Nguyễn Văn Vĩnh

Chó Sói và bức tượng


Danh tiếng chẳng qua hề vẽ mặt,
Cái dềnh-dàng rối mắt thằng ngây.
Lừa kia chỉ biết nhìn ngay.
Sói kia thóc-mách tính hay xét cùng;
Trước sau nhìn, thủy-chung cặn-kẽ:
Cái hư-danh ai hễ ở ngoài,
Thì y lập-tức chê-bai.
Chuyện xưa có tượng anh-tài một pho;
Pho tượng ấy dẫu to nhưng rỗng,
Sói nhìn khen thợ dụng tinh-công:
Đầu to mà óc thì không!

Đại-danh lắm bậc tượng đồng khác chi!

Hai con Dê cái


Khi nào Dê đã ăn no,
Thì Dê hay thích tự-do chơi bời.
Đi tìm những chốn xa-khơi,
Những vùng khuất nẻo, những nơi vắng người,
Núi cao cây cỏ tốt-tươi;
Dưới khe sâu thẳm, đá đôi ba hòn!
Các cô đến đấy nhảy bon,
Chẳng ai ngăn được Dê non chạy quàng.
Một hôm, Dê cái hai nàng,
No-nê bỏ nội cỏ vàng đi dong.
Hai bên bờ suối nước trong,
Tình-cờ đâu lại đi cùng tới bên.
Có cầu nho-nhỏ bên trên,
Đói Cầy họa mới đi len nhau vừa.
Dưới khe dòng nước chảy bừa,
Đứng trên nom xuống nghĩ mà ghê thay!
Nhịp cầu tấm ván lung-lay,
Vậy mà Dê nọ bước ngay một đầu,
Dê kia nào có hãi đâu,
Đưa chân cũng bước đầu cầu bên kia.
Thoát coi nào có khác chi,
Vua Pha-nho[1] với vua Louis hội-đồng,
Hai nàng bước một thong dong,
Giữa cầu thoắt đã đi cùng tới nơi.
Kiêu-căng ai lại nhường ai
Cũng nòi đáo-để, cũng vai anh-hùng.
Cô này cậy cháu nhà tông,
Dê này Bách-lý là ông sáu đời.
Con dòng cháu giống phải chơi!
Cô kia khi ấy tức-thời nghĩ ra:
Tổ-tiên ngũ-đại nhà ta,
Là Dê Tô-vũ ông cha kế-truyền.
Cũng là cháu phượng con tiên,
Hai cô cùng dấn bước lên nhịp cầu.
Nào ai có nhượng ai đâu;
Ganh nhau nho đến đâm đầu xuống khe.
Câu này chẳng những chuyện dê,
Bước đường danh-lợi người đi cũng đường.

Mặt trời và loài ếch


Vua ngược-ác một hôm lấy vợ,
Cả bàn-dân mừng rỡ yến diên,
Duy Ê-đốp bảo là điên,
Ô hay! lũ ngốc tự-nhiên mừng xằng!
Bèn đem chuyện kể rằng: Khi trước,
Vầng Thái-dương muốn rước dâu về.
Chuôm ao ếch nhái sợ mê,
Inh-tai chẵng-chuộc, trong khe dưới ngòi:
— Than ôi! nếu Mặt-trời sinh đẻ,
Ếch nhái ta hồ dễ ở yên,
Một Mặt-trời đã nóng điên,
Ví bằng nửa tá bể liền cạn khô.
Cá và ếch biết vô đâu ở?
Cói với lau biết nở nơi nao?
Loài ta biết tính thế nào?
Nước-nôi khô ráo, sống sao phen này?
Lời nói phải mà hay đáo-để!
Ếch khôn-ngoan người dễ đã tầy.

