Chế Lan Viên

60 tuổi một nhà thơ lưu vong nước Thổ


Một người tù làm ta phá cửa các nhà giam
Một kẻ lưu vong gắn lòng ta vào đất nước
Một trái tim đau chia phần cho ta hạnh phúc
Một tiếng thét căm thù làm ta muốn yêu thương

Hỡi cây xanh, nghiêng bóng mát che người
Giấc mơ đau của người xa Tổ quốc
Và gắng rèn vũ khí Thổ Nhĩ Kỳ ơi
Nếu chưa có nỗi vui thì rèn bằng bất khuất



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Bé Thắm đàn


Lên ba Thắm tập đánh đàn
Bắt chước chú Thi, bác Khoát
Như một nhạc sĩ đàng hoàng
Đầu nghiêng tay lần nốt nhạc
Cái đàn to cộ mênh mông
Dây phím giăng hàng bát ngát
Cái ghế thì cao vô cùng
Nhạc sĩ tôi thì bé choắt
Đầu tiên: hãy mở đàn ra
Chả dễ như trò vọc đất
Lớn rồi chả muốn nhờ cha

Hai tay phải dương lấy nắp
Thứ đến, tót trèo lên ghế
Cũng không đòi mẹ phải bồng
Nhạc sĩ rất cần tư thế
Sách lót đít ngồi chễm chệ
Hai chân buông xuống lòng thòng
Tình tinh, tính tinh, tính tang
À quên! hãy còn sách nhạc
Vội quá sách bày lộn ngược
Đầu con thỏ con xuống đất
Với con, điều ấy không cần

Chim kia ngoài vườn đang bay
Dế kia trước thềm say ngủ
Chúng mày có hay, có hay
Tập đàn cũng không phải bở
Phải xoè bàn tay ngón tay
Có những phím đàn tận cuối
Nằm bò cũng không với tới
Lại đàn chậm chậm mau mau
Phải hệt như đàn bác Khoát
Bác dim đôi mắt thế nào
Còn phải dim cho giống bác...

Tình tang, tính tinh, tính tang
Cô bé sáng ngày nghịch cóc
Giờ đây làm ấm không gian
Cha phải dừng tay rửa bát
Mẹ ngừng sách giữa chừng trang
Nắng ở trên cành theo hát
Con ong mê cải hoa vàng
Giữa muôn nghìn tiếng mai nay
Thầm thì nhựa rót cành cây
Tiếng gió thổi chùm lá mới
Xôn xao tiếng giục bò cày
Giữa bãi tiếng vồ đập đất
Ngoài xa tiếng nước sông trôi
Trong xóm tiếng gà cục tác
Sau mây, tiếng nắng mặt trời
Có phần của con chim chích
Đang gieo từng giọt sương tròn
Ấn lên phím đàn ríu rít
Có phần bé xíu tay thon



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Cái hầm chông giản dị


Hoan hô cái hầm chông
Người canh cho tình yêu
Ngồi bên nhau đến sáng
Cho quả chín trọn mùa
Chim giữ tròn tổ trứng
Nắng đẹp lành sắc nắng
Mưa ngọt ngào hơi mưa

Hãy hiểu ở đây ba mươi triệu con người đang giận dữ
Ở đất này chỉ yêu thôi, không đủ
Trẻ lên ba đã theo mẹ chạy càn
Trẻ lên năm chết đói giữa nhà giam
Mỗi ngày ta đâu có ba trăm bà mẹ đẻ?
Đạn Mỹ giết ta mỗi ngày ba trăm con trẻ
Cứ mỗi ngày đều mất máu Việt Nam...

Con đường ta đi là con đường duy nhất đúng
Người bị giết phải vùng lên, nổ súng
Hỡi cái hầm chông
Ta yêu ngươi hơn vạn đóa hoa hồng
Cái hầm chông nhọn hoắt
Xé nát thây quân giặc
Cho quạ ăn ngoài đồng
Cái hầm chông nhân đạo
Ngươi trả thù cho máu
Cho vạn vành nôi không

Giặc Mỹ giết người rất đỗi văn minh
Bom đạn chúng làm theo hình chim bay, theo hình quả chín
Phi cơ Mỹ mang cánh những thiên thần bay liệng
Giặc Mỹ cầm dao bằng những dáng hòa bình
Cuộc chiến tranh này là chiến tranh không tuyên bố
Hóa học rơi êm như tuyết xuống rất yên lành
Chúng thích những bản nhạc giết người không tiếng nổ
Người bị giết cứ nằm im tại chỗ
Để cho phi cơ USA thay đổi đội hình

Xin ai chớ lấy áo trắng mình ra mà che cho giặc dữ
Cái bọn thèm xác chết của người nhiễm màu nguyên tử
Giặc Mỹ yêu trời và đánh thuốc độc cả trời xanh
Chúng yêu chim và mổ thịt cả hoàng anh
Chúng yêu người và lấy giết người làm nghề nghiệp
Chúng muốn Tổ quốc ta thành rừng hoang cho chúng dễ đến săn
Cuộc chiến tranh này là chiến tranh đặc biệt
Trên Tổ quốc ta, ta phải làm con thịt
Làm hươu nai cho chúng đến tranh phần...

Hoan hô cái hầm chông
Với bảy hàng răng sắt
Nằm im lìm mặt đất
Mà người lập chiến công
Ngươi không vượt đại châu
Không mang đầu nguyên tử
Mà cách mấy trùng dương
Tòa Bạch ốc còn run
Và Lầu năm góc sợ...

Tôi sinh ra những năm có lắm chông gai trên đường chân lý
Gió lạnh thổi nhiều cơn chia rẽ
Bóng tối trời chực giết sao mai
Có những kẻ cầm hoa tặng quỉ
Tôi sinh ra những năm không dễ hé môi cười
Nhưng con đường ta đi là con đường duy nhất đúng
Xác kẻ thù ta dẫm dưới chân qua
Hãy may lấy cờ ta trong giận dữ
Những lá cờ to gấp triệu núi sông ta
Dẫu muốn sống không thể quì để sống
Hái hòa bình xin hái giữa phong ba

Hoan hô cái hầm chông
Của lòng dân phẫn nộ
Như một đấng anh hùng
Sinh ra từ bão lửa
Cái hầm chông bất khuất
Lùa vạn quân xâm lược
Vào một chỗ chôn chung



Chế Lan Viên
7-1964
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Cảnh giác


Trận chiến đấu còn dài
Nòng súng xin chớ nguội
Chớ tựa lưng vào cờ
Lấy chiến công làm gối
Trong khi chờ giặc tới
Lui dưới một cành hoa

Con diều hâu xuống bùn
Đã muốn chồm lại cánh
Chúng nuôi những kho bom
Và hoài thai trận đánh

Xin chớ xem thời cuộc
Là một chiếc giường êm
Nằm lên đấy nghe tin
Rồi chăn chiếu ngủ yên
Tên giết người nằm cạnh

Giặc Mỹ mở tay ra
Hãy khép bàn tay lại
Đều để kiếm máu người
Làm thức ăn mỗi buổi...
Nếu máu cũ vừa khô
Chúng đi tìm máu mới

Khi giặc nói chiến tranh
Bom rơi nghìn cân nặng
Và khi nói hoà bình
Là chúng đang... nhằm bắn

Kìa chúng đeo nhẫn vàng
Đến Hội đồng bảo an



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Cây dẫn về em


Cây nối đầu cây... chạy tới em

Đếm hoài cây lại mọc cây thêm

Tình anh làm chiếc cây sau chót

Về tận quê em, đến tận thềm




Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Chiều


Núi mờ và núi đậm

Rừng xa chen rừng gần

Chiều trung du đến chậm

Như thư của người thân




Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Chim vít vịt

I

Vít vịt
Mưa hay không là không mưa?^[1]
Những đồng chiêm khô khốc
Cửa sổ phòng ta
Ở quá xa
Không thấy mùa chiêm mất
Những nhành lan nhan sắc
Nở mùa hoa
Che mắt
Vít vịt
Tiếng chim chiều
Như trách móc
Lòng ta


II

Vít vịt
Những cánh đồng chiêm nẻ nứt
Thương con chim
Biết nghĩ đến ngày mùa
Mà động tiếng kêu mưa
Vít vịt
Trời mờ im
Như cảm bởi tiếng chim
Nắng tắt
Vít vịt
Chim kêu
Dân ta nghèo
Mùa ơi chớ mất
Chớ phụ lòng người sản xuất
Phụ lòng ta sớm chiều
Day dứt
Nghe bên vườn
Vít vịt
Chim kêu



Chế Lan Viên
Viết trong mùa hạn 1961
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

1. Tục truyền chim vít vịt kêu thì trời mưa.

Chùm nhỏ thơ yêu


Anh cách em như đất liền xa cách bể
Nửa đêm sâu nằm lắng sóng phương em
Em thân thuộc sao thành xa lạ thế
Sắp gặp em rồi sóng lại đẩy xa thêm


Anh không ngủ. Phải vì em đang nhớ
Một trời sao rực cháy giữa đôi ta
Em nhắm mắt cho lòng anh lặng gió
Cho trời sao yên rụng một đêm hoa




Chế Lan Viên
8-1962
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Cờ giặc Mỹ


Đừng để bay trên trời Việt Nam
Ngọn cờ giặc Mỹ
Đừng để cho con đĩ
Làm bẩn nơi ta nằm

Ta dân lương thiện người làm ăn
Không thể "chơi" ngọn cờ giặc Mỹ
Chúng định lấy vàng mua lương tâm
Rốn người là tất cả điều suy nghĩ

Bóng cờ của nó che nhà ta
Mặt người bớt nửa phần liêm sỉ
Vợ sẽ lừa chồng, con dối cha
Tan nát gia đình như sắt gỉ

Đốt nhà ta đi mà còn hơn
Nếu chưa đốt được cờ giặc Mỹ
Một nắm tro than cũng có hồn
Thà chịu chết người hơn sống đĩ

Đừng để bay trên trời Việt Nam
Ngọn cờ giặc Mỹ
Đừng để máu đàn bà, con trẻ
Giày vò lương tâm!

