Góp Nhặt Cát Ðá

74. Sự cải hóa chân thật


Ryokan đã hiến đời mình cho việc học Thiền. Một hôm Ryokan nghe nói về người cháu trai của ông, mặc cho những lời khuyên nhủ của những người thân thuộc, đang phung phí tiền bạc với một kỹ nữ giang hồ. Bởi vì anh ta đã thay chổ Ryokan để quản lý tài sản và quyền sở dụng gia đình đang ở trong tình trạng nguy hiểm vì sự hoang phí tàn phá, những người thân quyến yêu cầu Ryokan phải làm thế nào.

Ryokan phải du hành một đoạn đường dài để viếng người cháu mình, đã nhiều năm không gặp mặt. Người cháu tỏ vẻ vui mừng khi gặp lại chú mình và mời ông chú ở lại đêm đó.

Ryokan thiền định suốt đêm. Sáng hôm sau khi ra đi Ryokan bảo người cháu:

- "Chú già rồi tay run quá không làm việc đươc dễ dàng. Cháu buộc hộ chú chiếc dép rơm đươc không?"

Người cháu ngoan ngoãn vâng lời. Ryokan nói lời sau cùng:

- "Cám ơn cháu, cháu thấy đó, con người rồi cũng phải già yếu đi dần dần theo từng ngày. Cháu hãy bảo trọng lấy thân cháu."

Rồi Ryokan từ giã, không một lời về người kĩ nữ giang hồ cũng như sự phàn nàn của bà con. Nhưng từ sáng hôm đó, người cháu không còn hoang phí tiền của nữa.

---

75. Tánh Tình


Một thiền sinh đến phàn nàn với Bankei:

- "Bạch thầy, con có một tánh xấu bất trị, làm sao con sửa chửa được?"

Bankei đáp:

- "Con có cái gì lạ lắm à? Hãy đưa thầy xem nào."

Thiền sinh nói:

- "Ngay bây giờ con không thể tỏ cho thầy được."

Bankei hỏi:

- "Vậy khi nào con có thể tỏ cho thầy biết được."

Thiền sinh đáp:

- "Nó xuất hiện bất ngờ lắm".

Bankei kết luận:

- " Rồi, nó không phải là bổn tánh chân thật của con. Nếu nó là bổn tánh của con, con có thể tỏ cho thầy được bất cứ lúc nào. Khi mới sinh ra, con không có nó, và cha mẹ con cũng không cho con. Hãy nghĩ kĩ đi coi.”

---

76. Cái tâm đá


Hogen, một Thiền sư Trung Hoa, sống trong một ngôi đền nhỏ ở vùng quê. Một hôm, bốn nhà sư du hành xuất hiện và xin phép nhóm lửa trong sân Hogen để sưởi ấm.

Trong khi bốn nhà sư chất lửa, Hogen nghe họ cãi cọ với nhau về chủ thể và khách thể, Hogen nhập bọn với họ và hỏi:

- "Có một hòn đá lớn. Các anh xem coi nó ở ngoài hay ở trong tâm các anh?"

Một nhà sư đáp:

_ “Theo quan niệm của Phật giáo mọi vật đều là đối thể hóa của tâm, vì thế tôi cho rằng hòn đá ở trong tâm tôi. ”

Hogen quan sát:

- " Chắc cái đầu của anh cảm thấy nặng lắm, nếu anh mang một hòn đá giống như thế trong tâm anh".

---

77. Không vướng bụi trần


Zengeisu, một đại sư Trung Hoa sống vào đời Ðường, đã viết những lời dưới đây để khuyên đệ tử:

Sống trong cõi trần mà không để vướng bụi trần là đường đi của một người học Thiền chân thật.

Khi thấy hành vi tốt của kẻ khác, con hãy tự khuyến khích mình noi theo. Khi nghe việc lầm lỗi của kẻ khác, con hãy tự khuyên mình chớ đua tranh.

Dù cho một mình trong phòng tối, con hãy làm như con đang đối diện với với một người khách quí.

Hãy biểu lộ những tình cảm của con, nhưng đừng để đi quá bổn tánh chân thật của mình.

Sự nghèo khó là kho tàng của con. Ðừng bao giờ đổi nó để lấy một đời sống dễ dãi.

Một người có thể có vẻ như là một người ngu và không phải là ngu. Có thể người đó giữ gìn sự khôn ngoan của mình một cách cẩn thận.

