Lý Bạch

Quan san nguyệt

Nguyên tác chữ Hán: 關山月 明月出天山， 蒼茫雲海間； 長風幾萬里， 吹度玉門關。 漢下白登道， 胡窺青海灣。 由來征戰地， 不見有人還。 戍客望邊色， 思歸多苦顏； 高樓當此夜， 歎息未應閑。

Phiên âm: Quan san nguyệt Minh nguyệt xuất Thiên san Thương mang vân hải gian Trường phong kỷ vạn lý Xuy độ Ngọc môn quan Hán hạ Bạch Ðăng đạo Hồ khuy Thanh Hải loan Do lai chinh chiến địa Bất kiến hữu nhân hoàn Thú khách vọng biên sắc Tư quy đa khổ nhan Cao lâu đương thử dạ Thán tức vị ưng nhàn.

Dịch nghĩa:

Ánh trăng trên núi ở biên quan

Trăng sáng mọc trên núi Thiên san
Trong cảnh mênh mông giữa mây và biển
Gió bay mấy ngàn dặm về
Thổi đến cửa ải Ngọc môn
Nhà Hán đồn binh ở lộ Bạch Ðăng
Rợ Hồ ngấp nghé ở vũng Thanh hải
Xưa nay vẫn là bãi chiến trường
Không thấy có ai được trở về
Người lính thú nhìn đăm đăm cảnh sắc xa xa
Lòng nhớ nhà gương mặt lộ vẻ buồn khổ
Ðêm nay có ai đang ngồi trên lầu cao
Hẳn phải than thở mà không dám nhàn nhã.

Các bản dịch thơ:

Ánh trăng trên núi ở biên quan

Vừng trăng ra núi Thiên san
Mênh mang nước bể mây ngàn sáng soi
Gió đâu muôn dặm chạy dài
Thổi đưa trăng sáng ra ngoài Ngọc môn
Bạch Ðăng quân Hán đóng đồn
Vùng kia Thanh hải dòm luôn mắt Hồ
Từ xưa bao kẻ chinh phu
Ðã ra đất chiến về ru mấy người
Buồn trông cảnh sắc bên trời
Giục lòng khách thú nhớ nơi quê nhà
Lầu cao đêm vắng ai mà
Ðêm nay than thở chắc là chưa nguôi


Bản dịch: Tản Đà

---

Quân hành

Nguyên tác chữ Hán: 軍行 騮馬新跨白玉鞍， 戰罷沙場月色寒。 城頭鐵鼓聲猶震， 匣裏金刀血未乾。

Phiên âm: Quân hành Lưu[1] mã tân khóa bạch ngọc an, Chiến bãi sa trường nguyệt sắc hàn. Thành đầu thiết cổ thanh do chấn, Hạp lí kim đao huyết vị can.

Dịch nghĩa:

Đem quân đi

Ngựa Hoa lưu mới gắn yên ngọc cưỡi đi
Nơi chiến trường vừa đánh xong trăng mang màu lạnh
Phía đầu thành tiếng trống sắt giống tiếng sét
Trong bao, máu trên thanh kim đao vẫn chưa khô.

Các bản dịch thơ:

Đem quân đi

Thắng yên ngựa quí phóng lên đường,
Trăng lạnh soi soi dấu chiến trường.
Tiếng trống đầu thành như tiếng sét,
Đao vàng trong vỏ máu còn vương.


Bản diệt thơ: Ngao_0p

---

1. Lưu hay Hoa lưu: tên một con ngựa tốt trong số tám con ngựa tốt của ông Chu Mục Vương (周穆王). Ở đây nói chung là ngựa tốt.

Sa Khâu thành hạ ký Đỗ Phủ

Nguyên tác chữ Hán: 沙丘城下寄杜甫 我來竟何事， 高臥沙丘城。 城邊有古樹， 日夕連秋聲。 魯酒不可醉， 齊歌空復情。 思君若汶水， 浩蕩寄南征。

Phiên âm: Sa Khâu thành hạ ký Đỗ Phủ [1] Ngã lai cánh hà sự, Cao ngoạ Sa Khâu thành. Thành biên hữu cổ thụ. Nhật tịch liên thu thanh. Lỗ tửu bất khả tuý, Tề ca không phục tình. Tư quân nhược Vấn thủy,[2] Hạo đãng ký nam chinh.

Dịch nghĩa:

Dưới thành Sa Khâu gửi Đỗ Phủ

Ta đến đây nào có việc gì?
Chỉ nằm khểnh ở thành Sa Khâu
Bên thành có hàng cổ thụ
Ngày chiều liền tiếng thu
Rượu nước Lỗ không bao giờ say
Khúc hát nước Tề thì chẳng ăn giọng
Nhớ anh như sông Vấn
Mênh mông chảy về Nam.

Các bản dịch thơ:

Dưới thành Sa Khâu gửi Đỗ Phủ

Tới đây nào bận việc?
Nằm khểnh ở Sa Khâu,
Thành giáp hàng cổ thụ,
Suốt ngày động tiếng thu.
Rượu Lỗ không hứng mấy,
Ca Tề chẳng hợp nhau.
Nhớ anh như sông Vấn,
Về Nam chảy rạt rào.


Bản dịch: Tương Như

---

1. Sa Khâu thanh thuộc huyện Lâm Thanh tỉnh Sơn Đông ngày nay.
2. Sông ở huyện Lai Vu, Sơn Đông.

Sơn trung dữ u nhân đối chước

Nguyên tác chữ Hán: 山中與幽人對酌 兩人對酌山花開。 一杯一杯復一杯。 我醉欲眠卿且去。 明朝有意抱琴來。

Phiên âm: Sơn trung dữ u nhân đối chước Lưỡng nhân đối chước sơn hoa khai, Nhất bôi nhất bôi phục nhất bôi. Ngã túy dục miên khanh thả khứ, Minh triêu hữu ý bão cầm lai.

Dịch nghĩa:

Cùng người ẩn dật uống rượu trong núi

Hai người đối ẩm, hoa núi đang nở
Một chén, một chén, rồi lại một chén
Ta say rồi muốn ngủ, ông cứ đi (xuống núi)
Có ý tốt thì mai lên đây, nhớ ôm theo cây đàn.

Các bản dịch thơ:

Cùng người ẩn dật uống rượu trong núi

Bên hoa trong núi mời nhau uống,
Một chén một thêm một chén tràn.
Ta đã say mèm, ông xuống trước,
Yêu nhau mai đến nhớ mang đàn.


Bản dịch: Đỗ Bằng Đoàn và Bùi Khánh Đãn

---

Sơn trung vấn đáp

Nguyên tác chữ Hán: 山中問答 問余何意棲碧山 笑而不答心自閑 桃花流水杳然去 別有天地非人間

Phiên âm: Sơn trung vấn đáp Vấn dư hà ý thê bích san Tiếu nhi bất đáp tâm tự nhàn Đào hoa lưu thủy yểu nhiên khứ Biệt hữu thiên địa phi nhân gian.

Dịch nghĩa:

Lời hỏi đáp trong núi

Có người hỏi ta, tại sao lại vào ở trong núi xanh ?
Ta cười không đáp, lòng tự thanh nhàn .
Hoa đào theo dòng nước chảy lặng lẽ trôi đi;
Có một cõi trời đất khác, không phải là cõi người.


Các bản dịch thơ:

Lời hỏi đáp trong núi

Hỏi ta: ở núi làm chi?
Thong dong chẳng nói, cười khì cho vui.
Hoa đào theo bẵng nước trôi,
Có riêng trời đất, cõi người đâu đây

Bản dịch: Tản Đà


Hỏi ta sao ở núi xanh?
Cười mà không đáp, bụng mình dửng-dưng.
Hoa đào nước chảy băng băng,
Càn khôn riêng đó, phải chăng cõi trần.

Bản dịch: Trần Trọng Kim


Núi xanh sao cứ nưong thân?
Cười mà không đáp, thanh nhàn lòng ta.
Đào trôi nước chảy đi xa,
Có riêng trời đất, chẳng là nhân gian.

Bản dịch: Trần Trọng San

---

Song yến li

Nguyên tác chữ Hán: 双 燕 鬲 双 燕 复 双 燕 双 飞 令 人 羡 玉 楼 珠 阁 不 独 栖 金 窗 秀 户 长 想 见 白 梁 失 火 去 因 入 吴 王 宫 吴 宫 又 焚 荡 雏 尽 巢 亦 空 憔 悴 一 身 在 孀 雌 忆 故 雄 双 飞难 复得 伤 我 寸 心 中

Phiên âm: Song yến li Song yến phục song yến song phi linh nhân tiễn Ngọc lâu, châu các, bất độc thê Kim song, tú hộ, trường tương kiến Bách Lương thất hoả khứ Nhân nhập Ngô vương cung Ngô cung hựu phần đãng Sồ tận, sào diệc không Tiều tuỵ nhất thân tại Sương thư ức cố hùng Song phi nan phục đắc Thương ngã thốn tâm trung.