Sư-tử, con Lang và con Hồ


Sư-tử sọm lại đau phong-thấp,
Muốn tìm thầy cứu-cấp bệnh già.
Lệnh vua đã tỏ ý ra,
Dẫu làm chẳng được ai mà từ-nan.
Vua Sư-tử phán toàn các giống,
Kén lương-y đem cống tại triều.
Thôi thì cầm-thú bao nhiêu,
Thợ thầy đã lắm lại nhiều thuốc thiêng.
Duy Hồ xấc dám kiêng không đến;
Ở lỳ nhà một chuyến mà chơi!
Lang ta hiến nịnh tức thời,
Quì tâu Hồ nọ mệnh Trời dám sai.
Sư-tử thoát nghe bài sớ tấu,
Cơn giận đâu nổi ngáu ngay lên:
— Bá quan vâng thửa lệnh truyền:
Nã Hồ đem đến Ngự tiền mau đây!
Hồ biết ý, nghĩ ngay chước cãi:
— Dạ! Muôn tâu Quảng-Đại Cao-Minh.
Hạ-thần quả thật oan tình,
Vốn đang tìm chốn anh-linh khẩn-cầu,
Nên chưa kịp vào chầu trước Điện,
Nay mới về xin hiến phương hay,
Hạ-thần may đã gặp thầy,
Dạy rằng Thánh-thể bệnh này dễ yên.
Kém chân Hỏa là tên trong sách;
Vị tuổi già, huyết mạch khí suy.
Bây giờ họa có lang-bì,
Dùng làm áo phủ tức thì bệnh yên.
Lang-thần muốn ghi tên trong sử,
Nghĩ vua tôi nên giữ phen này.
Thôi thì da nọ lột ngay,
Cho đòi phúng-tượng vào may áo liền.
Phương thuốc lạ. Ngự khen Hồ giỏi,
Truyền: — Bá quan! Mau trói Lang-thần.
Thịt kia nướng chả Trẫm ăn;
Da kia may áo làm chăn Trẫm nằm.
Nghĩ câu chuyện nên ngâm mãi mãi.
Bọn nịnh-thần chờ hại lẫn nhau,
Nịnh mà hưởng phúc dễ đâu,
Nịnh mà nên hoạ là câu nói thường.
Ai ôi! Nên biết thương nhau mấy
Kẻ gièm-pha chớ cậy chi mình!
Lạ gì những thói triều-đình.

Thần Chết và lão tiều phu


Lão tiều vác củi cành một bó,
Củi đã nhiều, niên-số lại cao.
Lặc-lè chân đá chân xiêu,
Lom-khom về chốn thảo-mao khói mù.
Tủi thân-phận, kỳ-khu khó nhọc,
Đặt bó sài ở dọc lối đi.
Than rằng: — Sung-sướng nỗi gì,
Khắp trong thế-giới ai thì khổ hơn?
Bữa no đói luôn cơn buồn-bã;
Vợ nào con vất-vả trăm chiều,
Hết thuế lính lại thuế sưu.
Quanh năm khách nợ còn điều gì vinh?
Hỡi thần Chết thương tình chăng tá,
Đến lôi đi cho dã một đời.
Chết đâu dẫn lại tức thời,
— Hỏi già khi nãy kêu vời lão chi?
Lão-tiều thấy cơ nguy cuống sợ:
— Nhờ tay ngài nhắc đỡ lên vai.

Thơ rằng:
Đành chết là hết nợ,
Sao mà ai cũng sợ?
Mới hay bụng thế-gian;
"Khổ mà sống còn hơn!"

Già kén kẹn hom


Cô ả nọ làm cao khí quá,
Định kén chồng được gã giỏi trai,
Có mầu, có vẻ có tài;
Chẳng ghen cũng chẳng như ai lạnh-lùng,
Lại còn muốn con rồng cháu phượng,
Của rõ nhiều sung-sướng nhất đời;
Tài-hoa, học thức tuyệt-vời,
Trăm hay muốn cả. Nhưng ai tốt đều?
Ông trời nọ cũng chiều nết khó,
Lại xui nên vô-số kẻ dòm.
Nhưng ai cô cũng chê om:
« Gớm người thế ấy dám dòm đến ta! »
Anh kia đã chê là cục-kệch;
Anh này thì mũi lệch khó coi;
Thế này, thế nọ, lôi-thôi.
Thôi thì chẳng thiếu chi lời bẻ-bai.
Ngẫm gái hợm ra ai cũng vậy.
Ai cũng rằng: - Đồ bây ra gì?
Đám hay hết thảy đuổi đi,
Rồi ra đến bọn xằng-xì đưa tin.
Môi cô ả tớn lên càng dữ,
Biết bọn này mở cửa làm chi?
Quân này thường dễ có khi,
Tưởng ta ế muộn, lỡ thì chi đây!
Nhờ trời phó gái này can-đảm.
Dẫu riêng chăn cũng cám tấm lòng;
Khăng khăng một mực nằm không,
Cái già sồng-sộc thoắt trông thấy gần.
Thì chẳng mãnh bước chân vào cửa;
Một vài năm thêm nữa mới phiền.
Một ngày thấy một hết duyên,
Tóc xanh môi thắm tự-nhiên phai dần.
Đem gương ngắm lần-thần thấy kém,
Lấy phấn son tô-điểm mãi vào.
Thì ra duyên hết từ bao,
Tháng ngày đã cướp lúc nào không hay.
Nhà kia đổ còn tay thợ chữa,
Má này nheo biết sửa làm sao?
Bấy giờ cái hợm bớt cao,
Hỏi gương, gương mắng: làm sao chưa chồng?
Hỏi đến lòng thì lòng cũng giục:
Hợm đến đâu cũng lúc ngứa nghề
Ả ta tẩn-mẩn tê-mê,
Thì ra tính cũ hay chê bớt rồi,
Vớ ngay một bác đồ tồi.