Những đức hạnh là thành quả của sự tự giữ giới luật và đừng để chúng rơi bầu trời của chúng như mưa tuyết.

Khiêm tốn là nền tảng của mọi đức hạnh. Hãy để những người chung quanh con khám phá ra con trước khi tự con cho họ biết.

Một tấm lòng cao quí không bao giờ tự buộc mình tiến tới trước. Những lời của nó quí như châu ngọc, ít khi nó bộc lộ và có một giá trị lớn.

Ðối với một người học Thiền chân thật, mỗi ngày là một ngày may mắn. Thời gian qua đi nhưng người học không bao giờ lùi lại phía sau. Vinh cũng như nhục không bao giờ làm nó động tâm.

Hãy tự trách con, đừng bao giờ trách kẻ khác. Ðừng bao giờ tranh cãi đúng sai.

Một vài điều, mặc dù đúng, bị coi là sai trong nhiều thế hệ. Bởi vì giá trị chân chánh có thể nhận được ra sau nhiều thế kỷ, không cần thèm khát sự đánh giá nhất thời.

Hãy sống với nguyên nhân và hãy bỏ lại những thành quả cho đại luật vũ trụ vận hành. Hãy vượt qua mỗi ngày trong sự chiêm ngưỡng thanh bình.

---

78. Sự phát đạt chân thật


Một ông nhà giàu yêu cầu Sengai viết một điều gì để cho gia đình ông ta tiếp tục phát đạt vì rằng có thể được tàng trữ từ đời này sang đời khác.

Sengai lấy một mảnh giấy lớn và viết:

- "Cha chết, con chết, cháu chết".

Ông nhà giàu nổi giận:

- "Tôi bảo ông viết cái gì cho gia đình tôi được hạnh phúc kia! Tại sao ông lại giỡn vậy?"

Sengai giải thích:

- "Không giỡn đâu. Nếu con ông chết trước ông, đó không phải là một sự buồn khổ lớn của ông sao? Nếu cháu ông qua đời trước con ông, thì ông và con ông không thấy lòng mình tan nát sao? Nếu từ đời này qua đời khác, nếu gia đình ông cứ chết theo kiểu tôi vừa nói, thì đó cũng là một sự tự nhiên của cuộc đời. Tôi gọi việc này là sự phát đạt chân thật.

---

79. Ðốt hương


Một người đàn bà ở Nagasaki tên là Kame, là một trong những người làm hương để đốt ở Nhật.

Một khối hương là một tác phẩm nghệ thuật và chỉ được dùng trong phòng trà hay trước bàn thờ của gia đình.

Kame, mà cha bà trước kia cũng là một nghệ sĩ như thế, thích uống rượu. Kame cũng hút thuốc và kết giao với đàn ông nhiều nhất trong thời. Bất kỳ lúc nào Kame làm được ít tiền bà cũng thết tiệc mời những nghệ sĩ, những thi sĩ, những thợ mộc, những người làm công, những đàn ông có nghề nghiệp hoặc không có nghề nghiệp. Trong cuộc tụ tập, Kame phát biểu những dự định của bà.

Trong sự sáng tạo, Kame tiến hành rất chậm, nhưng khi tác phẩm của bà hoàn thành thì nó luôn luôn là một kiệt tác. Những khối hương của Kame được tàng trữ trong những ngôi nhà của những người đàn bà không bao giờ uống rượu, hút thuốc hay kết giao tự do với đàn ông.

Một lần, thị trưởng của Nagasaki yêu cầu Kame tổ chức một cuộc đốt hương cho ông. Kame trì hoãn công việc đến gần nửa năm trời. Lúc đó, ông thị trưởng được thăng chức và thuyên chuyển đến một thành phố xa khác, đến viếng bà. Ông thúc giục Kame bắt đầu việc đốt hương của ông.

Cuối cùng được cảm hứng, Kame làm một khối hương. Sau khi hoàn thành, Kame đặt khối hương lên trên bàn. Kame chăm chú nhìn ngắm nó thật lâu. Kame hút thuốc và uống rượu trước khối hương như là một người bạn thân trong đời. Suốt ngày Kame quan sát khối hương.

Cuối cùng, lấy một chiếc búa lên, Kame đập nát khối hương. Kame đã nhìn thấy nó không phải là một tác phẩm hoàn hảo như Kame đòi hỏi.