Dịch nghĩa:

Đôi én rời nhau

Đôi én bay đi, bay lại
Bay đôi khiến người ta trầm trồ
Lầu ngọc gác son không chịu đậu một mình
Cửa sổ dát vàng, khung cửa màn thêu, ở cùng nhau lâu dài .
Lâu đài Bách Lương bị lửa đốt cháy
Bèn bay vào cung vua Ngô
Cung vua Ngô lại bị thiêu huỷ
Chim non chết hết, tổ cũng tan!
Còn lại chiếc thân tiều tuỵ
Chim mái goá bụa nhớ chim trống xưa
Muốn cùng bay đôi không được nữa
Đau thương thay tấc lòng ta.

Các bản dịch thơ:

Đôi én rời nhau

Nhở nhơ cặp én bay đôi,
Bay đôi quấn quýt cho người mến yêu.
Lầu vàng gác ngọc song thêu,
Khi mai chắp cánh, khi chiều sóng vai.
Lửa đâu cháy Bách Lương đài,
Cung Ngô tưởng được là nơi ở bền.
Lửa Ngô phút lại bùng lên,
Con tan tổ vỡ biến thiên chẳng ngờ.
Chiếc thân én goá bơ vơ,
Nhớ chồng biết đến bao giờ cho khuây.
Mong chi chắp cánh cùng bay,
Lòng ta ảo não thương mày én ơi.


Bản dịch: Trúc Khê

---

Tạ Công Đình

Nguyên tác chữ Hán: 謝 公 亭 謝 公 離 別 處 風 景 每 生 愁 客 散 青 天 月 山 空 碧 水 流 池 花 春 映 日 窗 竹 夜 鳴 秋 今 古 一 相 接 長 歌 懷 舊 遊

Phiên âm: Tạ Công Đình Tạ công ly biệt xứ Phong cảnh mỗi sinh sầu Khách tán thanh thiên nguyệt Sơn không bích thủy lưu Trì hoa xuân ánh nhật Song trúc dạ minh thu Cổ kim nhất tương tiếp Trường ca hoài cựu du.

Dịch nghĩa:

Nhà Ông Tạ

Đây là nơi ông họ Tạ tiễn khách đi xa
Phong cảnh nhìn đâu cũng gợi buồn
Khách đã đi, trăng vẫn sáng trên trời xanh
Núi vắng vẻ, nước biếc vẫn xuôi chảy
Hoa xuân trong ao vẫn tươi trong nắng
Khóm trúc vẫn rì rào bên cửa sổ vào mùa thu
Xưa và nay (thơ, văn) vẫn tiếp nối
Ngâm nga mãi để nhớ chuyến thăm lần trước.

Các bản dịch thơ:

Nhà Ông Tạ

Đây là chỗ Tạ công tiễn khách,
Nhìn đâu đây phong cảnh gợi buồn.
Khách đi, trăng hẹn sáng luôn,
Non xanh vắng vẻ, nước tuôn xuôi dòng.
Hoa xuân tắm ao trong dưới nắng,
Trúc đêm thu bên cổng thì thầm,
Thơ xưa nay vẫn tiếp ngâm,
Ca hoài điệu cũ, tần ngần nhớ xưa.


Bản dịch: Nguyễn Phước Hậu

---

Tái Hạ Khúc - kỳ nhất

Nguyên tác chữ Hán: 塞 下 曲 其 一 五 月 天 山 雪 無 花 只 有 寒 笛 中 聞 折 柳 春 色 未 曾 看 曉 戰 隨 金 鼓 宵 眠 抱 玉 鞍 願 將 腰 下 劍 直 為 斬 樓 蘭

Phiên âm: Tái Hạ Khúc - kỳ nhất Ngũ nguyệt Thiên sơn[1] tuyết Vô hoa chỉ hữu hàn Địch trung văn Chiết Liễu Xuân sắc vị tằng khan Hiểu chiến tùy kim cổ Tiêu miên bão ngọc an Nguyện tương yêu hạ kiếm Trực vị trảm Lâu Lan.[2]

Dịch nghĩa:

Khúc hát dưới ải - bài 1

Tháng năm, núi Thiên Sơn vẫn còn tuyết phủ
Chẳng thấy hoa, chỉ giá rét lạnh lùng
Tiếng sáo thổi nghe bài " Chiết Liễu "
Chưa từng thấy cảnh sắc mùa xuân
Buổi sớm đánh nhau nghe theo hiệu trống
Ban đêm nằm ngủ ôm chiếc yên ngọc
Muốn tuốt gươm bên lưng
Thẳng chém chúa Lâu Lan.

Các bản dịch thơ:

Khúc hát dưới ải - bài 1

Thiên Sơn, tháng năm tuyết
Không hoa, rét cóng người.
Sáo thổi bài Chiết Liễu
Mùa xuân chưa tới nơi.
Trận sớm theo hiệu trống
Đêm ngủ ôm yên ngồi.
Xin vung thanh gươm quí
Lâu Lan chém chết tươi!


Bản dịch: Ngô Văn Phú

---

1. Thiên sơn: tức núi Kỳ Liên, rất cao, tháng năm vẫn còn tuyết.
2 Lâu Lan: một nước thời Tây Hán, hay ngăn cản không cho sứ giả nhà Hán qua Tây Vực. Phó Giới Tử được lệnh đến Lâu Lan dùng mưu giết được vua nước đó.

Tái Hạ Khúc - kỳ nhị

Nguyên tác chữ Hán: 塞 下 曲 其 二 天 兵 下 北 荒 胡 馬 欲 南 飲 橫 戈 從 百 戰 直 為 銜 恩 甚 握 雪 海 上 餐 拂 沙 隴 頭 寢 何 當 破 月 支 然 后 方 高 枕

Phiên âm: Tái Hạ Khúc - kỳ nhị Thiên binh há bắc hoang Hồ mã dục nam ẩm Hoành qua tòng bách chiến Trực vị hàm ân thậm Ác tuyết hải thượng xan Phất sa lũng đầu tẩm Hà đương phá Nguyệt Chi Nhiên hậu phương cao chẩm.

Dịch nghĩa:

Khúc hát dưới ải - bài 2

Binh trời xuống cõi Bắc
Ngựa Hồ muốn uống nước bờ Nam
Ngáng giáo xông pha trăm trận
Chỉ vì được đội ơn sâu
Trên bể, vốc tuyết ăn
Bên ruộng, phủi cát ngủ
Bao giờ đánh tan được Nguyệt Chi
Mới nằm gối cao yên giấc.

Các bản dịch thơ:

Khúc hát dưới ải - bài 2

Binh trời sang cõi Bắc
Ngựa Hồ uống sông Nam.
Cầm dáo, đánh trăm trận
Ơn dầy vua đã ban.
Tuyết lạnh, tay vốc uống
Bới cát ngủ làm chăn.
Giặc dữ khi nào phá
Gối cao, yên chí nằm.


Bản dịch: Ngô Văn Phú

---

Tái Hạ Khúc - kỳ tam

Nguyên tác chữ Hán: 塞 下 曲 其 三 駿 馬 似 風 飆 鳴 鞭 出 渭 橋 彎 弓 辭 漢 月 插 羽 破 天 驕 陣 解 星 芒 盡 營 空 海 霧 消 功 成 畫 麟 閣 獨 有 霍 嫖 姚

Phiên âm: Tái Hạ Khúc - kỳ tam Tuấn mã tự phong tiêu Minh tiên xuất Vị kiều Loan cung từ Hán nguyệt Sáp vũ phá thiên kiêu. Trận giải tinh mang tận Doanh không hải vụ tiêu Công thành họa Lân các Độc hữu Hoắc phiêu diêu.

Dịch nghĩa:

Khúc hát dưới ải - bài 3

Tuấn mã chạy như gió
Thét ra roi thẳng Vị Kiều
Giương cung từ tạ trăng Hán
Mũi tên cắm lông bắn phá giặc trời
Trận tan, tia sáng trên sao tắt
Doanh vắng, khói biển tiêu tan
Lập công được vẽ tượng trên gác Kỳ Lân
Chỉ có quan Phiêu Diêu họ Hoắc.

Các bản dịch thơ:

Khúc hát dưới ải - bài 3

Ngựa bay như gió vút
Quất roi rời Vị Kiều
Giương cung biệt trăng Hán
Tên cứng nhằm giặc liều
Trận xong, sao trời tắt
Doanh vắng, khói sương veo
Gác lân ghi hình tích
Là quan Hoắc Phiêu Diêu.