Ngọn cờ của chúng: cờ săn người
Máu ông bà Rôxânbơ trên cờ giặc Mỹ
Máu ông Lumumba còn chảy hoài
Nếu ta chưa xé cờ quăng xuống bể

Đừng cho cờ giặc về quê ta
Người chẳng còn sinh, cây chẳng đẻ
Cái thai trong bụng chột thui mầm
Máu rỏ năm năm giường chị Lý

Đừng để bay trên trời Việt Nam
Ngọn cờ giặc Mỹ
Nó chia nước Đức thành Đông, Tây
Triều Tiên, Việt Nam thành thịt xé

Nó chia lòng người chia dạ người
Chực biến ngọc lành thành gạch mẻ
Giam người anh hùng trong thép gai
Bắt kẻ bên ngoài làm nô lệ

Đứng lên! Đứng lên! Đồng bào ơi!
Quét sạch miền Nam cờ giặc Mỹ
Đất Việt Nam của người Việt Nam
Cầm súng Mỹ bắn tan đầu Mỹ



Chế Lan Viên
9-3-1962
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Con cò


I
Con còn bế trên tay
Con chưa biết con cò
Nhưng trong lời mẹ hát
Có cánh cò đang bay:
"Con cò bay la
Con cò bay lả
Con cò Cổng Phủ
Con cò Đồng Đăng..."
Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn
Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ
"Con cò ăn đêm
Con cò xa tổ
Cò gặp cành mềm
Cò sợ xáo măng..."
Ngủ yên, ngủ yên, cò ơi, chớ sợ
Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng
Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân
Con chưa biết con cò con vạc
Con chưa biết những cành mềm mẹ hát
Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân

II
Ngủ yên, ngủ yên, ngủ yên
Cho cò trắng đến làm quen
Cò đứng ở quanh nôi
Rồi cò vào trong tổ
Con ngủ yên thì cò cũng ngủ
Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi
Mai khôn lớn, con theo cò đi học
Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân
Lớn lên, lớn lên, lớn lên...
Con làm gì?
Con làm thi sĩ
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà
Và trong hơi mát câu văn

III
Dù ở gần con
Dù ở xa con
Lên rừng xuống bể
Cò sẽ tìm con
Cò mãi yêu con
Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con
À ơi!
Một con cò thôi
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời
Vỗ cánh qua nôi
Ngủ đi, ngủ đi!
Cho cánh cò, cánh vạc
Cho cả sắc trời
Đến hát
Quanh nôi



Chế Lan Viên
9-3-1962
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Con đi xơ tán xa


Con đi xơ tán xa
Tránh tàu bay giặc Mỹ
Giường rộng chỉ cha nằm
Thương con và nhớ mẹ

Buổi mẹ bế ra xe
Con nhìn cha ngơ ngác
"Ơ! đi đâu thế này?"
Thành xe cao che khuất
Và xe vù chạy mất
Cha ngoắt hai hàng cây

Nhớ câu con nói nhăng
"Tò vè cái tỏ vẻ"
Nhớ buổi con ngủ trần
Chân gác vào mặt cha
Còn tay vòng cổ mẹ
Đêm dài, sao thở nhẹ
Bình yên trên mái nhà
Thôi con được an toàn
Là cha sung sướng nhất
Cha nằm lắng qua màn
Nghe miền xa con hát
Ngắm đôi mắt con tròn
Trời xa, xa tít tắp
Thấy cả bàn tay con...

Búp bê ngủ cạnh giường
Đồ chơi rơi dưới đất
Ôi nhớ con tận lòng
Ôi nhớ con tận gốc
Giận thằng Mỹ tràn hông
Muốn đi tìm để giết



Chế Lan Viên
9-3-1962
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Con hỏi cha


Con hỏi cha: "Bom có giết chết mèo?"
"Có. Khi xuống hầm, con hãy nhớ mang theo"
Con lại hỏi: "Bom có giết thỏ cao-su và ngựa gỗ?"
Ôi! Đồ chơi trẻ bao lần hoen máu đỏ!
Con hỏi cha: "Bom có giết mẹ không?"
"Không". Và cha ôm con, nước mắt lưng tròng!
Con lại hỏi: "Bom có thể giết chết con không đấy?"
Đừng có hỏi, con ơi, đừng có hỏi
Để ngày mai cha ra trận cho con



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Con lên Quế Võ


Giặc ném đê Thái Bình
Gửi con lên Quế Võ
Vừa mới bốn tuổi đầu
Đã phải lo đê vỡ

Ngủ cùng con một đêm
Mai mẹ về công tác
Trăm sự nhờ cơ quan
Có các cô, các bác

Ôi con tôi thương sao
Ngủ còn ghì chặt mẹ!
Bom chúng nặng nghìn cân
Mà thịt con non thế!

Máy bay xoẹt mấy lần
Mẹ giật mình chẳng ngủ
Vội quá chưa đào hầm
Đất rắn đào lại khó

Mẹ về thăm chẳng dễ
Đường đi lắm cầu phà
Thái Bình xa lắm mà
Con chơi ngoan con nhé...



Chế Lan Viên
1965
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Con mắt Bạch Đằng, con mắt Đống Đa

Bài thơ tặng Đảng năm chống Mỹ


Những năm toàn đất nước có một tâm hồn có chung khuôn mặt
Nụ cười tiễn đưa con, nghìn bà mẹ in nhau
Những mắt sáng vì toàn dân tỉnh thức
Dáng lao nhanh theo trận tuyến dời mau
Núi Bắc sông Nam đều giống Bác
Nhìn một người, ta nhìn ra cả nước
Trán trông xa và mắt dõi về sâu

Những năm giặc Mỹ muốn giết ta chỉ đâu từng huyện từng vùng
Chúng tính số ba mươi triệu dân ta để nhân cùng số đạn
Thiêu đàn bầu và đập nát nhạc tờ rưng
Chúng lấy những em nhở, những mầm non làm đích bắn
Thuốc độc màu đen, lân tinh sắc trắng
Khô cằn xuân và tuyệt tự trăm rừng

Những năm Đảng ta có con mắt Bạch Đằng, con mắt Đống Đa...
Nhìn thấu vận mệnh nghìn năm sau cho Tổ quốc
Một câu Kiều cho chí một nhành hoa
Đều là của nhân dân, không để mất
Thế hệ này như hai thế hệ đi qua
Tay cân lại của cha ông từng nắm đất
Rồi giữ gìn bằng chính máu xương ta
Đảng bảo: Nhìn chiến tranh không được he hé mắt nhìn
Hãy trông thẳng quân thù, cầm gươm lên giết nó
Chớ vội trồng hoa ở chỗ gài mìn
Đừng nhởn nhơ bắt bướm dọc đường có bom chậm nổ
Hận thù này xin chớ nguôi quên
Hãy giết giặc bằng cái vui... sinh nở
Của trái chín, tằm lên, lúa trổ
Bằng trái tim hồng, không phải trái tim đen

Bằng tất cả lòng, không phải một bên
Khi cần thiết, vứt lá ngụy trang đi mà chiến đấu
Đồng Tháp Mười ta nhớ những hoa sen
Yêu Tổ quốc là điều không thể giấu
Nam đổ máu, Bắc lòng ta tiếp máu
Thịt xương ta, ai có thể chia miền!

Tám trăm xác phi cơ ùn cao dưới chân dép Bác Hồ
Mác đã chỉ đường cho ta đúng hướng
Một ngôi sao chung cho cả hai cờ
Chông thép mới Vạn Tường hay tên đồng cũ Cổ Loa
Ta đổ máu lòng ta không vay mượn
Như Hồng Lĩnh tự mình xây núi lớn
Cửu Long dài đảm nhiệm lấy phù sa...

Phải trao lại cho cháu con những chiến công chứ không phải chiến hào
Ta đánh giặc và phải là ta đánh giặc
Thế hệ chủ công, thế hệ đi đầu
Chính ta đây chứ còn có ai nào
Cầm sông núi và làm nên thống nhất



Chế Lan Viên
1966
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Con tập nói


Ngày ngày con dậy sớm sao...
Bi bô trăm tiếng, tiếng đầu gọi cha
Ngỡ đời trở lại tuổi thơ
Mượn môi con gọi lòng cha mỗi ngày

Tiếng "rơi" cùng với tiếng "cầm"
Tiếng "hoa" đẹp mắt, tiếng "chăn" ấm lòng
Cha dùng quen bốn mươi năm
Dạy con, như học lại lần đầu tiên
Ngỡ đời vừa đặt lại tên
Cỏ non theo mắt con nhìn lại xanh



Chế Lan Viên
1964
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Con thức dậy


Chiếc giường gỗ đã lung lay
Chiếu hoa cùng tuổi với ngày sinh con
Sắc màn ám khói thời gian
Phòng cha mẹ ở tầm thường thế thôi
Bỗng dưng như có suối cười
Bỗng dưng lá hát nắng soi mặt giường
Bỗng dưng bát ngát nhành non
Phòng cha mẹ thoáng bay hồn mùa xuân
Tiếng con vừa dậy trong màn
Bi bô gọi mẹ tung chăn giỡn cười
Một ngày vui lại đến rồi
Phòng cha hồng với bên ngoài hồng lên