Sư-tử về già


Sư-tử trên rừng ai cũng sợ;
Lúc tuổi già ngồi nhớ oai xưa
Khóc than thân-phận già-nua.
Vì chưng ta yếu bây giờ chúng khinh:
Con ngựa đến đá mình một móng;
Chó rừng vào há họng cắn chơi;
Con bò đến húc, Trời ơi!
Muốn gầm một tiếng, hết hơi mất rồi.
Sư rầu-rĩ đành ngồi thất thủ,
Thôi cũng đành đợi số cho xong,
Thân tàn chết cũng cam lòng.
Con lừa đâu cũng vào trong hang mình.
Sư thấy thế làm thinh chẳng được,
Than: — Thế này đã nhuốc hay chưa!
Sống mà chịu tủi với lừa,
Chết đi chết lại cũng như khác gì!

Anh chàng đứng tuổi với hai chị nhân ngãi


Anh chàng nọ tuổi đà đứng trạc,
Trên mái đầu tóc bạc hoa râm.
Bấy giờ bụng mới nghĩ thầm:
Nếu không vợ mãi đêm nằm với ai?
Trong tay gã tiền tài cũng lắm,
Kẻ lăn lưng mớ-nắm thiếu gì.
Này tương-thức, nọ tương-tri,
Ai không săn-sóc, hắn thì mần thinh.
Việc kén vợ phân-minh là phải.
Trong mấy người đi lại chạ chung.
Có hai chị ả góa chồng,
Xem trong ý gã ra lòng yêu thương.
Một thím nọ xuân đương vừa độ.
Còn thím kia khí mõ mất rồi.
Nhưng mà son phấn khéo nhồi,
Phai đâu tô đó coi người cũng xinh.
Trong những lúc mặn tình gần-gụi,
Ả đua nhau sửa búi củ-hành.
Tóc râm còn mấy đám xanh,
Nàng thì nhổ tuột cho nhanh bao-giờ.
Còn tóc bạc phơ-phơ trên mái,
Thì nàng kia cũng lại nhổ phăng.
Để cho đũa lệch hóa bằng,
Bỗng dưng có tóc ra thằng trụi-trơn.
Chàng biết ý nổi cơn tức giận.
Đoan-quyết ngay từ bận này chừa:
Thôi thôi đừng khéo ỡm-ờ!
Tôi can các chị đừng vờ thương yêu.
Đây đã trải bấy-nhiêu ý-tứ,
Đã biết đường cư-xử các bà.
Đành rằng không vợ đến già,
Đầu này dẫu trụi nhưng mà biết khôn.