Bản dịch: Ngô Văn Phú

---

Tái Hạ Khúc - kỳ tứ

Nguyên tác chữ Hán: 塞 下 曲 其 四 白 馬 黃 金 塞 雲 砂 繞 夢 思 那 堪 愁 苦 節 遠 憶 邊 城 兒 螢 飛 秋 窗 滿 月 度 霜 閨 遲 搉 殘 梧 桐 葉 蕭 颯 沙 棠 枝 無 時 獨 不 見 淚 流 空 自 知

Phiên âm: Tái Hạ Khúc - kỳ tứ Bạch mã Hoàng Kim tái Vân sa nhiễu mộng tư Na kham sầu khổ tiết Viễn ức biên thành nhi Huỳnh phi thu song mãn Nguyệt độ sương khuê trì Tồi tàn ngô đồng diệp Tiêu táp sa đường chi Vô thời độc bất kiến Lệ lưu không tự tri.

Dịch nghĩa:

Khúc hát dưới ải - bài 4

Ngựa trắng phi trên ải Hoàng Kim
Mây cát cuốn theo giấc mộng
Sá kể chi nỗi đau khổ
Xa nhớ trẻ ngoài biên cương
Mùa thu, đom đóm bay đầu cửa sổ
Sương lạnh, trăng chầm chậm qua buồng the
Lá ngô đồng tàn rụng, cành sa đường xác xơ
Trông ngóng luôn nhưng nào có thấy
Một mình tuôn lệ âm thầm.

Các bản dịch thơ:

Khúc hát dưới ải - bài 4

Ngựa trắng phi ải Vàng
Mộng theo làn mây cát
Trời xấu, mấy gian nan
Ải ngoài thương trẻ nít
Thu về đom đóm bay
Buồng khuê trăng quấn quít
Tàn rụng lá ngô đồng
Cây gãy cành xơ xác
Trông ngóng, tin thường bặt
Một mình, lệ lặng tuôn.


Bản dịch: Ngô Văn Phú

---

Tái Hạ Khúc - kỳ ngũ

Nguyên tác chữ Hán: 塞 下 曲 其五 塞 虜 乘 秋 下 天 兵 出 漢 家 將 軍 分 虎 竹 戰 士 臥 龍 沙 邊 月 隨 弓 影 胡 霜 拂 劍 花 玉 關 殊 未 入 少 婦 莫 長 嗟

Phiên âm: Tái Hạ Khúc - kỳ ngũ Tái lỗ thừa thu há Thiên binh xuất Hán gia Tướng quân phân hổ trúc Chiến sĩ ngọa Long Sa Biên nguyệt tùy cung ảnh Hồ sương phất kiếm hoa Ngọc Quan thù vị nhập Thiếu phụ mạc trường ta.

Dịch nghĩa:

Khúc hát dưới ải - bài 5

Gặp tiết thu, giặc ngoài ải tràn xuống
Binh trời ra từ nhà Hán
Tướng quân chi ấn hổ trúc
Binh sĩ nằm lăn trên bãi Bạch Lonh Đôi
Trăng ngoài ải theo lẩn bóng cung
Sương đất Hồ thấm ướt lưỡi kiếm
Ngọc Quan chưa vào được
Vợ trẻ chớ nên than dài.

Các bản dịch thơ:

Khúc hát dưới ải - bài 5

Thu sang, giặc tràn xuống
Binh nhà Hán tung ra
Tướng nhận ấn hổ trúc
Quân đóng vùng Long Sa
Bóng cung, trăng ải dọi
Kiếm sắc, sương Hồ pha
Ngọc Quan chưa vượt nổi!
Đừng trách người đi xa!


Bản dịch: Ngô Văn Phú

---

Tái Hạ Khúc - kỳ lục

Nguyên tác chữ Hán: 塞 下 曲 其六 烽 火 動 沙 漠 連 照 甘 泉 雲 漢 皇 按 劍 起 還 召 李 將 軍 兵 氣 天 上 合 鼓 聲 隴 底 聞 橫 行 負 勇 氣 一 戰 靜 妖 氛

Phiên âm: Tái Hạ Khúc - kỳ lục Phong hỏa động sa mạc Liên chiếu Cam Tuyền mây Hán Hoàng án kiếm khời Hoàn triệu Lý tướng quân Binh khí thiên thượng hợp Cổ thanh lũng để văn Hoành hành phụ dũng khí Nhất chiến tĩnh yêu phân.

Dịch nghĩa:

Khúc hát dưới ải - bài 6

Khói lửa rung động ngoài sa mạc
Soi đến tận mây Cam Tuyền
Vua Hán chống kiếm dậy
Lại với Lý tướng quân
Khí quân tụ cả trên trời
Tiếng trống vang dậy ngoài cõi
Tung hoành đầy khí thế
Yêu quái một trận dẹp tan.

Các bản dịch thơ:

Khúc hát dưới ải - bài 6

Khói lửa động biển cát
Đỏ rực mây Cam Tuyền
Vua Hán chống kiếm dậy
Vời vội Lý tướng quân
Gươm đao ngất khí phách
Trống trận nổi rền vang
Tung hoành đầy thanh thế
Một trận yêu quái tan.


Bản dịch: Ngô Văn Phú

---

Tái Thượng Khúc - kỳ nhất

Nguyên tác chữ Hán: 塞上曲 其一 大漢無中策 匈奴犯渭橋 五原秋草綠 胡馬一何驕

Phiên âm: Tái Thượng Khúc - kỳ nhất Đại Hán[1] vô trung sách Hung Nô phạm Vị kiều[2] Ngũ Nguyên[3] thu thảo lục Hồ mã nhất hà kiêu.

Dịch nghĩa:

Khúc hát trên ải - bài 1

Vua quan nhà Hán không có sách lược,
để cho quân Hung Nô qua được Vị kiều.
Cỏ thu ở gò Ngũ Nguyên xanh tươi,
bị ngựa giặc Hồ dày xéo một thời.

Các bản dịch thơ:

Khúc hát trên ải - bài 1

Hán quân không chước giỏi,
Cầu Vị rợp Hung nô
Thu thảo năm gò biếc,
Kiêu hùng thay ngựa Hồ.


Bản dịch: Bùi Khánh Đản

---

1. Thi nhân đời Đường muốn chỉ trích vua Đường, thường nói tránh ra vua Hán. Trong đời tác giả , có xảy ra vụ phản tướng An Lộc Sơn chiếm được kinh thành Trường An trong vài năm, vua Đường Huyền tông phải chạy vào đất Thục lánh nạn. An Lộc Sơn người gốc Hung Nô, nên tác giả coi quân của An Lộc Sơn như quân Hung Nô.
2. Vị kiều, là cây cầu bắc qua sông Vị để vào kinh đô.
3. Ngũ Nguyên, tên năm gò đất gần kinh đô.

Tái Thượng Khúc - kỳ nhị

Nguyên tác chữ Hán: 塞上曲 其二 命將征西極， 橫行陰山側。 燕支落漢家， 婦女無華色。

Phiên âm: Tái Thượng Khúc - kỳ nhị Mệnh tướng chinh tây cực, Hoành hành Âm sơn trắc. Yên Chi lạc Hán gia, Phụ nữ vô hoa sắc.

Dịch nghĩa:

Khúc hát trên ải - bài 2

Sai tướng đi đánh miền Tây cực
Hoành hành bên núi Âm sơn
Núi Yên Chi rơi vào quân nhà Hán,
Đàn bà con gái không còn tươi đẹp.

Các bản dịch thơ:

Khúc hát trên ải - bài 2

Chinh Tây tướng phụng mạng,
Ngang dọc đất Âm Sơn,
Hán đoạt Yên Chi lại
Gái Hồ nhan sắc tàn.


Bản dịch: Bùi Khánh Đản

---

*. Ngoài 2 bài này lại thấy còn 1 bài, không biết có phải là bài 3 không?
轉戰渡黃河，休兵樂事多。
蕭條清萬裏，瀚海寂無波。
(Chuyển chiến độ Hoàng hà, Hưu binh lạc sự đa.
Tiêu điều thanh vạn lí, Hãn hải tịch vô ba.)

Tầm Ung tôn sư ẩn cư

Nguyên tác chữ Hán: 尋雍尊師隱居 群峭碧摩天。 逍遙不記年。 撥云尋古道。 倚樹聽流泉。 花暖青牛臥。 松高白鶴眠。 語來江色暮。 獨自下寒煙。

Phiên âm: Tầm Ung tôn sư ẩn cư Quân tiểu bích ma thiên Tiêu dao bất ký niên Bát vân tầm cổ đạo ỷ thụ thích lưu tuyền Hoa noãn thanh ngưu ngoạ Tùng cao bạch hạc miên Ngữ lai giang sắc mộ Độc tự há hàn yên.