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Cuộc vui trong dinh Độc Lập


Quân đội quốc gia giết chết một trăm ba mươi mốt
thường dân trong một trận càn
Những người không vũ khí
Và "Sài Gòn hoa lệ"
Phải nghiêng mình liên hoan
"Quân đội quốc gia" duyệt binh hùng vĩ
Lưỡi lê đi từng hàng từng hàng
Đầu lưỡi lê còn khóc máu đàn bà, con trẻ
Còn khóc những gì... Việt Nam
Hoa hồng lẫn với máu và bùn trên xích sắt xe tăng
Cười với bọn giết người rất trẻ
Tay không run và mắt không hề rớm lệ
Mũ sắt ngời và lon sáng choang
Tổng thống Ngô Đình Diệm đọc diễn văn:
"Đây là nhờ ơn nước Mỹ
Hôm nay ta giết được một trăm ba mươi người lẻ
Ngày mai lên hàng ngàn
Ông Kennơđy cho ta hai tỷ
Phải biết đường làm ăn"
Rồi pháo hoa bắn cho đêm vui văn nghệ
Người Mỹ muốn cho cuộc chơi được nhẹ
Đêm ấy không nhảy rumba mà nhảy van-x
Nhạc thất thanh bổng ào lên rách xé
Như mổ người lấy gan
Như mổ người lấy gan...
Và trên trăm lá cờ quốc gia ròng ròng máu đàn bà, con trẻ
Máu những người chết oan
Máu những người chết oan



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Cuối năm


Ngã ba trụi lá cây bàng
Cuối năm nghe rõ thời gian qua cành
Nghe chim ngày tháng bay nhanh
Năm đi như có đời mình theo đi
Xôn xao hoa trắng lại về
Thời gian lại gọi bên kia rặng đào
Lòng vui ta có thơ chào
Xuân đâu buộc ngựa bên rào đợi ta



Chế Lan Viên
1962
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Dậy


Giặc Mỹ đến kia rồi
Quê nhà ta máu chảy
Súng ơi, mày ngủ ư?
Thì người lay súng dậy!

Giặc Mỹ đến kia rồi
Miền Nam ta lửa cháy
Người ơi, người ngủ ư?
Thì súng lay người dậy!

Áo cơm người sống gọi ta
Máu xương người chết gọi ta
Tội ác quân thù gọi ta
Nước mắt lòng ta gọi ta

Dậy!
Dậy!



Chế Lan Viên
1962
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Đế quốc Mỹ là kẻ thù riêng của mỗi trái tim ta


Bọn xé xác trẻ em. Bọn châm lửa đốt nhà
Bọn mưu giết ruộng đồng ta bằng hóa học
Bọn đẵn gốc những mùa xuân nảy lộc
Bọn đâm lê vào những áo cà sa

Ghê sợ thay! Chúng vẫn có mặt người
Đúc như ta bằng chất vàng đẹp nhất
Dệt như ta trong tấm lụa của đời
Mặt kẻ giết người lại giống mặt người bị giết

Khi giặc bắn vào ta, khi chúng hô khẩu lệnh
Tại làm sao vẫn là tiếng của người
Múc trong suối của dòng đời lóng lánh
Chúng reo cười trong lúc máu ta rơi...

Phải chi bọn giết người có gương mặt quỉ
Nhân loại nhận ra liền khi chúng đi qua
Bốn mươi tám ngôi sao vẫn là cờ của Mỹ
Cờ giết người còn lấy dáng những màu hoa

Phải chi giặc Mỹ nói thì tanh nồng hơi máu
Con chim bay cũng phải trốn ngang trời
Con thú chạy cũng tìm đường ẩn náu
Mặt kẻ thù ta là gương mặt hay cười

Giữa hai trận càn chúng hôn một bàn tay mỹ nữ
Chúng ném bom na-pan trong kinh nguyện nhà thờ
Người Mỹ biết trộn hòa bình vào bom nguyên tử
Như rưới nước hoa hồng vào máu trẻ ngây thơ

Miền Nam ta ơi!
Cái hầm chông là điều nhân đạo nhất
Lũ đốt nhà phải chết thiêu trong lửa đốt nhà
Cho cuộc sống lại trở về tinh chất
Rắn không còn mai phục giữa vườn hoa

Cho người tin ở mặt người trở lại
Tin ngọn nến sáng bừng, tin viên ngọc chói bình minh
Hãy giết sạch lũ hung thần bóng tối
Ngọn súng trường ta ơi, ngọn súng rất nhân tình



Chế Lan Viên
7-1963
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Đi trong hương chùa Hương


... Nhớ ngày đen tối qua
Cổng Thiên Trù sụp đổ
Chùa mới giờ ta xây
Lòng ta làm vôi vữa

Chùa Tiên ôi chùa Tiên
Quả táo ăn một nửa
Anh hôn bàn tay em
Cảm ơn người vít quả

Thơ chúa Trịnh dẫu tài
Mắt ta nhìn vội vã
Quả táo cắn kề môi
Sánh bài thơ trên đá

Bên kia là chùa Tuyết
Phải qua rừng hoa mai
Anh qua rừng hương ấy
Thì gặp mặt em cười

Quên lọc lừa phản phúc
Anh hái cành ngọc trâm
Mặc kệ lời Phật dạy
Miếng tình ta lại ăn

Động Hương Tích sát kề
Em, em! dừng bước lại
Hạnh phúc chỗ mình đi
Nơi đời đang chảy suối

Nơi bụi trúc dẫn đường
Chim cu gù lạc lối
Nơi nhành mai vẫy gọi
Thung lũng trắng bay hương

Hạnh phúc cũng là đây
Khi tình anh đã tới
Nhũ đá tình yêu bày
Hang Chùa Trong mát rượi

Rêu cỏ cũng mùa xuân
Giọt thời gian tí tách
Tạo vật động lòng trần
Trong thẳm sâu tịch mịch

Phật thức tỉnh hai hàng
Áo màu xao cửa động
Nhớ đời và nhớ mộng
Phật ngồi mê trong hương

Thôi anh dẫn em về
Thuyền yêu ta đã giục
Chùa Trong ra Bến Đục
Nắng chiều đang dần mê...

Suối Yến đợi chờ ta
Trời sao buông thạch nhũ
Đêm như... chùa Hương mở
Ở trên đầu hai ta...



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Đức Chúa Trời của chúng mặt Xa-tăng


Phố U-ôn cầu nguyện Chúa hàng đêm
Ở miền Nam người chết bị moi tim
Đêm của Chúa sáng đèn pha của Mỹ
Nhạc cầm canh là trọng pháo vang rền

Kennơđy thường niệm Chúa mỗi ngày
Ở miền Nam người sống bị dòng dây
Ngày của Chúa chói một màu đỏ gắt
Máu đỏ lòm mười tám tháng Stalây

Người Mỹ ban ơn chiến dịch "Sóng tình thương"
Chim thiên thần bay đến để ăn xương
Thiên sứ đốt nhà ta là lính Mỹ
Lửa diêm sinh mang dấu hiệu thiên đường

Hàng nghìn Đức Mẹ đồng trinh bị hiếp giữa trận càn
Chúng dẫm giày đinh lên nghìn mẹ Việt Nam
Chúa Hài đồng không phải là chúa Mỹ
Bỏ mặc chúa Hài đồng chết đói giữa nhà giam

Rồi Ngô Đình Diệm tụng lời kinh thông điệp:
"Hãy vào cửa Đức Chúa trời bằng ngõ hẹp
Giá Tổ quốc ta là hai tỷ đồng vàng
Nên lối thiên đường phải đẫm máu những người oan"

Rồi Bến Tre cháy lên trong hào quang hóa học
Dân mấy huyện gần xa đều nhiễm độc
Phép lành ban từ những cánh trực thăng
Đức Chúa Trời của chúng mặt Xa-tăng...



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Đừng quên


Nửa nước hòa bình
Nửa nước chiến tranh
Cứ trong hai câu thơ Việt Nam
Một còn đang rách xé
Cứ trong hai dòng sông, dãy núi Việt Nam
Một đang cày lên vì đạn Mỹ
Đừng quên

Chớ nhân danh hoa hồng của những công viên
Nhân danh tình yêu, nhân danh gối cưới
Nhân danh cả hòa bình thế giới
Quên rằng chốn ấy đang còn đêm
Ở đây quyền sinh sát được ban hành tận xã
Một tên trưởng thôn cũng có thể giết người
Cờ Mỹ chỉ lối đi về huyệt mả
Mỗi thân cây đều mọc nhánh treo người

Nửa nước hoà bình
Nửa nước chiến tranh
Một tai lắng nghe chim
Một tai nghe chừng đạn nổ
Phòng ngoài chớ ngủ yên
Phòng trong đang bốc lửa
Đừng quên!

Chúng muốn xé bản đồ ta ra làm hai Tổ quốc
Xé thân thể ta thành máu thịt đôi miền
Xé nhân dân ta thành hai dòng trong đục
Để tâm hồn ta thành khi nhớ khi quên

Nửa nước chiến tranh
Hỡi những con chim câu cánh trắng yên lành
Chớ vỗ cánh bình yên qua đạn lửa
Chớ đem sắc trắng của ngươi mà che màu máu đỏ
Chớ mê hoặc người bằng một sắc trời xanh

Nửa nước hoà bình
Nửa nước chiến tranh
Máu thắm vào lòng đất đã sâu
Sao trang giấy lòng anh suy nghĩ cạn
Mỗi chúng ta đi ở đây
Đều có bóng mình ở miền Nam đang ra trận
Đừng quên!



Chế Lan Viên
6-1964
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Gửi Kiều cho em năm đánh Mỹ


Hai trăm năm ngày kỷ niệm Nguyễn Du
Pháo sáng đốt trên nhà của Nguyễn
Em có yên tâm để đọc Truyện Kiều
Buổi trăng lửa chếch soi tiền tuyến?

Gió mùa thu xào xạc hoa lau
Anh qua nhà của Nguyễn chả dừng lâu
Nhớ đến Nguyễn, ngước nhìn Hồng Lĩnh vậy
Bến phà Vinh bom "cắt" hai đầu...

