mùa xuân xao xuyến người.

Anh đi Hồ Kiếm
Anh về Hồ Tây
Con ong nào lưu luyến
Theo cành đào. Ong bay.
Con ong ấy cần cù kiếm mật
Ở đất nước làm an chân thật
Một ngày hoa không bỏ sót một ngày
Anh lên chợ Bưởi
lại về chợ Mơ
Nhớ chi phố Huế
Mà ra bờ Hồ
Đời đẹp quá hóa làm bối rối
Muốn chia lòng đi khắp thủ đô

Đang vui thế bỗng lòng nhớ Bác
Nhứ tiếng Người xuân có bài thơ
Không, Người vẫn đấy có gì đâu khác
Đỏ thắm màu hoa, rực sắc cờ.

Anh lên hàng lược
Lại về hàng Ngang
Hoa ta rẽ giữa bao nhành hoa cô bác
Nghìn nhánh đào thênh thang
Trong lịch sử nghìn xưn tít tắp
Ai đầu tiên đã nắm nhánh đào
Cho con cháu cầm hoa đánh giặc
Nuôi sắc hồng giữa vạn gian lao?
Giữa cuộc đời rất thực
Cầm một nhánh chiêm bao
Bọn Mỹ - ngụy vùi thây bụi đất

Chiến công này mở lối xuân sang
Cả phố phường ngây ngất
Thấy mình có mặt
Cùng nhân dân Tổ quốc
Trọng điểm hồng thời gian

Thời gian
Cái hành lang
Ba vạn sáu ngàn
Anh đã đi dọc cái hành lang ba vạn sáu ngàn mặt trời rụng nở Qua triệu nỗi vui buồn lớn nhỏ
Vui nào bằng Lịch sử
Khi đời đang giở trang?

II
Leng keng tiếng khánh xuân tàu điện
Con tàu thơ ngây
Leng keng như con trẻ
Rong chơi trên đường ray
Nào ta đi kịp chuyến
Mùa xuân không có bến
Tàu đậu bên hàng cây
Cùng toa cả cùng những người đánh Mỹ

Một cành đào chiến thắng trên tay
Hoa mọc trên đỉnh trời hùng vĩ
Người anh hùng nên hoa cũng về đây
Thời gian đi nhanh đấy
Quân ta còn nhanh hơn
Ta vin cành xuân ấy
Khi mùa đông đang còn

Hoa theo ta qua ngày hội nhân dân
Như hoa đã cùng ta chia đạn lửa
Hoa từng ở những năm Bác cùng ta ở
Rồi khuây ta khi năm tháng xa Người

Tàu xiết đường ray
Lòng hoá bồi hồi
Rồi tàu sẽ đến miền Nam em nhĩ
Hai chục năm trời, quê mẹ
Anh xa vườn hoa mai
Ôi cành hoa trận mạc
Từng che bao lứa đôi
Vàng rực một màu thương nhớ
Mà nuôi chung thủy hai trời
Cành mai anh yêu tự buổi thiếu thời
Em hiểu hết hương thầm nó chứ

Dẫu ruột gỗ có đường vân máu nhỏ
Chiến công này làm dậy sắc hoa cười
Miền Nam kiên trinh trung dũng chói ngời
Xin đừng một cành đào nào che lấp nó
Anh nghiêng cành hoa
Em nhìn cho rõ
Cho lòng ta tiếp nối những chân trời.

III
Anh đưa em qua hàng liễu buông tơ
Lắng nghe mùa xuân con oanh nó hót
Ơ! Liễu non sao bỗng nhắc quân thù?
Có gì giữa chim oanh và giết đốt?
Mày ở đâu Ních – xơn?
Gà gáy canh ba hay chập choạng hoàng hôn
Mưu đò gì đó?
Nấp mùa xuân hoạch định những cơn bom?

Trời lại đẹp. Liễu vờn gió nhẹ
Lòng ta yêu. Oanh hót ngọt ngào
Bọn giết người, chúng mày chờ đấy nhé!
Chúng ta đã sẵn rồi. Mày chả đợi lâu đâu!