Dịch nghĩa:

Tìm nhà ẩn của thầy Ung

Núi lô nhô xanh biếc ngút trời
Rong chơi không cần kể năm
Vén mây tìm con đường cũ
Dựa cây nghe tiếng suối chảy
Trâu xanh nằm dưới bóng cây ấm áp
Hạc trắng ngủ trên cành thông cheo leo
Chuyện trò đến khi sông ngả bóng chiều
Ta lại một mình xuống nơi khói lạnh

Các bản dịch thơ:

Tìm nhà ẩn của thầy Ung

Núi biếc ngất lưng trời
Luôn năm chỉ dạo chơi
Vén mây tìm lối cũ
Dựa gốc lắng khe rơi
Hoa ấm trâu xanh nghỉ
Thông cao hạc trắng ngơi
Sông chiều câu chuyện vãn
Trở lại khói sương đời.


Bản dịch: Lê Nguyễn Lưu

---

Tặng Lô tư hộ

Nguyên tác chữ Hán: 赠卢司户 秋色无远近， 出门尽寒山。 　　 白云遥相识， 待我苍梧间。 　　 借问卢躭鹤, 西飞几岁还？

Phiên âm: Tặng Lô tư hộ[1] Thu sắc vô viễn cận, Xuất môn tẫn hàn sơn. Bạch vân diêu tương thức, Đãi ngã Thương Ngô gian. Tá vấn lô đam hạc,[2] Tây phi kỉ tuế hoàn？

Dịch nghĩa:

Tặng Lô tư hộ

Bổ sung sau

Các bản dịch thơ:

Tặng Lô tư hộ

Màu thu xa cũng như gần,
Núi đang cữ lạnh giăng giăng trước thềm.
Dặm ngàn mây trắng từng quen
Hẹn cùng ai đó ở miền Thương Ngô
Ham chơi cách hạc họ Lư.
Bay về Tây biết bao giờ trở lui.


Bản dịch: Ngô Văn Phú

---

1. Lô(Lư) tư hộ: tức Lô Tượng, tự Vĩ Khanh trước làm quan Tả thập di, thiện bộ viên ngoại lang. Vì nhận chức quan của An Lộc Sơn sau bị biếm làm tham quân ở Vĩnh Châu.
2. Cánh hạc họ Lư: Lư Đam người đời nhà Châu biết tiên thuật, hóa ra chim bạch hạc rong chơi.

Tặng Mạnh Hạo Nhiên

Nguyên tác chữ Hán: 贈孟浩然 吾愛孟夫子， 風流天下聞。 紅顏棄軒冕， 白首臥松雲。 醉月頻中聖， 迷花不事君。 高山安可仰？ 徒此挹清芬。

Phiên âm: Tặng Mạnh Hạo Nhiên Ngô ái Mạnh phu tử Phong lưu thiên hạ văn Hồng nhan khí hiên miện Bạch thủ ngọa tùng vân Túy nguyệt tần trung thánh Mê hoa bất sự quân Cao sơn an khả ngưỡng Đồ thử ấp thanh phân.

Dịch nghĩa:

Tặng Mạnh Hạo Nhiên

Tôi yêu mến thầy Mạnh,
Là người nổi tiếng phong lưu trong thiên hạ.
Lúc còn trẻ, thầy đã từ bỏ xe quan và mũ triều.
Khi đầu bạc, thầy ở ẩn trong chốn mây thông.
Thầy thường uống rượu say sưa dưới ánh trăng.
Vì đam mê hoa cỏ, thầy không phụng sự vua.
Thầy giống như ngọn núi cao, người khác làm sao có thể vin tới được ?
Tôi đành chỉ đứng xa mà ngưỡng mộ làn hương thanh khiết của thầy ở nơi đây.

Các bản dịch thơ:

Tặng Mạnh Hạo Nhiên

Tôi yêu thầy Mạnh Hạo Nhiên
Tiếng phong lưu đã lan truyền thế gian
Trẻ thì mũ áo coi thường
Bạc đầu nằm giữa mây thông hững hờ
Thường cùng với nguyệt say sưa
Cỏ hoa ham thú, việc vua chẳng màng
Núi cao đâu thể sánh bằng
Chỉ đành ngưỡng mộ mùi hương tuyệt vời.


Bản dịch: Trần Trọng San

---

Tặng nội

Nguyên tác chữ Hán: 贈內 三百六十日 日日醉如泥 雖為李白婦 何異太常妻

Phiên âm: Tặng nội Tam bách lục thập nhật Nhật nhật túy như nê Tuy vi Lý Bạch phụ Hà dị Thái Thường thê.[1]

Dịch nghĩa:

Tặng vợ

Ba trăm sáu mươi ngày.
Ngày nào cũng say nát như bùn.
Tuy là vợ của Lý Bạch,
đâu có khác gì vợ của Thái Thường.

Các bản dịch thơ:

Tặng vợ

Ba trăm sáu chục ngày trời,
Ngày ngày say bét như đời con nê.
Vợ chàng Lý Bạch ta kia,
Như ai vợ Thái thường xưa khác gì?


Bản dịch: Tản Đà

---

1. Thái Thường là chức quan đời Hậu Hán, có nhiệm vụ coi sóc nơi thờ phụng Tiên Đế, thường phải giữ trai giới thanh tịnh, không được ngủ với vợ.

Tặng Tiền chinh quân Thiếu Dương

Nguyên tác chữ Hán: 贈錢征君少陽 白玉一杯酒， 绿杨三月时。 春风余几日， 两鬓各成丝。 秉烛唯须饮， 投竿也未迟。 如逢渭水猎， 犹可帝王师。

Phiên âm: Tặng Tiền chinh quân Thiếu Dương Bạch ngọc nhất bôi tửu Lục dương tam nguyệt thì Xuân phong dư kỉ nhật , Lưỡng tấn các thành ti. Bỉnh chúc duy tu ẩm, Đầu can dã vị trì . Như phùng vị thủy liệp, Do khả đế vương sư.

Dịch nghĩa:

Tặng chinh quân Tiền Thiếu Dương

Bổ sung sau!

Các bản dịch thơ:

Tặng chinh quân Tiền Thiếu Dương

Chén ngọc trắng, rượu ngon mời
Hây hây dương liễu đang thời tháng ba.
Gió xuân nấn ná dây dưa,
Này hai mái tóc bạc phơ cả rồi.
Thắp đuốc nào uống đi thôi
Buông cần hẵn vẫn còn nơi, vội gì
Cuộc săn ở Vị Xuyên kia
Bậc thầy nào có kém gì đế vương.


Bản dịch: Ngô Văn Phú

---

Tặng Uông Luân

Nguyên tác chữ Hán: 赠汪伦 李白乘舟将欲行， 忽闻岸上踏歌声。 桃花潭水深千尺， 不及汪伦送我情！

Phiên âm: Tặng Uông Luân Lý Bạch thừa chu tương dục hành Hốt văn ngạn thượng đạp ca thanh Đào hoa đàm thủy thâm thiên xích Bất cập Uông Luân tống ngã tình.

Dịch nghĩa:

Tặng Uông Luân

Lý Bạch cưỡi thuyền sắp sửa ra đi
Bỗng trên bờ giếng có tiếng chân nhảy nhịp và hát
Nước đầm đào hoa sâu hàng ngàn thước
Không bằng tình Uông Luân tiễn ta.

Các bản dịch thơ:

Tặng Uông Luân

Sắp đi Lý Bạch ngồi thuyền,
Trên bờ chân giậm, nghe liền tiếng ca.
Nước đầm nghìn thước Đào Hoa,
Uông Luân, tình bác tiễn ta sâu nhiều.

Bản dịch: Tản Đà

Lên thuyền ta sắp đi rồi,
Chợt nghe trên bến có người hát ca.
Ngàn trùng đầm nước Đào Hoa,
Sao bằng tình bạn tiễn ta lúc này.

Bản dịch: Trần Trọng San

Lý Bạch lên thuyền sắp sửa xa
Trên bờ nhịp nhảy rộn lời ca
Đào hoa đầm rộng sâu ngàn thước
Khôn sánh tình Uông đưa tiễn ta.

Bản dịch: Ngô Văn Phú

---

Thái liên khúc

Nguyên tác chữ Hán: 採蓮曲 若耶溪旁採蓮女。 笑隔荷花共人語。 日照新妝水底明。 風飄香袂空中舉。 岸上誰家游冶郎。 三三五五映垂楊。 紫騮嘶入落花去。 見此踟躕空斷腸。 不及汪伦送我情！

Phiên âm: Thái liên khúc Nhược Gia khê bàng thái liên nữ Tiếu cách hà hoa cộng nhân ngữ Nhật chiếu tân trang thuỷ để minh Phong phiêu hương duệ không trung cử Ngạn thượng thuỳ gia du dã lang Tam tam ngũ ngũ ánh thuỳ dương Tử lưu tê nhập lạc hoa khứ Kiến thử trì trù không đoạn trường.