Có ngờ đâu cồn cát trắng cây xanh
Gặp Nguyễn nơi đây trên đất Quảng Bình
Đất hỏa tuyến những chàng trai lớp bảy
Lại ngâm Kiều sau một cuộc giao tranh

Bốn phía ruộng đồng mái rạ bờ tre
Trận địa nằm man mác giữa hương quê...
Thơ dân tộc lẫn màu nâu dân dã
Nên câu Kiều đồng vọng, họ còn nghe

Đêm thắng giặc Bảo Ninh, mẹ Suốt ngâm Kiều
Mẹ dám đâu quên cái thuở khổ nghèo
Nhà ai đó lẩy Kiều, câu được, mất
Mẹ nấp gốc dừa, nước mắt ràn theo^[1]

"Thuyền ai thấp thoáng"... Đất trời về ta
Nhật Lệ sông dài, đò mẹ lại qua
Câu thơ Nguyễn cũng góp phần chống Mỹ
Một mái chèo trong lửa đạn xông pha

Hai trăm năm... ờ nhỉ... hai trăm năm
Thuở vui buồn... Kiều sống giữa lòng dân
Xưa tiếng võng ru hời đêm lạnh giá
Nay cỏ mềm xanh nõn tận trời xuân

Đất nước mình nghèo lắm, hỡi em yêu
Cho đến giọt lệ cha ông cũng còn có ích với ta nhiều...
Dẫu súng đạn nặng đường ra hỏa tuyến
Đi đường dài, em giữ Truyện Kiều theo



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

1. Mẹ Suốt ở Bảo Ninh kể: Trước kia, mỗi khi cụ đồ nhà bên cạnh ngâm Kiều, mẹ hay nấp nghe, đến đoạn khổ mẹ lại khóc.

Hoa những ngày thường

Tặng Vũ Thị Thường


Em ơi, chớ cười anh nhé!
Sao đi sông rộng đèo cao
Mà tấm lòng riêng vẫn nhớ
Hoa ngày ta ở bên nhau
Căn phòng nho nhỏ hai ta
Hoa hồng mọc bên cửa sổ
Mỗi ngày lại mỗi ngày qua
Mỗi ngày thắm đượm hương hoa

Em ơi! Em chớ có cười
Anh vẫn bền gan chiến đấu
Trong ta có sức trăm người
Dẫu máu không hề tiếc máu

Lạ thay đất nước quê nhà
Lửa đạn, hoa mùa cứ nở
Bên đường công tác anh qua
Hoa hồng vẫy gọi thiết tha
Hố bom toác ở đầu sân
Cuối sân lại nở đoá hồng
Màu đỏ hai lần đỏ gấp
Phí hoài bom chúng nghìn cân

Không phải cành hoa sau lưng
Quay níu lòng anh trở lại
Chói chang trước mắt hoa nồng
Đích để lòng ta tiến tới

Ôi màu son của lòng tin
Hồng những gương hồng như mặt
Chính em, là em, như em
Bên đường giục giã anh lên

Gió chiều Nhật Lệ đưa hương
Hoa ghé lòng ta như bảo:
"Em đây, hoa những ngày thường
"Yêu quá thành hoa chiến đấu
"Dời chốn phòng riêng nho nhỏ
"Theo anh lên tận chiến hào
"Dập tắt muôn trùng đạn lửa
"Lấp bằng những hố bom sâu
"Chói lói tình yêu em nở"



Chế Lan Viên
1965
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Không ai có thể cứu chúng mày


Không ai có thể cứu chúng mày
Lũ Ngô Trần máu đỏ đôi tay
Dù buổi sáng ngồi xe bọc sắt
Hay buổi chiều rúc dưới hầm xây

Dù dây thép gai quấn trăm vòng
Lính Ngô lính Mỹ canh nghìn trùng
Không gì cứu được loài bán nước
Không cứt nào cứu được bọ hung!

Không gì có thể cứu chúng mày
Chớ khoe mẽ cần lao nhân vị
Cái phấn mốc của nhà thổ ế
Không cứu mùi xú uế đang bay

Không ai có thế cứu chúng mày
Chớ uổng cầu kinh và gọi Chúa
Bay đóng đinh người, không thập tự
Chuông cầu hồn là Mỹ rung dây

Thằng Ngô, thằng Ngô, ai cứu mày?
Cái nòi Ích Tắc và Chiêu Thống
Mày sẽ chết! Nhân dân ta sống
Rủa nghìn đời trên xác chúng bay



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Làm bà mẹ ở Việt Nam


Làm bà mẹ Việt Nam thực chẳng dễ dàng
Đâu dạy con hái hoa, đây dạy chúng xuống hầm
Ai dạy cho con hòa âm của chim và của nhạc
Ta phải dạy cho chúng phân biệt tiếng những B, những AD và những F rít gầm

Hỡi Đức Bà
Suốt một-nghìn-chín-trăm-sáu-mươi-sáu năm Bà luôn được bế con
Bà biết chăng các bà mẹ Việt Nam hàng tháng héo hon
Bởi phải ngủ xa con mình đi sơ tán
Có những thời chỉ cần dạy sao cho con được nên người
Có những thời phải làm thêm tí nữa:
Dạy cho chúng trở nên anh hùng, đấy là việc làm của bà mẹ ở quê tôi



Chế Lan Viên
(Viết đọc trong một buổi vô tuyến truyền hình ở nước ngoài)
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Lộc mùa xuân


I
Đợi đến giao thừa
Ta đi hái lộc

Biên giới thời gian
Tiếp giáp hai mùa
Giọt sương năm cũ
Mùi hương năm mới
Còn nằm chung hoa

Đứng giữa hai bờ
Cây xuân bỡ ngỡ
Tay dâng cành lộc
Đợi chờ tay ta

Cành hồng nhựa hồng
Cành mai nhựa trắng
Nhựa tím cành xoan
Nhựa biếc liễu hồ
Xôn xao gió nắng
Nhựa ngọt cành cam
Chín màu năm tháng
Đến cả cành bàng
Khô gầy trước sân
Gió đông cũng thổi
Nhựa đầy mình xuân

II
Những cây bên đường
Tay ta để lại
Để lá cho chim
Để hương cho gió
Để bóng chờ em
Chớ động quả hoa
Những mùa xuân tới...

Hái một nhành hoang
Nhớ ngày kháng chiến
Lá che đầu súng
Hát thầm bên tai
Một cành sống, chết
Lá che cho người

Hái một nhành hoang
Đất nồng kiến thiết
Nhà máy sơ sinh
Lá rừng che biếc
Ta cùng thiên nhiên
Là đôi bạn lứa
Cả cuộc đời ta
Lá rừng che nửa

Mùa xuân mùa xuân
Hôn lên nhành cây
Mà bỗng thấy rừng
Ta là nhân loại
Lá thành tượng trưng



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Mây và hoa trên Vạn Lý trường thành


Trắng trên Trường Thành mây trắng bay
Tím dưới Trường Thành hoa tím nở
Những cành đinh hương nhỏ
Đợi khách du về đây

Ngoài kia không có quân Hồ - Lỗ
Lúa mì mùa mới tốt màu xanh
Chim reo trên gạch đài phong hoả
Yên tâm hoa đến nở bên thành

Tàu lượn ven chân núi
Còi thét trong mây khói
Mây trắng bay đâu chuyện đổi đời
Nghìn năm mây vẫn cứ rong chơi

Mây trôi nghìn năm mây cứ trôi
Hoa nở đợi người hoa cứ nở
Ta ngắm màu mây thương chuyện cũ
Hôn cành hoa nhỏ hát đời vui



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Nghĩ về Đảng


Đảng ở đâu phân phối trái vườn thơm
Đây ta đuổi ruộng mặn đồng chua thành ngon ngọt
Mưa tám trăm ly, Bác phải lội bùn
Hạn cháy lúa, Thủ tướng cùng dân đi tát nước
Giồng hoa ư? Phải dọn gai thép trại đồn
Một hạt thóc cũng trải hết từ cơn bão A đến cơn bão H
Đảng nghĩ số triệu dân, nghĩ sức nước sông Cả, sông Hồng
Nghĩ vóc dạc những Trường Sơn, dung mạo những đồng bằng
Những mâm cơm ta có gì, Trung ương phải nghĩ
Một lạng ngô thôi cũng lo đều cho mười chín triệu đầu dân
Ai biết hết những đêm dài của Bác
Mỗi loạt súng miền Nam đều làm người trở giấc
Người mẹ già lo cho ta từ áo mặc cơm ăn...
Xây đất nước là xây từ điều nhỏ nhất
Một ruộng lúa hai mùa, một chuồng lợn hai ngăn
Từng nét hoa văn, từng khu di chỉ
Cha ông bảo: "Hãy kiên cường diệt Mỹ"
Nhưng Truyện Kiều không bói mãi được cho ta
"Đánh trực thăng bằng cách nào đấy nhỉ?"
Ai đo chiến trường hôm nay bằng thước của ngày qua
Sức Phù Đổng không vừa tầm dũng sĩ
Phải phạt núi thời này nung lấy thép cho ta
Ta nghĩ chuyện nghìn năm chưa kịp nghĩ
Và đôi mắt thần của Đảng chiếu tầm xa



Chế Lan Viên
1-1966, năm chống Mỹ
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Nghĩ về thơ (II)


I
... Mỗi ngày gặp một người họ là một mảnh của thiên tài nhân loại
Máu và mồ hôi của người đúc nên bao hình ảnh ngữ ngôn
Vạt áo của triệu nhà thơ không bọc hết bạc vàng mà đời rơi vãi
Tất cả mỗi người dù lạ hay quen đều viết cho thơ anh một chữ
Hãy nhặt những chữ của đời mà góp nên trang

II
... Những năm Cách mạng chưa về, vườn ta có hoa mà không đậu quả
Rặng liễu tâm hồn chưa xanh tơ mà đã úa vàng
Nhiều chim bằng chưa bay mà đã hoá cu nhà, chim sâu ăn đất
Chưa gặp trời mà đã gẫy cánh giữa lồng nan
Bàn tay muốn gieo đã nắm nhầm hạt giống
Lẽ ra cầm tờ truyền đơn thì khoe văn tự bán hồn
Cờ chiến đấu ướp trong mùi hương phấn
Trong khói hương chùa lẫn với dấu môi son...