IV
Một cành đào ứa nhựa
Nặng bàn tay anh cầm
Em đưa tay ghế đỡ
Cùng chia nhau mùa xuân
Pháo giao thừa nổ ran
Em cùng anh nín thở
Trong hương trầm lặng tỏa
Nghe chuyển giao thời gian

Ai đuổi giặc rừng già vắng bóng hươu mang
Vắng lộc non mùa xuân trên thớ đá
Ai diệt Mỹ chốn tháp, đền xa lạ
Màu hoa ư? Là sắc trắng mây ngàn
Ai chặn thù trên Hải Vân Quan
Hay nơi xoè chín nhánh sông vùng châu thổ
Nơi chót vót biên cương
Nơi tận cùng xứ sở
Tay anh vui hái một nhành mai rồi bỗng nhớ
Một cành đào Hà Nội lúc sang xuân
Trân trọng cành đào

Em hãy đưa cao
Cho người xa thấy nó
Chiến trường trông rõ chứ?
Phía hoa ấy phía nhà Bác ở
Trên Tháp Rùa có một ngôi sao

Cầm cành hoa đi giữa loài người
Vui nào bằng em nhĩ?

Cầm ngọn súng lên đường diệt Mỹ
Ta sinh giữa mùa nhân loại có gai
cầm cành hoa Việt Nam
Chói ngời trong thế kỷ
Cầm cành đào chân lý
Ta đi qua thời gian.



Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Tuyên bố của mỗi lòng người, khẩu súng, cành hoa


I
Thế gian đang vang lên bản Tuyên bố của Chính phủ
nước Việt Nam dân chủ cộng hoà
Còn một bản tuyên ngôn nữa của mỗi tấm lòng, khẩu súng, cành hoa
Tuyên bố:
Giặc Mỹ không muốn hòa bình ư ? Ta sẽ tiến hành
chiến tranh mà diệt nó
Cha trở lại tìm, con đã đi xa
Con đi nhé, đừng quay đầu lại nữa.
Cả đất nước đang giờ phẫn nộ
Con đi đúng lúc rồi, Tổ quốc chờ ta!
Đân tộc ta đi kiếm hoà bình hai mươi năm trời nay,
con đường khá đỗi chon von
Đâu chỉ người tiếp theo người, thế hệ thay vào thế hệ.
Đánh Pháp lúc đầu, chưa đẻ ra con,
Nay con đi đánh Mỹ lần thứ hai rồi, sao chóng thế!
Khi căm giận, ta tính gì tháng ngày, phút giây hay thế kỉ
Tiếng tíc tắc đồng hồ bị giết rồi trong tiếng máu của bom.

Gì quý bằng hạnh phúc, hòa bình, độc lập, tự do
Ai đâu thích lấy mãi máu xương mình làm thực tại
Hòa bình, mơ ước đêm đêm của chính Bác Hồ
Giấc mơ bị cắt nửa chừng ngang sông Bến Hải
Giấc mơ ấy, Bác ra đi còn dặn lại.
Hòa bình, đổi lấy chiến công mình đâu phải của trời cho.

Hòa bình ư ? Đâu phải một tấm màn the giấu che lửa đạn,
Chợp một cơn mơ, khi trời sắp sáng!
Cha muốn cùng con định nghĩa lại hòa bình
Đây không phải phút nắng chập chờn giữa trời mây xám
Giữa dông bão điên cuồng, một ảo tưởng màu xanh