Dịch nghĩa:

Khúc hát hái sen

Cô gái hái sen bên ngòi Nhược Gia
Cười bên hoa nở, cùng người trò chuyện
Nắng chiếu trên y phục mới in xuống nước trong
Gió đưa thương thơm phảng phất trong không trung
Trên bờ có mấy gã trai lang thang con nhà ai đến
Túm năm tụm ba dưới bờ liễu (ngắm cô gái)
Con tuấn mã màu tía hí đạp trên đường đầy hoa rụng
(Người khách) trông thấy cảnh ấy luống đau lòng, bước đi ngập ngừng

Các bản dịch thơ:

Khúc hát hái sen

Có cô con gái nhà ai
Hái sen chơi ở bên ngòi Nhược Da
Mặt hoa cười cách đóa hoa
Cùng ai nói nói mặn mà thêm xinh
Áo quần mặc mới sáng tinh
Nắng soi đáy nước rung rinh bóng lồng
Thơm tho vạt áo gió tung
Bay lên phất phới trong không ngạt ngào
Năm, ba chàng trẻ nhà nào,
Ngựa hồng rặng liễu, bờ cao bóng người
ngựa kêu, lần bước hoa rơi
Đoái trông ai đó, ngậm ngùi tiếc thương.

Bản dịch: Tản Đà

---

Thanh Bình Điệu 1

Nguyên tác chữ Hán: 清平調之一 雲想衣裳花想容， 春風拂檻露華濃。 若非群玉山頭見， 會向瑤臺月下逢。

Phiên âm: Thanh Bình Điệu 1 Vân tưởng y thường hoa tưởng dung, Xuân phong phất hạm nộ hoa nùng. Nhược phi Quần Ngọc[1] sơn đầu kiến, Hội hướng Dao Ðài[2] nguyệt hạ phùng.

Dịch nghĩa:

Ðiệu Hát Thanh Bình 1

Trông mây, tưởng đó là xiêm áo nàng;
Thấy hoa, ngỡ đó là vẻ mặt nàng.
Gió xuân thổi chạm hiên, đọng nhiều sương móc.
Nếu như không gặp nàng trên đầu núi Quấn Ngọc, thì cũng sẽ đến gặp nàng dưới bóng trăng ở Dao Ðài .

Các bản dịch thơ:

Ðiệu Hát Thanh Bình 1

Thoáng bóng mây hoa, nhớ bóng hồng,
Gió xuân dìu dặt, giọt sương trong.
Ví chăng non Ngọc không nhìn thấy,
Dưới nguyệt đài Dao thử ngóng trông!

Bản dịch: Ngô Tất Tố


Mây tưởng áo xiêm, mây tưởng mặt,
Được gió xuân, khí chất tốt bừng.
Trên Quần-Ngọc đã thấy chăng,
Hoặc Dao-Đài gặp dưới trăng ngày nào.

Bản dịch: Trần Trọng Kim


Mặt tưởng là hoa, áo ngỡ mây;
Hiên sương phơ phất gió xuân bay.
Nếu không gặp gỡ trên Quần Ngọc,
Dưới nguyệt Dao Ðài sẽ gặp ai.

Bản dịch: Trần Trọng San

---

1&2. Quần Ngọc, Dao Đài: nơi ở Tây Vương Mẫu.

Thanh Bình Điệu 2

Nguyên tác chữ Hán: 清平調之二 一枝紅豔露凝香， 雲雨巫山枉斷腸。 借問漢宮誰得似， 可憐飛燕倚新妝。

Phiên âm: Thanh Bình Điệu 2 Nhất chi hồng diễm lộ ngưng hương. Vân vũ Vu Sơn[1] uổng đoạn trường, Tá vấn Hán cung thùy đắc tự, Khả lân Phi Yến[2] ỷ tân trang.

Dịch nghĩa:

Ðiệu Hát Thanh Bình 2

Nàng trông giống như một cành hồng đẹp , phủ móc đọng hương,
Khiến cho thần nữ làm mây mưa ở Vu Sơn kia cũng phải đau khổ mà chẳng ích gì.
Thử hỏi trong cung Hán, ai là người giống được nàng?
Thương thay nàng Triệu Phi Yến vẫn còn phải nhờ vừa mới điểm trang.

Các bản dịch thơ:

Ðiệu Hát Thanh Bình 2

Hương dòng, móc đượm, một cành hồng,
Non Giáp mây mưa những cực lòng.
Ướm hỏi Hán cung ai mảng tượng?
Điểm tô, nàng Yến tốn bao công?

Bản dịch: Ngô Tất Tố


Một cành đỏ tốt hương một khối,
Buồn mây mưa trên núi Vu-sơn.
Hỏi Hán cung đã ai hơn,
Họa chăng Phi Yến mới toan sánh cùng.

Bản dịch: Trần Trọng Kim


Một nhánh hồng tươi, móc đọng sương;
Mây mưa Vu Giáp uổng sầu thương.
Hỏi nơi cung Hán ai người giống?
Phi Yến còn nhờ mới điểm trang.

Bản dịch: Trần Trọng San

---

1. Vu Sơn: tương truyền Sở Tương vương đi chơi đến đất Cao Đường, nằm mơ thấy một thiếu phụ nói rằng: "Thiếp là thần nữ núi Vu Sơn, sớm làm mây tối làm mưa ở Dương Đài".
2. Phi Yến: Triệu Phi Yến là cung nữ của vua Hán Thành Đế, được vua sủng ái một thời gian rồi bị thất sủng.

Thanh Bình Điệu 3

Nguyên tác chữ Hán: 清平調之三 名花傾國兩相歡， 常得君王帶笑看。 解釋春風無限恨， 沈香亭北倚闌干。

Phiên âm: Thanh Bình Điệu 3 Danh hoa khuynh quốc lưỡng tương hoan, Trường đắc quân vương đới tiếu khan. Giải thích xuân phong vô hạn hận, Trầm Hương đình bắc ỷ lan can.

Dịch nghĩa:

Ðiệu Hát Thanh Bình 3

Ðóa hoa nổi tiếng và người đẹp nghiêng nước nghiêng thành,
Cả hai điều vui vẽ, vì luôn luôn được vua tươi cười trông ngắm.
Khuây khỏa hết nổi hận vô hạn của gió xuân,
Nàng đứng tựa lan can ở phía bắc đình Trầm Hương.

Các bản dịch thơ:

Ðiệu Hát Thanh Bình 3

Sắc nước hương trời khéo sánh đôi,
Quân vương nhìn ngắm những tươi cười.
Sầu xuân man mác tan đầu gió,
Cửa bắc đình Trầm tựa lả lơi.


Bản dịch: Ngô Tất Tố


Khuynh quốc với danh hoa vừa thích,
Đấng quân-vương khúc khích vui cười.
Gió xuân xiết nỗi bùi ngùi,
Trầm-hương-đình bắc dựa ngoài lan can.

Bản dịch: Trần Trọng Kim


Hoa trời, sắc nước, thảy đều vui,
Luôn được vua trông với nụ cười.
Mối hận gió xuân bay thoảng hết;
Bên đình, thơ thẩn tựa hiên chơi.

Bản dịch: Trần Trọng San

---

* Thái Chân ngoại truyện chép rằng:
Trong thời Khai Nguyên, nhân lúc hoa thược dược nở nhiều, Đường Minh Hoàng cùng Dương Quí Phi họp một số tử đệ của Lê viên lại để đàn hát thưởng hoa. Khi Lý Qui Niên toan hát, vua nói: "Thưởng danh hoa, trước Phi tử, dùng chi đến lời nhạc cũ này". Rồi sai họ Lý đi triệu Hàn lâm học sĩ Lý Bạch tới. Lý Bạch tức thì làm xong ba chương Thanh Bình điệu, trong lúc vẫn còn chưa tỉnh rượu.

Thị Tòng Du Túc Ôn Tuyền

Nguyên tác chữ Hán: 侍 從 遊 宿 溫 泉 羽 林 十 二 將 羅 列 應 星 文 霜 仗 懸 秋 月 霓 旌 卷 夜 雲 嚴 更 千 戶 肅 清 樂 九 天 聞 日 出 膽 佳 氣 蔥 蔥 繞 聖 君

Phiên âm: Thị Tòng Du Túc Ôn Tuyền Vũ Lâm thập nhị tướng La liệt ứng tinh văn Sương trượng huyền thu nguyệt Nghê tinh quyển dạ vân Nghiêm canh thiên hộ túc Thanh nhạc cửu thiên văn Nhật xuất chiêm giai khí Thông thông nhiễu thánh vương.