... Vết thương xa, nhưng chỗ sẹo đang còn
Hãy nhớ chỗ tâm hồn ta phí máu
Cái đã qua có khi trở lại đón đường
Chớ bảo rằng: dĩ vãng ở sau lưng và bặt dấu

III
... Đời cần thơ như cần hồn chiến trận
Cần tiếng sáo thổi lòng thời đại
Cần giao liên dắt dẫn qua đường
Nếu nhà thơ không cao, không lý tưởng
Không như vầng trăng nhìn ngắm bởi trăm nhà
Mà chỉ là ngọn khói phất phơ trên mái xám
Thì thơ ơi! ai cần anh nữa?
Khách qua đường sẽ bỏ đi qua

IV
... Nhiều hòn đảo gọi, mà anh không nghe thấy sóng
Nhiều biên thuỳ chờ, mà anh chẳng thấy mây
Nhiều mặt trận đòi, nhưng anh lạc giữa trận địa của bàn và tủ
Anh thám hiểm mặt gối và lòng người muôn thuở
Không hay mùa đổi chín trên đầu cây
Cuộc sống đánh vào thơ trăm nghìn lớp sóng
Chớ ngồi trong phòng ăn bọt bể, anh ơi!
Tâm hồn anh là của đời một nửa
Một nửa kia lại cũng của đời

V
... Nhìn mây Mục Nam Quan
Chẳng chút buồn quan ải
Dù tả một làn mây
Cũng là mây thời đại

VI
... Bài thơ mặt bể gọi đi xa
Phải hiểu màu mây và sắc nắng
Ngàn sao thời cuộc chói trên đầu
Vĩ độ mù sương, kinh độ sóng
Sao ta chỉ biết có thuyền ta
Giương chiếc buồm con như chiếc bóng?
Thôi đi! chú vịt quẫy ao nhà
Rúc đầu vào cánh ngủ trong mưa
Không hiểu cầu vồng, không hiểu sấm!

VII
... Có thể mùa xuân đang còn mà lòng hái hoa của anh đã hết
Ngược lại có khi xuân đến rồi mà anh tụt lại sau
Làm sao cho thơ anh và đời ăn khớp
Đừng có như hai người yêu ngồi dưới gốc đào rồi còn lại cãi nhau

VIII
... Chớ hư danh!
Cho đến sao Bắc đẩu vạn năm sau rồi cũng méo
Hãy nghĩ phục vụ đêm nay cho bánh lái một con thuyền
Chớ đẽo mảnh gỗ thừa sơn son làm thần tượng
Máu người đẻ ra thơ, mà thơ lại hòng quên
Phải đặt kẻ trồng hoa sau người trồng lúa
Đặt tất cả "những bài thơ thiên tài về Điện Biên" sau "những Điện Biên"

IX
... Các anh đã xa dần chiến đấu
Quên đi bao khẩu lệnh gọn gàng
(Viên đạn vụt ra liền tới đích)
Để yêu tơ vò mớ tóc rối bòng bong
Yêu quá nhiều nét gãy đường cong
Dao quân thù chém ta bằng đường cộc lốc!
Chớ lấy cớ giếng sâu, quên cả lòng đang khát
Là mây xa, quên phất lúa ra đòng
Trăng cũng có phần được thua một đêm du kích
Chớ lấy cớ lộc nõn mùa xuân mà không làm lá nguỵ trang

X
... Ta mải mê chạm cái vẩy sau đuôi con cá
Mà lắm khi quên quẫy mình theo ngọn sóng triều
Cuộc đời lớn mà trang thơ thì lại bé
Con mèo nhà đòi át tiếng hổ kêu

Như cụ lang vườn không hái lá trên rừng làm thuốc
Tôi bốc cho người quanh quẩn sau vườn dăm vị tía tô
Hãy hái những sắc trời xa viễn vọng
Những biển cồn, hãy đem đến trong thơ

XI
... Xưa thơ chỉ hay than mà ít hỏi
Đảng dạy ta: Thơ phải trả lời
Phải cầm lấy ván bài nhân loại
Không để dòng nước chảy trôi xuôi

Thế hệ ta, nhân loại sẽ "ù"
Ta đã trộn bài, chia trở lại
Lấy đá mới tạc nên thần mới
Mang nụ cười chưa có nghìn xưa

XII
... Hãy nghĩ suy
Không phải từ lò phản ứng hạt nhân mà từ nông nghiệp ba sào
Không phải từ cột vô tuyến truyền hình mà từ con sông giới tuyến
Đấy là chỗ đi
Còn chỗ đến vẫn là nơi thời đại đến
Dẫu từ những ngọn đèn, phải đến những vì sao
Đất nước nghèo, mỗi sự vung phí tâm tình phải nên tiết kiệm
Đốt một ngọn lửa lên là phải thắp sáng một cái gì
Mỗi viên đạn một quân thù, chớ nên chệch đường bay trong gió
Đến tình yêu cũng phải là hoa bên đường không lạc lối
Hãy bắt đầu từ nơi ấy mà đi
Dù hình tháp hay hình thoi, mỗi hạt gạo phải làm nên máu thịt
Dù cành thấp hay cành cao, mỗi chùm hoa đều phải gọi ong về
Thơ cần có ích
Hãy bắt đầu từ nơi ấy mà đi

XIII
... Hình thức cũng là vũ khí
Sắc đẹp như câu thơ cũng phải đấu tranh cho chân lý
Anh nghe cái mặn của đời đang độ kết tinh
Nó chưa thành hình, anh cho nó có hình
Chưa thành hạt, anh làm cho nên hạt
Rồi trả tận tay người cùng với máu anh...



Chế Lan Viên
Ghi từ 1962 đến 1965
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Ngọn lửa Mô-ri-xơn


A
Tất cả ba mươi triệu tấm lòng Việt Nam đều xúc động
Nghe cháy trên ta ngọn lửa nồng thiêu đốt thịt da Anh
Chính Anh cũng từng nghe cháy trên mình cơn lửa dữ đốt thiêu nghìn con trẻ
Xương thịt con người phân bố khắp năm châu, vẫn một
Cắt nơi này thì nơi kia chảy máu
Biết bao đêm cơ thể người anh hùng nước Mỹ
Tự thấy mình là một mảnh đất Việt Nam
Hứng những mưa bom, chịu những trận càn
Anh nghĩ: nếu bom rơi thì trên mình Anh, nó sẽ rơi
Lửa cháy thì trên Anh, nó cháy
Cho đến sáng nay Anh là Nguyễn Văn Trỗi, là Lê Dừa, là Giê-su Cơ-rít
Là em Tám-đuốc-sống thiêu kho đạn giặc
Máu cao hơn mọi thứ máu thánh thần, máu Chúa
Một Phan Đình Giót lấp lỗ châu mai che ta từ phía ấy
Từ cái Lầu năm góc, Lầu trắng, lầu vàng đang xả súng vào nhân loại
Ôi! Bốn bề đồng đội đang lên

B
Anh tự thiêu, nhưng chớ quên đây là tội ác của quân thù
Những Giôn-xơn, Đin Rát, Goan-tơ, Rốc-kơ-phe-lơ, Ni-xơn, Tay-lo, Ca-bốt Lốt...
Giữa người người, đấy là những con người thú
Những Mắc Na-ma-ra giết người xong lại quay lưng với máu người bên ngoài cửa sổ
Ở đâu đâu, với ai ai, chúng cũng chỉ là bọn giết người
Với những người này chúng gí súng vào tay rồi hô "Giết! Giết!"
Với những người kia, chúng xích sắt vào chân rồi bảo "Đây là người phải giết".
Cho đến những người khác nữa, chúng bắt họ muốn giết được chúng ư, thì cũng phải tự giết lấy mình
Mô-ri-xơn phải đào chiến hào ngang qua hạnh phúc gia đình Anh
Anh anh hùng sao! Và chị rất anh hùng
Tôi quì xuống, bế hôn từng cháu nhỏ
Mô-ri-xơn lấy thịt da mình ra xây đắp ụ
Từ máu xương Anh mà Anh cản giặc xông lên
Tôi biết Anh vào cái chết uy nghi như vị tuớng...
Trí tuệ Anh cân nhắc từ địa điểm, đến thời gian, nơi phát hỏa
Cách triển khai nó ra trong hàng triệu trái tim sao cho kết quả
Lửa bắn từ góc độ nào ra thì ngã gục quân thù
Anh ý thức, tuyệt vời ý thức
Như một nhà bác học, đang điều khiển từng phương trình định luật
Như một người yêu, Anh đi về cái chết rất yêu đã chọn của mình
Nhưng, nhưng không được quên quân thù tàn ác!
Không được quên cái bóng đen trên lầu của Mắc Na-ma-ra
Không có bọn giết người, bàn tay Anh việc gì nghiêng bình xăng châm lửa?
Có thể bàn tay ấy bây giờ đang lật từng trang sách vẽ cho con