Triều đình Vua Sư-tử


Một ngày kia, Mãnh-sư Hoàng-đế,
Muốn thử xem quyền-thế tầy bao,
Bèn vời bách-thú lâm trào;
Mỗi loài phái một viên vào Long-cung.
Sắc vàng tống đi cùng một đạo,
Đóng ấn son Quốc-bảo rõ ràng.
Chiếu rằng suốt một tháng-tràng,
Hội bàn trước chốn Ngai Vàng liên miên.
Lúc mở hội khai diên tứ yến,
Có phường tuồng nhân-tiện làm trò.
Mãnh-sư có ý làm to,
Để đem quyền-thế mà phô chư-hầu.
Truyền hội-nghị ở lầu Ngũ-phụng,
Những thịt xương lủng-củng bốn bề.
Sực nồng hôi-hám gớm-ghê,
Gấu kia bịt mũi dường chê nặng mùi.
Ngự hiểu ý, giận sôi sùng-sục,
Cho xuống ngay Địa-ngục mà chê.
Khỉ ta hiến nịnh tức thì:
— Muôn tâu Thiên-thảo cực-kỳ thông-minh.
Khen móng nhọn, khen dinh thơm phức,
Trăm thức hoa, hương nức không bằng.
Ngờ đâu lời nịnh tán xằng,
Mãnh-sư lại giận giết phăng khỉ già.
Vua Sư-tử thực là phàm-phũ,
Hẳn cũng dòng Kiệt, Trụ chi đây.
Lại gần Chó-sói hỏi ngay:
— Mùi gì tâu thực Trẫm hay thử nào!
Sói đại-thần trí-cao khéo chối.
Cúi tâu: — Thần ngạt mũi thấy chi!
Khôn-ngoan nên chẳng can gì.
Chuyện hay đã dạy, nên ghi vào lòng.
Ai muốn vững Triều trung quyền-chức,
Nịnh không nên, cương-trực cũng đừng;
Cứ làm ra một người rừng.

Con chim phải tên


Con chim nọ phải tên gần chết,
Than mấy câu giãi hết nổi niềm.
Nói ra thêm não thêm phiền:
Giết chim lại bởi lông chim lạ-lùng!
Trách nhân-loại lòng hung dạ độc,
Nhổ cánh này làm đốc tên kia,
Nhưng loài bất đức hợm chi,
Vụ này hẳn cũng có khi vào mình.
Xem trong đám sinh-linh đồng loại,
Cũng cánh này làm hại cánh kia!

Cụ già và ba người trai trẻ


Cụ tám-mươi đương trồng cây cối,
Có ba chàng trẻ tuổi cười rằng:
— Làm nhà họa có nên chăng;
Trồng cây thì thực lố-lăng mất rồi!
Khoan đã! cụ già ơi, con hỏi:
Quả ai ăn, cụ nói con hay?
Họa may Bành-Tổ lên đây,
Chứ như đại-lão, phỏng ngày còn bao!
Làm chi thế công-lao cho uổng
Thóc người ăn, cày ruộng hơi đâu!
Thôi thôi, cụ bấy tuổi đầu
Chi bằng ngồi khểnh vuốt râu ngắm đời;
Hối những sự lầm sai thưở nhỏ,
Còn ước xa đã có chúng tôi.
Rằng: — Con cũng quá buổi rồi,
Phàm chưng muôn việc của người làm ra
Kiên-nhẫn khó xong mà dễ hỏng.
Cái chết đâu vẫn ngóng bên ngoài.
Thọ là ai, yểu là ai?
Lão già, con trẻ vắn dài khác chi.
Nào đã biết ai đi tới đó?
Bóng hào-quang ai ngó sau cùng.
Sớm còn tối mất lẽ chung,
Vững chi cái mạng mà mong lâu dài
Bóng cây này dẫu ai nghỉ mát,
Con cháu nhà có thoát đi đâu.
Như già có chi lo sau,
Cháu con ăn quả về lâu thiệt gì.
Ngẫm cái sướng phúc đi vạn đại,
Ấy cũng là lão hái quả rồi
Quí hồ còn sống ít hồi,
Một ngày là một được ngồi hưởng vui.
Cũng có lẽ Trời xui hiểm-hóc,
Trên mồ bay Ác mọc lão nom.
Cụ già khéo nói chính mồm:
Một chàng qua bến, ngã tòm xuống sông.
Còn một chàng lập công với nước,
Phải đầu tên mũi mác chết toi.
Cậu ba nhân lúc thư rồi,
Leo cây chiết giống sẩy rơi vỡ đầu.
Cụ già nghĩ đến câu chuyẹn[1] thế,
Khắc phiến bia mà để bên mồ.
Gọi là một tiếng Ô-hô!