Dịch nghĩa:

Theo hầu vua đi chơi và ngủ lại ở suối nước ấm

Mười hai tướng trong đoàn quân Vũ Lâm
Dàn hàng theo vị trí các ngôi sao trên trời
Giáo mác thẳng tắp dưới sương đêm thu
Cờ ngũ sắc bay phần phật trong mây thấp
Canh phòng nghiêm túc mọi nóc gia cư
Nhạc thanh tao vang tới chín từng trời
Mặt trời mọc, ngắm xem khí tốt lành
Và hưng vượng đang tỏa quanh vị vua thánh.

Các bản dịch thơ:

Theo hầu vua đi chơi và ngủ lại ở suối nước ấm

Mười hai tướng Vũ Lâm
Như sao đứng dàn hàng.
Trăng thu đầy sương sớm,
Cờ năm sắc cầu vồng.
Nhìn nhà lính đứng gác,
Chín trời nhạc rộn vang.
Sáng ra trời trong trẻo,
Khí lành đón thánh quân.


Bản dịch: Ngô Văn Phú

---

Thiếp bạc mệnh

Nguyên tác chữ Hán: 妾薄命 漢帝寵阿嬌， 貯之黃金屋。 咳唾落九天， 隨風生珠玉。 寵極愛還歇， 妬深情却疎。 長門一步地， 不肯暫迴車。 雨落不上天， 水覆難再收。 君情與妾意， 各自東西流。 昔日芙蓉花， 今成斷根草。 以色事他人， 能得幾時好。

Phiên âm: Thiếp bạc mệnh Hán đế sủng a Kiều, Trữ chi hoàng kim ốc. Khái thóa lạc cửu thiên, Tùy phong sanh châu ngọc. Sủng cực ái hoàn hiết, Đố thâm tình tức sơ. Trường Môn nhất bộ địa, Bất khẳng tạm hồi xa. Vũ lạc bất thượng thiên, Thủy phúc nan tái thu. Quân tình dữ thiếp ý, Các tự đông tây lưu. Tích nhật phù dung hoa, Kim thành đoạn căn thảo. Dĩ sắc sự tha nhân, Năng đắc kỉ thì hảo.

Dịch nghĩa:

Lời than người đàn bà bạc mệnh

Bổ sung sau!

Các bản dịch thơ:

Lời than người đàn bà bạc mệnh

Vua Hán quý A Kiều,
Nhà vàng cho ở đó.
Cười nói lộng trời cao,
Châu ngọc bay theo gió.
Chuộng lắm, yêu phai nhạt,
Ghét nhiều tình vắng hoe.
Trường Môn một bước đất
Đành chẳng tạm quay xe
Mưa rơi không giọt ngược
Nước đổ vớt tro đầy.
Tình chàng cùng ý thiếp
Đôi ngã chảy đông tây.
Thuở trước hoa phù dung
Nay thành cây đứt rẽ
Nhan sắc hiến cho người,
Mấy đời tươi mãi thế.


Bản dịch: Khuyết danh

---

Thiếu niên hành - kỳ 1

Nguyên tác chữ Hán: 少年行 其一 一擊筑飲美酒， 劒歌易水湄。 經過燕太子， 結託幷州兒。 少年負壯氣， 奮烈自有時。 因擊魯句踐， 爭博勿相欺。

Phiên âm: Thiếu niên hành - kỳ 1 Kích trúc ẩm mỹ tửu, Kiếm ca dịch thủy mi. Kinh quá Yên thái tử, Kết thác tinh châu nhi. Thiếu niên phụ tráng khí, Phấn liệt tự hữu thì. Nhân kích lỗ cú tiễn, Tranh bác vật tương khi.

Dịch nghĩa:

Bài ca thiếu niên - bài 1

Bổ sung sau!

Các bản dịch thơ:

Bài ca thiếu niên - bài 1

Bổ sung sau!

---

Thiếu niên hành - kỳ 2

Nguyên tác chữ Hán: 少年行 其二 五 陵 年 少 金 市 東 銀 鞍 白 馬 度 春 風 落 花 踏 盡 遊 何 處 笑 入 胡 姬 酒 肆 中

Phiên âm: Thiếu niên hành - kỳ 2 Ngũ Lăng niên thiếu Kim thị đông Ngân an bạch mã độ xuân phong Lạc hoa đạp tận du hà xứ Tiếu nhập Hồ Cơ tửu tứ trung.

Dịch nghĩa:

Bài ca thiếu niên - bài 2

Chàng trẻ tuổi đất Ngũ Lăng tới phía đông chợ Kim
Cưỡi ngựa trắng yên bạc lướt trong gió xuân
Đạp bừa bãi lên các hoa rơi rụng (trên đường), đi đâu vậy?
Tươi cười bước vào quán rượu Hồ Cơ.

Các bản dịch thơ:

Bài ca thiếu niên - bài 2

Đến chợ Kim đông, trai Ngũ Lăng
ngựa kim, yên bạc, gió muà xuân.
Đạp bừa hoa rụng, đi đâu vậy?
Nghĩ đến Hồ Cơ đã mát lòng.

Bản dịch: Nguyễn Phước Hậu

---

Thính Thục tăng Tuấn đàn cầm

Nguyên tác chữ Hán: 聽蜀僧濬彈琴 蜀僧抱綠綺， 西下峨眉峰； 為我一揮手， 如聽萬壑松。 客心洗流水， 餘響入霜鐘。 不覺碧山暮， 秋雲暗幾重？

Phiên âm: Thính Thục tăng Tuấn đàn cầm Thục tăng bão Lục Ỷ[1] Tây hạ Nga Mi phong Vị ngã nhất huy thủ, Như thinh vạn hác tùng. Khách tâm tẩy Lưu thủy,[2] Dư hưởng nhập sương chung. Bất giác bích sơn mộ, Thu vân ám kỷ trùng.

Dịch nghĩa:

Nghe nhà sư đất Thục tên là Tuấn gảy đàn

Nhà sư đất Thục ôm cây đàn Lục Ỷ,
Từ ngọn núi Nga Mi đi xuống phía tây.
Khi ông vì tôi mà vẫy tay (gảy đàn),
Tôi dường như nghe thấy tiếng thông reo bên muôn suối nước.
Lòng khách được gột rửa bằng khúc Lưu Thủy (nước chảy);
Tiếng vang còn lại của tiếng đàn hoà lẫn với tiếng chuông trong sương.
Không biết rằng trên núi xanh trời đã tối,
Đã có bao nhiêu đợt mây thu tối tăm.

Các bản dịch thơ:

Nghe nhà sư đất Thục tên là Tuấn gảy đàn

Nhà sư ôm một cây đàn,
Từ Nga Mi xuống, đi sang nơi này.
Vì ta một bận vẫy tay,
Dường như muôn suối vang đầy tiếng thông.
"Nước trôi" rửa sạch cõi lòng,
Dư âm hoà lẫn tiếng chuông sương mờ.
Núi xanh, chiếu đến không ngờ,
Tối tăm bốn phía mây thu chập chùng.


Bản dịch: Trần Trọng San

---

1. Lục Ỷ: tên cây đàn nổi tiếng của Tư Mã Tương Như đời Hán
2. Lưu thủy: khúc đàn do Bá Nha gảy cho Chung Tử Kỳ nghe.

Thu đăng Tuyên Thành Tạ Diễu bắc lâu

Nguyên tác chữ Hán: 秋登宣城謝眺北樓 江城如畫裡， 山晓望晴空。 两水夾明鏡， 雙橋落彩虹。 人煙寒橘柚， 秋色老梧桐。 誰念北樓上， 臨風懷謝公。

Phiên âm: Thu đăng Tuyên Thành Tạ Diễu bắc lâu Giang thành như hoạ lý Sơn hiểu vọng tình không Lưỡng thuỷ giáp minh kính Song kiều lạ thái hồng Nhân yên hàn quất dữu Thu sắc lão ngô đồng Thuỳ niệm bắc lâu thượng Lâm phong hoài Tạ công.

Dịch nghĩa:

Mùa thu lên phía bắc thành Tạ Diễu ở Tuyên Thành

Thành bên sông như trong bức tranh
Buổi sớm trên núi ngắm bầu trời quang đãng
Hai dòng nước kề bên như gương sáng trong
Hai chiếc cầu như cái mống rực rỡ
Khói nhà ai làm lạnh cây quýt cây bưởi
Vẻ thu làm già đi cây ngô đồng
Ai suy nghĩ gì trên lù bắc
Hóng gió mà nhớ đến ông Tạ.