C
Tột cùng đau thương, nhưng lửa đốt người Anh không phải lửa đau thương
Anh không phải cùng đường nên kết liễu đời Anh đâu! Anh là kẻ mở đường
Ánh sáng của Anh không để lại một tí tro than nào siêu hình tiêu cực
Bao lòng tro hồng lại lửa, nhờ Anh
Mô-ri-xơn, một người bình thường giữa triệu người bình thường nước Mỹ
Khi Anh xách biểu ngữ đi biểu tình, quân thù tạt xe qua không để ý
Anh không phải thống đốc ban nọ ban kia, vua dầu hỏa,
vua xi măng, vua thép, vua cao su hay chủ ngân hàng ngân họ
Anh không có nguyên tử, hạt nhân, hạm đội, chư hầu,
vô tuyến truyền hình, thuốc độc giết người, báo chí khiêu dâm hay tia tử ngoại
Nhưng Anh có sức mạnh này bọn thù không chống nổi: trái tim Anh...
Min-lơ có gì đâu? Ngoài cái thẻ quân dịch. Nhưng đốt nó lên đấy là vũ khí
Ken nát Cốt stơ rếch có gì đâu? Chỉ có cái dạ dày,
nhưng nó không chịu ăn, nó là sức mạnh!
Hàng vạn thanh niên Mỹ khác có gì đâu? Chỉ có hai cánh tay căng đầy máu...
Chúng ta đâu có phải bọn lái súng mà! Chúng ta nghèo, có gì đánh nấy
Chích máu này ra là trận đánh đây rồi
Tất cả mỗi chúng ta đều có một hạt nhân:
Cái nguyên tử sẵn sàng nổ dây chuyền khi đồng đội gọi
Ấy là quyền ta sống và quyền ta chết cho ta, cho đồng đội
Ôi! Trận địa hôm nay đã chuyển từ Đồng Tháp Mười về đến Lầu năm góc
Mắc Na-ma-ra nhìn xuống đường ngỡ đấy là cầu Công Lý
Giôn-xơn loét óc, loét thần kinh cùng với loét dạ dày
Chúng bay run sợ tự đáy lòng, đáy phòng, đáy huyệt
Không có cách gì để "thương lượng hoà bình" với lửa thiêu nghìn độ
Bởi lửa đốt chúng mày là lửa của nhân dân
Hôm nay ta cao gấp vạn lần quân địch
Nhưng cần chi điểm ấy
Ngày hôm này con người cao hơn cả con người
Hôm nay ta cao hơn ngày hôm qua nhiều lắm
Hôm qua ta sống như mình mà nay ta sẽ Sống Như Anh
Mỗi người ngã xuống làm một bực để cho nhân loại đứng cao hơn là thế đấy!

D
Anh Mô-ri-xơn, hãy yên lòng ra đi anh nhé
Ngọn lửa Anh dù đốt ở giữa chiều hôm, dù ở góc đường
Nhưng suốt thời gian, trên mọi góc độ không gian đều sẽ thấy
Như một ngôi sao đi bên phải loài người
Như một hạt ngọc lương tâm canh cho ta và nhắc nhủ
Từ nay ai có thể sống hững hờ, do dự?
Biết đâu kẻ đi bên mình ta, chẳng phải Mô-ri-xơn?
Đã một Mô-ri-xơn tự thiêu rồi, đừng để phải thêm nhiều Mô-ri-xơn nữa!
Hãy nhận lấy phần ta trong chiến đấu
Dù cho phải hy sinh đổ máu
Này trên đường, kìa dấu Mô-ri-xơn
Ai ai nhìn vào lòng mình từ nay đều thấy lửa
Và lửa tự nhìn mình biết đấy là chân lý
Ôi! Tôi tin vào cái bề thẳm, bề cao nhân loại
Tin ở cái một con người có thể
Tôi càng tin ở cái bề rộng, bề nhiều, bề cao thế giới
Ở cái hàng triệu con người như sóng bể
Lượn sóng nào cũng có Mô-ri-xơn

E
Biết ơn Mô-ri-xơn
Từ nay mỗi chúng ta đều mắc nợ người anh hùng ấy
Trong cơ thể mỗi người, có máu thịt Anh cho
Món nợ thiêng liêng mà ta phải trả lại bằng cái gì cao cả
Bằng hoa quả, mùa màng, tình yêu sản phẩm vật chất
tinh thần dâng lên cho loài người hưởng thụ
Bằng ngọn súng ta quét hết bọn giết người trên mặt đất
Cái bọn Mỹ thiêu đốt xóm làng xứ này còn thiêu đốt thịt da Anh
Nếu ta chưa giết hết bọn Mỹ xâm lược này thì ta còn có tội
Ôi chính ngày hôm nay tôi muốn vô cùng im lặng
Đặt tên Anh cho cành hoa nào đẹp nhất
Lấy tên Anh cho con đường nào tươi mát nhất...
Dành một nơi thẳm sâu nhất tận lòng mình
Để tưởng niệm tên Anh



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Người thay đổi đời tôi, người thay đổi thơ tôi


Những năm ấy tôi đi giữa lòng Hà Nội
Không hay trong xà lim anh Hoàng Văn Thụ đang nằm
Không biết anh Trần Đăng Ninh bị cùm tay mỗi tối
Không hay trên biên thùy Bác đã dừng chân

Tôi đến Nha Trang ngắm trời bể đẹp
Có hay đâu hang Pắc Bó gió lùa
Giường lãnh tụ là hai hàng đá ghép
Mảnh áo chàm Bác mặc quá đơn sơ

Đất nước sắp đổi thay rồi mà tôi chẳng biết
Người thay đổi đời ta đã về kia, ta vẫn không hay
Tôi vẫn khép phòng văn hì hục viết
Nắng trôi đi oan uổng biết bao ngày

Chớ bao giờ quên nỗi chua cay của một thời thơ ấy
Tổ quốc trong lòng ta mà có cũng như không
Nhân dân ở quanh ta mà ta chẳng thấy
Thơ xuôi tay như nước chảy xuôi dòng!

Ta làm con nai lạc giữa rừng thu
Làm hổ sa cơ giận vườn bách thảo
Làm bóng ma Hời sờ soạng đêm mơ
Làm tất cả! chỉ trừ không đổ máu!

Nở trắng hoa kim anh trên biên giới, Bác về
Xa nước ba mươi năm một câu Kiều, Người vẫn nhớ
Mái tóc Bác đã phai màu quá nửa
Lòng son ngời như buổi mới ra đi

Người đánh thức hồn dân tộc đã về kia. Ta nghe bừng tỉnh dậy
Câu quan họ, xẩm xoan xưa vứt ngã ba đường
Điệu lục bát và màu nâu nơi ruộng rẫy
Bức tranh làng Hồ và cô Tố nữ dáng quê hương

Người đánh thức tương lai đã về kia, Bác hôn lên hòn đất
Nghe trong tay trở dậy những thành đồng
Nghe thay đổi cả vóc hình Tổ quốc
Chừng Điện Biên rực lửa đã nằm trong

Tôi ở đâu? Đi đâu? Tôi đã làm gì?
Đời thấp thoáng sau những trang sách Phật
Đất nước đau dưới gót bầy ngựa Nhật
Lạc giữa sao trời, tôi vẫn còn mê...

Chưa có gì dính líu giữa thơ tôi và truyền đơn Bác viết
Tôi không biết khi Bác đau phải ăn một nắm lá rừng
Trong nước mắt thơ tôi, tôi chưa ngờ chất thép
Chưa thấy trong máu mình sắp cuộn máu nhân dân

Ôi giữa lòng ta, Bác đến tự hồi nào?
Bác vĩ đại mà chẳng làm ai kinh ngạc
Một buổi sáng, nhìn lòng ta, ta thấy Bác
Nước mắt ràn, ta cảm hết ơn sâu

Ấy là khi ta có thể nhảy vào đồn mà không sợ lửa
Ăn một miếng khoai bùi ta cảm thấy là ngon
Khi riêng tây, ta thấy mình xấu hổ
Khi nhìn đời, mỗi lá mỗi tơ non

Khi uống ngụm nước trong, lưỡi ta không còn đắng chất thị thành
Đời tươi mát như ao sen mùa hạ
Anh em bốn bên mà ta ở giữa
Có được trái cây thơ, ta biết quí cả mùa lành

Khi ta muốn thơ ta thành hầm chông giết giặc
Thành một nhành hoa mát mắt cho đời
Khi mỗi bước đi lên của lòng ta đều thấm tình giai cấp
Ta biết trong đời ta Bác đã đến rồi



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Nhớ


Sáng ra đã gặp em rồi

Còn đêm nay nữa sao dài bằng năm

Ước bay đến chỗ em nằm

Cùng chung đợi sáng, tay cầm trong tay




Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Nhớ em nơi huyện nhỏ


Em đi về Kiến Xương
Mùa này mưa bão lắm
Phòng anh mờ hơi sương
Nhớ em như nhớ nắng

Chiều nay ốm một mình
Vắng em ngồi bên cạnh
Ngọn gió lùa trêu anh
Cửa khép rồi vẫn đánh

Đường xa trăm cây số
Ngỡ có em về đó
Đắp chăn dày cho anh
Và đứng nhìn anh ngủ

Rồi lại đi Thái Bình...
Về Kiến Xương huyện nhỏ
Để lại trời bên cửa
Một màu xanh xanh xanh...



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Ở đâu, ở đâu, ở đất anh hùng


Mùa hoa mai năm thứ chín kẻ di cư
Mùa thứ chín hoa đào ai tập kết
Năm miềm Bắc ăn ngô đẻ ra nhà máy thép
Năm miền Nam ta phải diệt thêm thù

Phải diệt thật nhiều bọn xâm lược Mỹ
Những "bàn tay hoà bình" đang nhuốm máu dân ta
Hãy giết chúng như thiên thần giết quỉ
Trên mỗi xác quân thù họng súng phải reo ca

Ở đâu? ở đâu? Con trẻ khiếp mặt trời
Ngày mọc dậy với những bầy phóng pháo
Tàu bay Mỹ, kìa, tàu bay "nhân đạo"
Cỏ sân trường nát xác trẻ con chơi

Ở đâu? ở đâu? Giặc xáo trộn quê ta như xóc một ván bài
Những tên tỉnh, tên quận, tên làng, biết bao lần thay đổi
Mẹ tóc bạc có còn chăng mẹ hỡi
Mai có còn bên giếng hở chăng mai?