Ai lại ghét hoà bình! Ai thích chiến tranh!
Nhưng con xem, chỉ còn hai thước đến hòa bình thì gặp máu.
Ta muốn đi gần. Đế quốc Mỹ đi quanh
Chúng ta chỉ còn một đường thôi: chiến đấu
Máu đang xuống thang rồi, chúng bắt máu leo nhanh
Nó thuyết: "Hòa bình đây! Hãy hái đi! Quả đã chín vừa tầm...."
Vừa ném bom xuống Thánh đường, vừa rao giảng Phúc âm.
Ta đang sống với những siêu lửa, siêu bom, siêu lọc lừa, siêu tội ác!
Người ta chụp ảnh phía đằng sau mặt trăng chưa, ta đã
chụp ảnh phía đằng sau đế quốc,
Chúng muốn sử dụng xương máu xứ này cho một cuộc bỏ thăm
Ừ, Lin-côn có sống lại chăng thì chúng cũng cách chức
Tổng thống ông đi nếu ông không bỏ thăm cho
Đảng Cộng hòa.
Chúng sẽ móc tim không cho Whitman viết Lá cỏ
bằng những lời chân thật!
Hỡi nước Mỹ hai trăm năm, Người trả bằng giá đắt
Khi dùng những cái lưỡi thuyết khách lật lọng này mà cử quốc ca!

Hỡi thần Tự do đêm đêm nghe sóng vỗ vào bờ đau nước Mỹ
Không có chiếc mũ rộng vành nào đâu, đám mây
nào đâu che khuất nỗi đau trên mặt nữ thần.
Để đốt nhà, chúng cướp cả ngọn lửa trên tay của Thần đấy nhé!
Chúng muốn ngọn đuốc công lý hòa bình cũng đẫm hơi xăng.
Ta có biết lúc bọn chúng cùng say cánh trắng những
nàng tiên trong vũ khúc Hồ Thiên Nga
Nhưng khi gặp chính những nàng tiên thì chúng giết!
Máu người cô đọng thành hồ, chúng chẳng xót xa
Chúng biểu diễn hòa bình như trò chơi diễn xiếc
Bọn giết người cũng tỏ tình và hát khúc tình ca.

Có bọn giết người, lại có kẻ giặt áo, chùi dao cho bọn giết người
Nó hát: Muốn giết chiến tranh, thì lấy tay mình che mặt lại.
Đi nhẹ, đi êm cho đế quốc nó ngủ muồi
Còn máu ư ? Đấy là chuyện quá quen không có gì để nói!

II
Con ơi! Cha từng yêu trời xanh như tôn giáo của trời
Và nước biếc như ái tình của nước
Mà không biết được nữa đâu, không yêu được nữa rồi!
Bởi lắm lúc tình yêu thành tội ác
Chả lẽ trời đồng lõa với bom thù và sống với thủy lôi
Nơi rải thảm B.52, ai không thích kẽo kẹt đưa ru tiếng võng của bà
Bốc nắm đất lên, ai không thích chẳng thấy mảnh bom, chỉ còn hạt giống
Lửa đạn chết rồi, nhãn vải ra hoa.
Nhưng muốn thế. lại nghìn ngày nổ súng!
Ai không biết những năm chiến tranh mắt chúa cũng sầu thương
Mặt Phật trên chùa không cười cùng hoa sen nữa!
Một tiếng trẻ râm ran ấy chính thiên đường
Vắng một ngày bom, vạn đoá sen hồng sẽ nở.
Nhưng chỉ cầm lấy súng thôi mới là tín mộ
Bởi đế quốc đang còn, còn những Qui Vương

Ai thích chi những quãng không góa bụa hồn thu goá
bụa hồn thơ góa bụa chim trời
Chỉ gầm rít bay đuổi theo ta nghìn cỗ máy giết người
Ấy thế mà hòa binh là ngắm vào quãng không kia phất cờ, nổ súng
Hạnh phúc mỗi ngày là đếm xác máy bay rơi.

Cha mẹ nào đâu không thích các con đi xơ tán xa về ngủ lại phòng mình
Nhưng cho đến ngựa gỗ, thỏ cao su cũng ở trong tầm hủy diệt
Cửa ta mở ra phía trời xanh, quân thù đã khép
Một năm ta lại sáu mươi ngày đoàn viên ba trăm ngày ly biệt
Bom phòng em và bom ở phòng anh.