Các bản dịch thơ:

Mùa thu lên phía bắc thành Tạ Diễu ở Tuyên Thành

Thành bên sông đẹp như tranh
Sớm lên đứng núi trông quanh bầu trời
Hai dòng nước sáng gương soi
Cầu cây mống đỏ rực ngời trên sông
Khói ai làm lạnh quít hồng
Vẻ thu già dặn ngô đồng cỗi thân
Ai lên lầu Bắc phân vân
Gió rung lòng bỗng bần thần nhớ quê


Bản dịch: Nhã Uyên

---

Thu Há Kinh Môn

Nguyên tác chữ Hán: 秋下荊門 霜落荊門江樹空 布帆無恙掛秋風 此行不為鱸魚膾 自愛名山入剡中

Phiên âm: Thu Há Kinh Môn Sương lạc Kinh môn[1] giang thụ không Bố phàm vô dạng quải thu phong Thử hành bất vị lư ngư khoái Tự ái danh sơn nhập Diệm trung.[2]

Dịch nghĩa:

Ngày Thu Dời Núi Kinh Môn

Sương rơi trên núi Kinh môn, cây hai bên bờ sông đã rụng hết lá.
Cánh buồm bằng vải kéo cao đang thuận gió thu.
Chuyến đi chơi xa này, không phải vì thèm món cá lư,
mà vì bản thân muốn tới Diệm trung để xem danh lam thắng cảnh thôi.

Các bản dịch thơ:

Ngày Thu Dời Núi Kinh Môn

Kinh môn cây quạnh, sông trơ
Vải buồm phấp phới ảo mờ sương thu.
Phải đâu ham vị cá lư
Nơi đây cảnh sắc tâm tư nhớ thầm.


Bản dịch: Diệp Y Như

---

1. Kinh môn, tên núi, nay ở phía tây bắc huyện Nghi đô, tỉnh Hồ Bắc.
2. Diệm trung, tên huyện đời Đường, nay là huyện Thặng, tỉnh Chiết Giang; nơi đây có phong cảnh sơn thủy hữu tình.

Thu nhật Lỗ quận Nghiêu từ đình thượng yến biệt Đỗ bổ khuyết Phạm thị ngự

Nguyên tác chữ Hán: 秋日鲁郡尧祠亭上宴别杜补阙范侍御 我觉秋兴逸 谁云秋兴悲？ 　　 山将落日去， 水与晴空宜。 鲁酒白玉壶， 送行驻金羁。 歇鞍憩古木， 解带挂横枝 歌鼓川上亭， 曲度神飙吹。 云归碧海夕， 雁没青天时。 相失各万里， 茫然空尔思。

Phiên âm: Thu nhật Lỗ quận Nghiêu từ đình thượng yến biệt Đỗ bổ khuyết Phạm thị ngự Ngã giác thu hưng dật, Thùy vân thu hưng bi？ Sơn tương lạc nhật khứ, Thủy dữ tình không nghi. Lỗ tửu bạch ngọc hồ, Tống hành trú kim ki 。 Hiết an khế cổ mộc, Giải đái quải hoành chi Ca cổ xuyên thượng đình ， Khúc độ thần tiêu xuy. Vân quy bích hải tịch, Nhạn một thanh thiên thì Tương thất các vạn lí, Mang nhiên không nhĩ tư.

Dịch nghĩa:

Ngày thu trên gác nhỏ đền thờ vua Nghiêu bày tiệc chia tay Đỗ bổ khuyết, Phạm thị ngự

Bổ sung sau!

Các bản dịch thơ:

Ngày Thu Dời Núi Kinh Môn

Ta biết thu dễ hứng,
Ai bảo thu dễ buồn.
Sau núi mặt trời lặn,
Núi hòa lẫn tầng không.
Rượu Lỗ bình ngọc trắng,
Đưa tiễn, đóng ngàm vàng.
Buộc yên, nghỉ cây lớn
Đai, cành quế treo ngang.
Ca trống rộn trên gác,
Khúc điệu theo gió thần.
Biển biếc mây chiều về,
Trời xa hút cánh nhạn
Xa nhau trong muôn dặm,
Anh nghĩ gì miên man.


Bản dịch: Ngô Văn Phú

---

Thu phố ca- kỳ 1

Nguyên tác chữ Hán: 秋浦歌 其一 秋浦长似秋， 萧条使人愁。 客愁不可度， 行上东大楼。 正西望长安， 下见江水流。 　　 寄言向江水， 汝意忆侬不？ 遥传一掬泪， 为我达扬州。

Phiên âm: Thu phố ca- kỳ 1 Thu phố trường tự thu, Tiêu điều sử nhân sầu. Khách sầu bất khả độ, Hành thượng Đông đại lâu.[1] Chánh tây vọng Trường an, Hạ kiến giang thủy lưu. Kí ngôn hướng giang thủy, Nhữ ý ức nông bất? Dao truyền nhất cúc lệ, Vi ngã đạt Dương châu.

Dịch nghĩa:

Bài ca thu phố - kỳ 1

Phố thu dài như mùa thu
Cảnh hoang vắng khiến người mang nổi sầu
Nỗi sầu này không thể đo đếm được
Bước lên Đông đại lầu
Phía tây nhìn thấy thành Trường an
Nhìn xuống thấy nước sông chảy
Gởi tâm tư theo dòng nước
Nhớ ta không người hỡi?
Nghĩ chuyện xưa hai tay thấm đầy lệ
Vì ta (mà) đến Dương châu.

Các bản dịch thơ:

Bài ca thu phố - kỳ 1

Bổ sung sau!

---

1. Đông đại lâu tức Đại lâu sơn nằm ở phía nam thành Tri Châu.

Thu phố ca - kỳ 2

Nguyên tác chữ Hán: 秋浦歌 其二 秋浦猿夜愁， 黄山堪白头。 　 清溪非陇水， 翻作断肠流。 　 欲去不得去， 薄游成久游。 　 何年是归日， 雨泪下孤舟。

Phiên âm: Thu phố ca - kỳ 2 Thu phố viên dạ sầu, Hoàng sơn kham bạch đầu. Thanh khê phi Lũng thủy, Phiên tác đoạn trường lưu. Dục khứ bất đắc khứ, Bạc du thành cửu du. Hà niên thị quy nhật, Vũ lệ hạ cô chu.

Dịch nghĩa:

Bài ca thu phố - kỳ 2

Tiếng vượn kêu đêm làm Thu phố thêm sầu
Núi Hoàng sơn chịu bạc đầu
Suối Thanh khê đâu phải là dòng Lũng thủy
Làm ra những câu thơ đau như đứt ruột
Muốn đi không đi được
Ở ít mà thành ra ở lâu
Chưa biết năm nào trở về (quê) được
nước mắt rớt như mưa trên con thuyền cô độc.

Các bản dịch thơ:

Bài ca thu phố - kỳ 2

Thu phố đêm độc sầu,
Hoàng sơn chịu bạc đầu
Thanh khê xa Lũng thủy
Đứt ruột làm thơ đau.
Muốn đi không đi được
Ở ít thành ở lâu
Năm nào về quê cũ?
Thuyền đơn mưa lệ mau.


Bản dịch: Phanlang

---

Thu phố ca - kỳ 3

Nguyên tác chữ Hán: 秋浦歌 其三 秋浦锦驼鸟， 人间天上稀。 山鸡羞渌水， 不敢照毛衣。

Phiên âm: Thu phố ca - kỳ 3 Thu phổ cẩm đà điểu, Nhân gian thiên thượng hi. Sơn kê tu lục thủy , Bất cảm chiếu mao y.

Dịch nghĩa:

Bài ca thu phố - kỳ 3

Thu phố có đà điểu đẹp
Trong trời đất cõi nhân gian thật hiếm
Con gà núi xấu hổ bên dòng nước trong
Không dám so bộ lông.
Các bản dịch thơ:

Bài ca thu phố - kỳ 3

Thu phố có đà điểu
Trên đời thật hiếm thay.
Gà kia thẹn dòng nước
Áo lông sao sánh tày!


Bản diệt: Ngao_0p

---

Thu phố ca - kỳ 4

Nguyên tác chữ Hán: 秋浦歌 其四 两鬓入秋浦， 一朝飒已衰。 　 猿声催白发， 长短尽成丝。

Phiên âm: Thu phố ca - kỳ 4 Lưỡng mẩn nhập Thu phố, Nhất triêu táp dĩ suy. Viên thanh thôi bạch phát, Trường đoản tận thành ti.

Dịch nghĩa:

Bài ca Thu phố - kỳ 4

Hai mái tóc vào Thu phố
Một sáng đã thấy suy kém
Tiếng vượn kêu càng làm tóc thêm bạc
Dài ngắn cuối cùng cũng thành tơ.