Ở đâu? ở đâu? Phật ẩn cư cũng phải bỏ chùa
Kinh đại tạng xé bởi súng mười hai ly bảy
Súng Hoa Kỳ đâu nể các vì sư
Đất nước cháy thì Phật, Thần cũng cháy

Ở đâu? ở đâu? Là nông dân mà chẳng được gieo trồng
Bãi mía đồng ngô thành nơi tập trận
Phải quên tên nhiều giống lúa, khoai, nhớ tên nhiều cỡ đạn
Quên chiêm mùa, nhớ quy luật hành quân

Ở miền Nam ta. Chính ở quê ta
Nơi con bồ câu trắng bị xem là cộng sản
Nơi ba nghìn đêm đều có người bị bắn
Ngỡ trời sao chảy máu giải Ngân hà...

Đừng đau thương, em hỡi, chớ đau thương
Hãy nắm trong tay vững ngọn súng trường
Nước mắt ta làm sương mù che mất giặc
Hãy giết sạch quân thù rồi hãy khóc

Ở đâu? ở đâu? Có sự tuyệt vời
Chiến đấu chống Tây ba nghìn ngày không nghỉ
Lại chiến đấu ba nghìn ngày chống Mỹ
Mà hoa trên đầu súng lại càng tươi...

Ở đâu? ở đâu? Có sự diệu kỳ
Ta xé vải chôn ta để may cờ chiến thắng
Những vết thương đỏ chói sắc quân kỳ
Ta nấu xích xiềng ta làm súng đạn

Ở đâu? ở đâu? Ở đất anh hùng
Người ngã xuống tựa máu mình đứng dậy
Người sống khiêng người chết để xung phong
Người chết cũng thành vũ khí tiến công...

Bọn đao phủ cũ tàn rồi. Bọn đao phủ mới lên thay
Nhưng mồ chúng, ta đã đào sẵn lỗ
Hàng triệu anh hùng cũ chúng ta vẫn đang còn tại ngũ
Hàng triệu anh hùng mới đã lên đường súng chắc trong tay



Chế Lan Viên
12-1963
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Phải có thời gian


Em ơi chớ sốt ruột với miền Nam
Chớ đếm một năm, hai năm, rồi bảy, tám
Chớ đợi một ngày, chớ trông mỗi tháng
Chớ đem lòng ta ra làm thước tính thời gian

Mới vàng hoa mai đã lại mai vàng
Ngày rất ngắn là những ngày chiền đấu
Thời gian ở đây trôi như chảy máu
Lịch chiến trường cháy với bom na-pan...

Ở đây suốt chín năm ròng chưa ai được nghỉ
Đến đất kia còn rung những trận càn
Dưới đất trên trời, bốn bên giặc Mỹ
Phải hiểu miền Nam! Phải hiểu miền Nam!

Ở đây cần đủ tháng ngày cho ta giết thêm quân giặc
Hôm qua trăm, nay phải giết thêm ngàn
Cho kẻ yếu vững lòng tin. Và người anh hùng có sắt
Phải có thời gian! Phải có thời gian!

Cho hoa cỏ cũng thành ra khí giới
Cho rừng tre lên ở chỗ bụi gai tàn
Cho lớn dậy những anh hùng trước tuổi
Cho mặt trời cười ở chỗ bóng đêm tan
Cho mười bốn triệu nhân dân là mười bốn triệu người giết giặc
Và mỗi tấm lòng chúng ta là một tấm lòng bốc lửa với miền Nam



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Quả vải vào mùa


Mới gần đã vội chia xa

Không ăn quả vải vào mùa cùng anh

Trái hồng khuất lấp cành xanh...

Còn lưu quả chót trên nhành chờ em




Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Sao chiến thắng


Giặc Mỹ mày đến đây
Thì ta tiêu diệt ngay!
Trời xanh ta nổi lửa
Bể xanh ta giết mày!

Ôi Tổ quốc ta, ta yêu như máu thịt
Như mẹ cha ta, như vợ như chồng
Ôi Tổ quốc, nếu cần, ta chết
Cho mỗi ngôi nhà, ngọn núi, con sông...

Hãy cứ đo bể ta bằng luật điều quốc tế
Trời xanh ta xanh bao nhiêu hải lý
Nhưng chớ đo lòng căm giận chúng ta
Máu hơn ba chục năm trời ta đã đổ ra

Phải trăm năm mới có ngày độc lập
Ai đếm hết chuỗi người lên máy chém lúc hửng đông?
Roi vọt Côn Lôn, ngục tù Phú Quốc
Mỗi trang sử đất này đều nhuộm máu cha ông

Hãy yêu! Hãy yêu! Hãy yêu tất cả
Một chiếc cầu vừa mới bắc qua sông
Một hợp tác lúa chiêm vàng óng ả
Một nhà ăn cửa sổ sơn hồng...

Những nhà máy, nước sinh trong gian khổ
Những lò cao như đứa trẻ đầu lòng
Hạnh phúc mới, có khi còn vất vả
Nhưng bước đầu đây là của công nông

Miền Bắc thân yêu trong tầm đạn Mỹ
Hãy yêu! Hãy yêu! Hãy yêu và bảo vệ
Mây nước, cửa nhà, văn học, ngữ ngôn...
Một đảo vắng Hòn Ngư còn chớp bể
Một rặng núi Kỳ Sơn còn lắm lúc mưa nguồn

Hãy đem máu ta ra mà giữ gìn
Nửa thân thể miền Bắc này cho ruột thịt phương Nam!
Trời xanh biếc của người đầu tuyến lửa
Nẻo Hùng tinh từng quay hướng địa bàn

Chớ để cho chúng đến gieo khăn tang và nạng gỗ
Xây dựng những pháp trường và kiến thiết những tha ma
Súng Mỹ chĩa vào căn phòng ta ở
Dao cứa vào trên cổ họng ta ca

Hỡi những tấm lòng lạnh tanh máu cá
Những nhiệt tình xuống quá độ âm!
Có nghe tiếng ngư lôi và cao xạ?
Giặc đánh ta thì ta đánh trả
Giữ hoà bình phải đâu bằng mọi giá
Giá hoà bình là quật ngã bọn xâm lăng

Tàu Mỹ rụng đất này, ai có nghe chăng?
Sao thức canh đêm, bể biếc reo mừng
Sóng ru đất, mây nhắn cùng gió thổi
"Thần chiến thắng là những người áo vải
Những binh nhất, binh nhì mười tám tuổi
Giết quân thù không đợi có hạt nhân"

Giết quân thù không cần phải phân vân
Hỡi những con thỏ hoà bình đang tìm nơi gặm cỏ
Súng ta nổ cũng là vì ngươi nữa
Nhờ súng này mà ngươi được yên thân

Đêm nay sao chín vàng như thóc giống
Phải đêm nay trời cũng được mùa?
Trời sao cao như là chiến trận
Sao sáng ngời vũ khí lòng ta

Nghe rào rạt mười bốn triệu miền Nam đang tỉnh thức
Không! Ba mươi triệu kim cương của thiên hà Tổ quốc!
Không! Hàng nghìn triệu ngôi sáng anh em đang chiếm lĩnh bầu trời!
Hứa một Mùa Gặt Lớn ngày mai



Chế Lan Viên
11-8-1964
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Sông Cầu


Có gì đâu? Gì đâu?
Mà hai mươi năm chẵn
Một trưa hè cháy nắng
Còn reo trong lòng sâu

Trưa sông Cầu
Bể một màu xanh thắm
Ruộng nghìn ô muối trắng
Biếc trời xanh ngang đầu

Có gì đâu? Gì đâu?
Sông Cầu!
Thành phố nhỏ không một lần dừng lại
Dăm dãy phố con lèo tèo gạch ngói...
Không hương hoa và không tình ái
Có gì đâu? Gì đâu...

Một trưa bình thường mắt không ngó tới
Một đất bình thường xe ta qua mau
Trả thù ta
Bắt lòng ta nhớ mãi
Sông Cầu ơi, sông Cầu...

Ruộng nghìn ô muối trắng
Trời xanh xanh thăm thẳm
Bể xa xa một màu
Có gì đâu, miền Nam...
Có gì đâu, tuổi nhỏ...
Có gì đâu, gì đâu...



Chế Lan Viên
1962
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Suy nghĩ 1966

Viết sau khi đọc lời kêu gọi của Bác và bài nói chuyện với thanh niên của đồng chí Lê Duẩn

I
Sau chiến tranh mười năm, ta mở lại những chiến hào
Ở thêm đấy mười năm, ta sẽ ở
Nỗi vui ta như một bức tranh màu
Nơi giết giặc lòng ta tô sắc đỏ
Tuyến dài nhất tuyến thời ta trong sử
Cây xanh nhất là cây che tuyến lửa
Bệ phóng ta thường có bóng hoa vào
Thường có bóng hoa lay
Hàng vạn cây số trời đã thêm vào hàng muôn cây số đất
Sắc trời đã hoá màu Tổ quốc
Xưa cha ông đi mà nay con cháu bắt đầu bay
Chiều Hà Nội, những thiên thần phản lực
Xông lên trời lấy máu Mỹ giữa từng mây

II
Chưa có quân thù nào như vậy đâu hai mươi thế kỷ
Chiến trường xưa, kim cổ, chả ăn thua
Đâu phải chỉ có xương người, bóng trăng và ngựa hí
Cái đốm ma chơi trên cát trắng mơ hồ
Lưu hoàng mới và diêm sinh cũng mới
Xăng rót xuống mặt người. Tia tử ngoại
Cũng giết người. Từ đứa trẻ lên ba
Chưa baoi giờ đất nước nhiều dị tặc dị hình đến thế
Gót giày lạ giẫm đinh lên mặt mẹ
Lê đâm ta đúc nhiều kiểu khác nhau
Mỹ, nguỵ, chư hầu lớn, chư hầu con rồi lại Mỹ
Hố chôn người đứa đào chậm đứa đào mau
Chúng đạo diễn giết ta theo lớp lang theo tình tiết
Hỏng màn hai thì quay lại màn đầu
Chùa vĩnh viễn sẽ vương mùi thịt khét
Đất nghìn năm ngậm máu dưới bề sâu
Chúng kể gì gương mặt trẻ con, cái thai bà mẹ
Dù cho nghìn cặp tình nhân đang vào tối tân hôn
Những pháo-sáng-ngoại-tình thắp những tiệc hoa-đăng-của-quỉ
Chúng mơ giết ta là trên nghìn dặm Anh vuông