Ai thích chi hoa quả trong vườn ta chia cho lửa cho
tro một nửa, chia cho người một nửa.
Ai thích chi những người năm 62 định về quê,
đến 72 vẫn còn phải xa quê.
Ai thích chi những tượng Vọng Phu khi khổ hóa người, khi vui hóa đá
Ai thich chi sông núi rách phải lấy máu xương ra để vá.
Chỉ diệt Mỹ thôi, chỉ diệt Mỹ thôi, thì tất cả mới hoà nguyên, tất cả.

Chỉ đạp lên xác giặc thôi, thì ta mới mở được đường về.

III
Một dân tộc chứ có phải một người đâu để chắp tay vào
mà lên tòa sen hư ảo hay giang
tay ra mà chịu đóng đinh.
Một trái tim thôi, cũng Nguỵễn Thái Bình
Con đi nhé! Cho kịp giờ lịch sử
Giờ là lúc ta nổ súng vào quân thù tính sổ!

Bọn đế quốc thich lửa thì cho chúng nếm mùi của lửa!
Việt Nam không để cho ai đùa với núi sông, xương máu của mình.

Thằng Thiệu, thằng Thiệu mày nói gì mười bảy triệu nhân dân ?
Nhân dân ta đang nói với mày bằng đại bác
Ngày mai mày không còn cả chủ để ôm chân
Lịch sử sẽ quét cả tớ thầy mày như quét rác
Cả miền Nam đã dội vang Di chúc Bác Hồ
Tiếng súng diệt thù nổ ở ven đô

Hoà bình sẽ xanh tựa trời xanh vậy
Lòng ta vui như sao và đỏ tựa sắc cờ.

Bốn nghìn máy bay đủ để thành kỳ đài cho ta đứng
chót vót cao trên đầu quân giặc
Nghìn chiến công mới đắp vào cho núi ấy thêm cao
Ôi đêm nay con ở chiến trường nào ?
Đất nước nhìn tự nơi này trông ngút mắt
Rực rỡ non sông oai hùng Tổ quốc
Con nhớ đo núi sông mình là đo tận mũi Cà Mau.



Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Vừa thấy môi hoa


Lên đến Hoa Yên vắng bóng người

Thông cao nghìn gốc tiếp mây trời.

Lòng ta không thể tham thiền được

Vừa thấy môi hoa đã nhớ đời.




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Vườn mẹ không hoa


Quái lạ sắc mai vườn ấy

Mỗi lần gợi nhớ quê nhà

Quê mẹ đất toàn sỏi đá

Làm gì có một màu hoa!




Chế Lan Viên
(Nguồn: vhv.vn)

---

Xuân 68 gửi miền Nam Tổ quốc


I
Anh Trỗi đây rồi, đập nát hết xiềng gông
Anh Trỗi đây rồi, trong thế chiến công
Chiếm mỗi phố lại hô tên của Bác
Việt Nam! Việt Nam!
Tên Tổ quốc đã thành ra tiếng hát
Là lệnh truyền, là hịch thét hãy xung phong!

Anh Trỗi đây rồi, ức triệu vạn ngàn Anh
Máu thắm đất hôm nào nay hoá lửa
Anh là một, nay anh là vô số
Xông thẳng quân thù, đến trước tổng hành dinh.
"Ta là quân Giải phóng miền Nam! Mở cửa!"
Cờ sao treo chói lọi cả đô thành.

Anh Trỗi đây rồi, thuyền thợ, học sinh
Người bán, người buôn, dân cày, dân phố
(Cả ai đó mười năm đi lạc ngõ
Bổng nay nghe Tổ quốc gọi ten mình)
Lửa chiến trận chiếu ngời trong mắt họ
Tay cơm nắm và tay đùm chất nổ
Đêm đổi đời, trời đất rộng mông mênh.