Các bản dịch thơ:

Bài ca thu phố - kỳ 4

Đôi tóc vào Thu phố
Kém tàn một sớm mơ
Tiếng vượn kêu thêm bạc
Ngắn dài cũng thành tơ.


Bản diệt: Ngao_0p

---

Thu phố ca - kỳ 5

Nguyên tác chữ Hán: 秋浦歌 其五 秋浦多白猿， 超腾若飞雪。 　 牵引条上儿， 饮弄水中月。

Phiên âm: Thu phố ca - kỳ 5 Thu phố đa bạch viên, Siêu đằng nhược phi tuyết. Khiên dẫn điều thượng nhi, Ẩm lộng thủy trung nguyệt.

Dịch nghĩa:

Bài ca Thu phố - kỳ 5

Thu phố nhiều vượn trắng
Chúng chạy nhảy như tuyết bay
Dẫn dắt con lên cành cây
Uống nước cùng đùa trăng dưới nước.

Các bản dịch thơ:

Bài ca thu phố - kỳ 5

Thu phố, vượn trắng nhiều
Chạy nhảy, bay như tuyết
Dạy con leo nhành cây
Uống đùa trăng nước biếc.


Bản diệt: Ngao_0p

---

Thu phố ca - kỳ 6

Nguyên tác chữ Hán: 秋浦歌 其六 愁作秋浦客， 强看秋浦花。 　　 山川如剡县， 风日似长沙。

Phiên âm: Thu phố ca - kỳ 6 Sầu tác Thu phố khách, Cưỡng khán Thu phố hoa. Sơn xuyên như Diễm huyện Phong nhật tự Trường sa.

Dịch nghĩa:

Bài ca Thu phố - kỳ 6

Nỗi sầu tác động lên khách ở Thu phố
(vì thế) Miễn cưỡng ngắm hoa ở Thu phố.
Sông núi ở đây như huyện Diễm
Nắng gió lại giống Trường sa.

Các bản dịch thơ:

Bài ca thu phố - kỳ 6

Sầu dâng khách Thu phố,
Miễn cưỡng ngắm phố hoa
Núi sông như huyện Diễm
Nắng gió tựa Trường sa.


Bản diệt: Ngao_0p

---

Thu phố ca - kỳ 7

Nguyên tác chữ Hán: 秋浦歌 其七 醉上山公马， 寒歌甯戚牛。 空吟白石烂， 泪满黑貂裘。

Phiên âm: Thu phố ca - kỳ 7 Túy thượng Sơn công mã , Hàn ca Ninh Thích ngưu. Không ngâm Bạch thạch lạn , Lệ mãn hắc điêu cừu.

Dịch nghĩa:

Bài ca Thu phố - kỳ 7

Say cưỡi con ngựa Sơn Công
Lạnh hát bài xe trâu của Ninh Thích
Nhàn rỗi ngâm bài Bạch thạch lạn
Nước mặt rơi đầy áo điêu cừu đen.

Các bản dịch thơ:

Bài ca thu phố - kỳ 7

Ngựa Sơn công, say cưỡi
Xe Ninh Thích, lạnh ca
Nhàn ngâm Bạch thạch lạn
Lệ ướt áo nhạt nhòa.

Bản diệt: Ngao_0p

---

1. Ninh Thích người nước Vệ thời Xuân thu, thuở hàn vi đánh xe trâu. Sáng tác bài Ninh Thích ngưu.

Thu phố ca - kỳ 8

Nguyên tác chữ Hán: 秋浦歌 其八 秋浦千重岭， 水车岭最奇。 天倾欲堕石， 水拂寄生枝。

Phiên âm: Thu phố ca - kỳ 8 Thu phố thiên trùng lĩnh, Thủy xa lĩnh tối kì. Thiên khuynh dục đọa thạch, Thủy phất kí sinh chi.

Dịch nghĩa:

Bài ca Thu phố - kỳ 8

Thu phố có ngàn đỉnh núi trùng điệp
Riêng đỉnh Thủy Xa lại rất kỳ lạ.
Nghiêng bên trời như muốn trút đá (núi)
Nước phe phẩy gởi qua cành lá

Các bản dịch thơ:

Bài ca thu phố - kỳ 8

Thu phố núi ngàn đỉnh
Đỉnh Thủy Xa khác thường
Nghiêng trời như trút đá,
Nước phe phẩy cành vươn.


Bản diệt: Ngao_0p

---

Thu phố ca - kỳ 9

Nguyên tác chữ Hán: 秋浦歌 其九 江祖一片石， 青天扫画屏。 题诗留万古， 绿字锦苔生。

Phiên âm: Thu phố ca - kỳ 9 Giang Tổ[1] nhất phiến thạch, Thanh thiên tảo họa bình. Đề thi lưu vạn cổ, Lục tự[2] cẩm đài sinh.

Dịch nghĩa:

Bài ca Thu phố - kỳ 9

Nơi Giang Tổ có một phiến đá
Trời xanh quét rửa họa bình
Thơ ghi lại lưu danh cho hậu thế
Chữ xanh được sinh ra từ gấm rêu.

Các bản dịch thơ:

Bài ca thu phố - kỳ 9

Giang Tổ đá một phiến
Trời xanh quét họa bình
Thơ ghi lưu hậu thế
Chữ xanh, gấm rêu sinh.

Bản diệt: Ngao_0p

---

1. Giang Tổ: Cách 25 dặm phía tây nam thành Tri Châu một phiến đá đột nhiên xuất hiện nơi nước chảy giao nhau. Tương truyền có tiên ở trên đó gọi là Giang Tổ thạch.
2. Lục tự: Chữ khắc trên rêu xanh trông như gấm dệt người xưa gọi là lục tự.

Thu phố ca - kỳ 10

Nguyên tác chữ Hán: 秋浦歌 其十 千千石楠树， 万万女贞林。 山山白鹭满， 涧涧白猿吟。 　　 君莫向秋浦， 猿声碎客心。

Phiên âm: Thu phố ca - kỳ 10 Thiên thiên thạch nam thụ, Vạn vạn nữ trinh lâm. Sơn sơn bạch lộ mãn Giản giản bạch viên ngâm. Quân mạc hướng Thu phố, Viên thanh toái khách tâm

Dịch nghĩa:

Bài ca Thu phố - kỳ 10

Cây thạch nam(cây trò) có hàng ngàn
Rừng trinh nữ (nguyên sinh) có hàng vạn
Cò trắng bay đầy núi
Tiếng vượn hú khắp cùng khe suối
Anh đừng bao giờ đến Thu phố
Tiếng vượn kêu sẽ làm tan nát trái tim

Các bản dịch thơ:

Bài ca thu phố - kỳ 10

Thạch Nam ngàn ngàn gốc
Trinh Nữ vạn vạn rừng.
Có trắng bay đầy núi
Vượn hú khắp suối bưng
Thu phố! Xin đừng đến
Vượn gào tim muốn ngưng.


Bản diệt: Ngao_0p

---

Thu phố ca - kỳ 11

Nguyên tác chữ Hán: 秋浦歌 其十一 逻人横鸟道， 江祖出鱼梁。 　　 水急客舟疾， 山花拂面香。

Phiên âm: Thu phố ca - kỳ 11 La nhân hoành điểu đạo, Giang Tổ xuất ngư lương. Thủy cấp khách chu tật, Sơn hoa phất diện hương

Dịch nghĩa:

Bài ca Thu phố - kỳ 11

Người đi tuần đi ngang đường chim bay
Nơi Giang Tổ xuất hiện cái cầu để dơm cá.
Nước sông xô gấp chiếc thuyền yếu ớt của khách
Hoa núi phe phẩy mùi hương.

Các bản dịch thơ:

Bài ca thu phố - kỳ 11

Đường chim bay, người rảo
Giang Tổ trông thấy cầu
Nước mạnh xô thuyền khách
Mùi hương hoa núi đâu!


Bản diệt: Ngao_0p

---

Thu phố ca - kỳ 12

Nguyên tác chữ Hán: 秋浦歌 其十二 水如一匹练, 此地即平天。 　　 耐可乘明月, 看花上酒船。

Phiên âm: Thu phố ca - kỳ 12 Thủy như nhất thất luyện, Thử địa tức bình thiên. Nại khả thừa minh nguyệt, Khán hoa thượng tửu thuyền.

Dịch nghĩa:

Bài ca Thu phố - kỳ 12

Nước với lụa như là một
Đất với trời cũng ngang nhau
Yên lòng cưỡi trăng sáng
Xem hoa trên thuyền rượu.

Các bản dịch thơ:

Bài ca thu phố - kỳ 12

Nước trong như dải lụa
Đất trời liền chân nhau
Yên lòng cưỡi trăng sáng
Thuyền rượu hoa ngạt ngào.


Bản diệt: Ngao_0p

---