III
Nhưng có mùi mè gì đâu! Đất nước này "cân" được tuốt
Dù cho có chim mèo kêu, chim cú hót
Vành vạnh Vầnh-Trăng-Nghìn-Năm vẫn là Gương-Mặt-Việt-Nam cười
Mặt tục ngữ, hò khoan bốn mùa trong suốt
Mặt chú Tễu, tiếu lâm, Hứng Dừa, Hề Gậy reo vui
Những trời mây xám xịt đã tan rồi
Xanh trên mâm pháo là trời xanh ta bất khuất
Chân bó chiếu đã dẫm lên Lầu Năm Góc
Phóng tên lửa lên trời cao là cánh tay bật ngọn đàn bầu than vãn năm xưa
Tiếng hờ ơi ở các bến đò hoang thành khẩu lệnh Điện Biên Ấp Bắc
Ngôi sao lưu lạc cô đơn đã hoá nên vì sao chói lọi trên cờ

IV
Lịch sử gọi ta qua tiếng Bác Hồ
Trong trăm lứa đay là lứa con yêu mẹ nhất
Đứa giữa vườn rau^[1], Việt Nam thành tiếng nấc
Đứa trên hạm tàu, Tổ quốc hoá lời ca
Ở mỗi kho xăng, ở mỗi bến phà
Đâu chẳng có thịt xương ta liền với đất
Ta đẻ đấy mà ta nhìn không chớp mắt
Lứa anh hùng của Đảng sản sinh ra

Hạ kẻ thù ngay cửa ngõ Thăng Long
Trận đánh này làm khoái chí cha ông
Giết được Mỹ, bao giờ ta lại mệt
Ta đánh dở thì cháu con đánh tiếp
Dù áo rách sờn vai, chân thiếu dép
Thế của ta là thế cuộn sông Hồng
Từ trận Hoa Lau, từ cọc Bạch Đằng
Cho đến buổi hạ trăm nghìn "thần sấm sét"
Kẻ chiến thắng có cần gì phải thét
Ở xứ này im lặng cũng xung phong

Xé bọc hồng đứa trẻ khóc oa oa
Vui như vui bà mẹ đẻ con ra
Hạnh phúc tính theo đầu người là anh giết được bao nhiêu thằng giặc Mỹ
Như cây yêu đời thì sinh được mấy muôn hoa
Đây trận đánh ta chờ bao thế kỷ
Trận trả đũa sướng triệu lòng nô lệ
Ôi! Ta là ta mà lại cứ mê ta!

V
Cho ngực trẻ con không bị hai hàng đạn thủng
Cho những chiếc nôi không còn đưa ru trong nghìn độ lửa thiêu
Cho những bà mẹ không phải đẻ con trong hơi hoá học lân tinh nóng bỏng
Cho thịt những chàng Kim không còn đốt cháy những cô Kiều
Cho...
Cho...
Cho...
Cho tất cả mọi điều!
Giết chúng đi! Chỉ một đường thôi! Giết chúng
Ôi hôm nay lòng ta như họng súng
DIỆT MỸ LÀ CAO CẢ CỦA TÌNH YÊU



Chế Lan Viên
28-7-1966
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

1. Nguyễn Văn Trỗi bị bắn giữa một vườn rau trong nhà tù.

Tặng bạn gần gửi những bạn đang xa


Việt Nam chúng tôi sẽ đón chào Anh
Miền Anh đến, không mặc áo nhung hoà bình xâm lược
Hay bằng áo giáp chiến tranh bọc sắt
Trời Anh qua đừng cháy khét hơi xăng
Lấp mặt người sau những cánh trực thăng...

Hãy đến xứ này từ phía vầng trăng
Phía ngọn suối đến với người khát uống
Phía hạt giống đến tay người làm ruộng
Mặt trời lên gà gáy o o
Tự phía bên này, thoi dệt, nôi đưa...

Mười năm, dễ đến hai mươi năm, CHÚNG đến quê tôi bằng nẻo chết
Đạn Mỹ đào những con sông cho máu người chảy xiết
Những đôi lứa cháy thiêu vì rốc-két
Đến Phật gỗ trên chùa cũng chảy máu từ bi

Có phải đâu đâu cũng một hình hài nhân loại?
Mặt đánh cá da vàng hay lưng chặt mía da đen
(Những Chúa đóng đinh đẻ ra thời đại mới)
Sau ghế điện Rô-xân-bơ là cọc tre hành hình anh Trỗi!
Những vết thương xứ này sao giống hệt ở Triều Tiên!

Hỡi người bạn đi tìm chân lý
Hãy lấy tim mình đánh cùng lũ quỷ!
Bon đế quốc muốn chia cách mặt người bằng những hố bom sâu
Mỗi bản án tử hình đều nhân danh nước Mỹ
Dập tắt bốn mươi tám ngôi sao trên cờ, chúng thắp những đầu lâu

Anh hãy đến đây làm con của Đất
Đất đau thương sản sinh điều kỳ diệu nhất!
Trong đạn lửa, hoa mai như những nàng tiên áo trắng vẫn cười
Ngô lúa ăn hết xác những binh đoàn thù và gỉ sắt
Dẹp xong mùa càn quét lại hoài thai

Chúng có thể giết nghìn người bằng thuốc độc
Ai có thể đưa ra pháp trường toàn dân tộc?
Chẳng lưới nào đâu giam nổi được trời
Chúng giết sao Hôm, ta hoá nghìn sao Mai và lại mọc
Khẩu súng ta là nhân phẩm con người

Mái tóc cháy năm xưa đã mượt xanh rồi
Đón Anh, gương mặt bỏng na-pan nay đã lại cười
Đón Anh, người bị trói dưới gốc dừa, đi hái quả
Rừng ra chim, bãi lầy ra cá
Bàn tay xích trong tù đã lại đưa nôi

Anh qua vườn, ăn một trái sầu riêng
Và xuống hồ, hôn một đoá môi sen
Nhựa tay Anh và máu trong cây cùng một chất
Đế quốc đến, ta diệt trừ đế quốc
Giặc đi rồi, vườn nở những hoa quen
Không! Không phải Ét-ga Pô đã lùa ta vào hàng rào chiến lược
Lin-côn ném xuống mặt người những bom lửa nghìn cân
Uýt-man đã bắn ba nghìn đêm đại bác
Việt Nam đón chào Anh bằng tiếng hát
Không ai lẫn bọn giết ngươi cùng với mùa xuân



Chế Lan Viên
Hồ Tây 26-11-1964
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Thành phố tuổi thơ


Những thành phố tuổi thơ giặc giờ tạm chiếm
Nha Trang ta và Đà Nẵng của ta
Cáp Xanh Giắc cành bàng đỏ lá lúc thu qua
Qui Nhơn mướt dừa xanh những dãy mi dài che sóng biển

Hai mươi năm trời nhớ Huế nhớ không nguôi
Biết bao phen lòng gọi chỉ lòng ơi
Màu day dứt là cái màu hoa phượng
Một dấu son không xoá nổi bên trời
Hỡi Sài Gòn trưa thư viện hàng me
Đà Lạt chiều mây dẫn bóng ta đi
Ôi thương nhớ có lắm điều kì quặc
Cả Phan Thiết với cái mùi mắm gắt
Cũng thanh hương. Của tuổi trẻ nồng hương
Gọi lòng ta về nơi nhớ nơi thương

Chốn thương mến giờ đây quân giặc ở
Thiết giáp Mỹ càn vườn hoa tuổi nhỏ
Sân trường xưa nay dây kẽm gai rào
Lỗ chơi khăng há toác những chiến hào
Bạn cũ làm thơ hoá thành lính chiến
Quần áo rằn ri tâm hồn vằn vện
Súng quân thù chĩa bắn tuổi thơ ta
Nhìn lên cành, chỉ có máu ra hoa



Chế Lan Viên
1966
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Thế đấy mà miền Nam


Trẻ con chạy ngoài sân
Mẹ thỏ đẻ trong chuồng
Bồ câu gù trên mái
Cỏ trước nhà xanh non

Nắng lên đầu góc phố
Rồi nắng xiên hàng cây
Chẳng có gì lạ cả
Một ngày như mọi ngày
Không ai thèm để ý
Cát lọt qua bàn tay
Thế đó mà miền Nam
Đổ máu ra để giữ
Cho con trẻ được đùa
Chim trên chuồng bay đủ
Mái ngói bồ câu gù
Mẹ thỏ nằm yên chỗ
Cỏ làng không dấy máu
Lại ra nhành non tơ



Chế Lan Viên
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---

Thóc mới Điện Biên


Nghĩa trang
Chói trang
Sắc vàng
Một mùi hương vời vợi
Đang bay đầy nghĩa trang

Nhà dân chật
Dân lên đây phơi thóc
Thóc của dân
Che kín mộ anh hùng

Nhớ ngày nào
Các anh đi đánh giặc
Bảo vệ mùa
Về sống ở trong dân

Tô Vĩnh Diện, Trần Can
Mộ anh Giót, anh Đàn
Năm trăm mộ anh hùng ngời chói thóc
Dưới đồi xa
Pháo thù gục mặt
Lúa đã chín
Chỗ tầm câu đại bác
Lúa chín thơm
Đầy một sắc trưa vàng

Nghĩa trang...
... Thời gian...
Hạt thóc
Nên vàng
Như tình của nhân dân ủ ấp...
Cầm hạt thóc trên tay
Nặng máu người đã khuất

... Lại nghĩ về phương Nam



Chế Lan Viên
Điện Biên cuối 1963
Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập, Nxb Văn học, 2002
(Vũ Thị Thường sưu tầm, biên soạn)

---