Trời cao cao mà đất cũng thênh thênh
Anh Trỗi! Thời đại gọi các anh lên làm chủ
Xưa Nguyễn Huệ vào Thăng Long áo bào sém đỏ
Nay nhập thành diệt Mỹ, chính là anh.

II
Tổ quốc là núi thẳm dèo cao tột cùng hoang đảo
Một giới tuyến ta với thù đọ pháo
Bến phà Danh hay núi Ngọc Hàm Rồng
Từng thanh sắt chịu ngàn cân giông bão
Cho xác thù bón mượt cỏ ven sông

Tổ quốc nay là từng ngã ba khu phố
Là một góc phi trường ta đánh giữ
Tổ quốc là nơi đâu ta sống rất anh hùng
Phút diệt địch, tầng năm, lầu đại sứ
Một bức tường mười lượt phải xung phong.

Tổ quốc là Bạch Đằng, Chương Dương, Hàm Tử, Đống Đa.
Hai chữ Bà Quẹo, Hàng Sanh từ nay vào lịch sử
Chùa Ấn Quang bom dội cháy cà sa
Hàng Phật tử đã vì dân quyết tử
Xóm chợ nghèo từng nấc đặc công ta
Rãnh cống ấy ta bò đêm đạn lửa
Tổ quốc tất cả nơi đâu ta bắt máu quân thù phải đổ
Diệt xe sắt M.113 cầu Bạch Hổ
Truy ác ôn chân thành cũ An Hòa
Tổ quốc chính là dân, là nhân dân, Tổ quốc!
Em bé mười sáu tuổi ôm bom lao thiết giáp
Thà tan mình quyết diệt sạch xâm lăng
Là người thợ mười năm trong đất giặc
Chưa hề biết lấy một giờ độc lập
Nay Tổ quốc cần xương máu, vẫn đem dâng.

III
Việt Nam! Việt Nam rất đổi diệu kỳ
Quân thù sợ mà người thân kinh ngạc
Cả nhân loại nhìn Người không chớp mắt
Có cái gì như tỉnh một cơn mê
Ta sống với Tổ quốc bốn nghìn năm mà ta chưa hiểu hết
Cho đến rực rỡ những trang Kiều cũng thành trang leo lét
Chưa cái gì nói được Việt Nam ta
Một đêm xuân sáng dậy đất thành hoa
Ngoảnh nhìn lại, triệu giặc thù đang giẫy chết.
Tất cả núi hóa Trường Sơn lẫm liệt
Mỗi sông lạch miền Nam đều đỏ sắc Hồng Hà.
Cả dân tộc đều trên mình ngựa thép
Ba mươi mốt triệu cháu con đều có dáng ông cha.
Ôi! Mảnh đất Cà Mau hai mươi năm trời xa tít
Sáng mai này ta ngỡ dưới chân ta.

Bão lớn dậy lên rồi. Chẳng gì ngăn được lửa
Dù mai đây hàng vạn tấn bom rền.
Triệu Mỹ ngụy nay thành đồ giặc cỏ
Chân này ta dẫm chúng xuống bùn đen
Thế hệ Hồ Chí Minh là thế hệ xây độc lập nghìn năm cho lịch sử
Cho đẹp dạ người xưa trong quá khứ
Thỏa muôn đời con cháu ngước trông lên.



Chế Lan Viên
(Sinh nhật Đảng lần thứ 38)
(Nguồn: vhv.vn)

---

Xuân vĩnh viễn


I
Anh Trỗi đây rồi, đập nát hết xiềng gông
Anh Trỗi đây rồi, trong thế chiến công
Chiếm mỗi phố lại hô tên của Bác
Việt Nam! Việt Nam!
Tên Tổ quốc đã thành ra tiếng hát
Là lệnh truyền, là hịch thét hãy xung phong!

Anh Trỗi đây rồi, ức triệu vạn ngàn Anh
Máu thắm đất hôm nào nay hoá lửa
Anh là một, nay anh là vô số
Xông thẳng quân thù, đến trước tổng hành dinh.
"Ta là quân Giải phóng miền Nam! Mở cửa!"
Cờ sao treo chói lọi cả đô thành.

Anh Trỗi đây rồi, thuyền thợ, học sinh
Người bán, người buôn, dân cày, dân phố
(Cả ai đó mười năm đi lạc ngõ
Bổng nay nghe Tổ quốc gọi ten mình)
Lửa chiến trận chiếu ngời trong mắt họ
Tay cơm nắm và tay đùm chất nổ
Đêm đổi đời, trời đất rộng mông mênh.

Trời cao cao mà đất cũng thênh thênh
Anh Trỗi! Thời đại gọi các anh lên làm chủ
Xưa Nguyễn Huệ vào Thăng Long áo bào sém đỏ
Nay nhập thành diệt Mỹ, chính là anh.

II
Tổ quốc là núi thẳm dèo cao tột cùng hoang đảo
Một giới tuyến ta với thù đọ pháo
Bến phà Danh hay núi Ngọc Hàm Rồng
Từng thanh sắt chịu ngàn cân giông bão
Cho xác thù bón mượt cỏ ven sông

Tổ quốc nay là từng ngã ba khu phố
Là một góc phi trường ta đánh giữ
Tổ quốc là nơi đâu ta sống rất anh hùng
Phút diệt địch, tầng năm, lầu đại sứ
Một bức tường mười lượt phải xung phong.

Tổ quốc là Bạch Đằng, Chương Dương, Hàm Tử, Đống Đa.
Hai chữ Bà Quẹo, Hàng Sanh từ nay vào lịch sử
Chùa Ấn Quang bom dội cháy cà sa
Hàng Phật tử đã vì dân quyết tử
Xóm chợ nghèo từng nấc đặc công ta
Rãnh cống ấy ta bò đêm đạn lửa
Tổ quốc tất cả nơi đâu ta bắt máu quân thù phải đổ
Diệt xe sắt M.113 cầu Bạch Hổ
Truy ác ôn chân thành cũ An Hòa
Tổ quốc chính là dân, là nhân dân, Tổ quốc!
Em bé mười sáu tuổi ôm bom lao thiết giáp
Thà tan mình quyết diệt sạch xâm lăng
Là người thợ mười năm trong đất giặc
Chưa hề biết lấy một giờ độc lập
Nay Tổ quốc cần xương máu, vẫn đem dâng.

III
Việt Nam! Việt Nam rất đổi diệu kỳ
Quân thù sợ mà người thân kinh ngạc
Cả nhân loại nhìn Người không chớp mắt
Có cái gì như tỉnh một cơn mê
Ta sống với Tổ quốc bốn nghìn năm mà ta chưa hiểu hết
Cho đến rực rỡ những trang Kiều cũng thành trang leo lét
Chưa cái gì nói được Việt Nam ta
Một đêm xuân sáng dậy đất thành hoa
Ngoảnh nhìn lại, triệu giặc thù đang giẫy chết.
Tất cả núi hóa Trường Sơn lẫm liệt
Mỗi sông lạch miền Nam đều đỏ sắc Hồng Hà.
Cả dân tộc đều trên mình ngựa thép
Ba mươi mốt triệu cháu con đều có dáng ông cha.
Ôi! Mảnh đất Cà Mau hai mươi năm trời xa tít
Sáng mai này ta ngỡ dưới chân ta.

Bão lớn dậy lên rồi. Chẳng gì ngăn được lửa
Dù mai đây hàng vạn tấn bom rền.
Triệu Mỹ ngụy nay thành đồ giặc cỏ
Chân này ta dẫm chúng xuống bùn đen
Thế hệ Hồ Chí Minh là thế hệ xây độc lập nghìn năm cho lịch sử
Cho đẹp dạ người xưa trong quá khứ
Thỏa muôn đời con cháu ngước trông lên.



Chế Lan Viên
(Sinh nhật Đảng lần thứ 38)
(Nguồn: vhv.vn)

---