---

80. Phép lạ chân thật


Khi Bankei đang giảng dạy ở đền Ruymon, một tu sĩ Shinshu, tin vào sự cứu độ qua sự niệm danh hiệu của đức Phật Adi đà, ghen tị với số cử tọa to lớn của Bankei nên muốn tranh luận với Bankei.

Bankei đang giữa cuộc nói chuyện, vị tu sĩ Shinshu xuất hiện và làm ồn quá nên Bankei dừng lại hỏi lý do của việc ồn ào.

Tu sĩ Shinshu huênh hoang:

- "Người sáng lập ra môn phái chúng tôi có nhiều năng lực huyền diệu, ngài cầm một cây viết trong tay đứng bên này bờ sông, một đệ tử của ngài giơ cao một tấm giấy đứng bên bờ sông bên kia, ngài viết thánh danh của đức A di đà qua không khí. Ông có thể làm một việc kỳ diệu như thế không?"

Bankei đáp nhẹ nhàng:

- "Có lẽ con cáo của anh đang làm một trò xảo thuật nhưng đó không phải là thể cách của Thiền. Phép lạ của ta là khi nào ta thấy đói ta ăn, và khi nào ta thấy khát ta uống".

---

81. Hãy Ngủ Ði!


Gasan ngồi bên giường Tekisui suốt ba ngày trước khi Tekisui từ trần. Tekisui đã chọn sẵn Gasan làm kẻ truyền thừa.

Ngôi đền vừa cháy cách đó không lâu và Gasan đang bận rộn việc xây lại ngôi đền. Tekisui hỏi Gasan:

- "Con sẽ làm gì khi ngôi đền xây lại xong?"

Gasan đáp :

- "Ðể khi thầy khỏi bệnh, chúng con muốn thầy nói chuyện ở đó".

Tekisui nói:

- "Nếu thầy không sống đến khi đó."

Gasan đáp :

- "Rồi chúng con sẽ tìm một người khác."

Tekisui tiếp :

- "Nếu con không tìm được ai khác."

Gasan lớn tiếp đáp:

- "Ðừng có hỏi ngu như thế. Hãy ngủ đi!"

---

82. Không có gì hiện hữu


Yamaoka Tesshu lúc còn nhỏ đi học Thiền, viếng hết thầy nầy đến thầy khác. Yamaoka đến viếng Dokuon ở Shokoku.

Muốn tỏ sự sở đắc của mình Yamaoka nói:

- "Tâm, Phật, loài hữu tình, rốt ráo chẳng có. Bổn tánh chân thật của mọi hiện tướng là cái không. Không có cái có, không có huyền ảo, không có thánh, không có phàm. Không có cho và không không có gì để thọ nhận."

Dokuon ngồi im lặng hút thuốc, không nói gì. Thình lình đập Yamaoka một điếu tre, làm chàng thanh niên này phát sùng. Dokuon hỏi:

- "Nếu không có gì có, thế cái giận của anh từ đâu đến?"

---

83. Không làm không ăn


Hyakujo, Thiền sư Trung Hoa, thường làm việc với các đệ tử, mặc dù ông đã tám mươi tuổi. Nhổ cỏ trong vườn, quét sân, hái củi.

Các đệ tử ông cảm thấy buồn vì ông thầy già của họ làm việc cực nhọc, nhưng họ biết ông không chịu nghĩ làm việc theo lời khuyên của họ. Vì thế họ dấu mất tiêu dụng cụ làm việc của Hyakujo.

Ngày hôm sau đó, Hyakujo không ăn. Ngày hôm sau Hyakujo không ăn, ngày hôm sau nữa cũng vậy. Các đệ tử đoán:

- "Vì chúng mình giấu đồ làm việc của ổng chứ gì? Tốt hơn là tụi mình đem trả lại chỗ cũ cho ổng.”

Ngày họ làm việc, ông thầy già của họ cũng làm và ăn lại như trước. Buổi chiều, Hyakujo dạy họ :

- "Không Làm, Không Ăn."

---

84. Tri âm

Xưa ở Trung Hoa có hai người bạn. Một người chơi đàn tì bà rất điêu luyện và một người nghe đàn rất sành điệu.

Khi người chơi đàn hay có ý diễn tả về núi cao, người kia bảo:

- "Tôi thấy núi trước mặt chúng ta."

Khi người kia đàn có ý diễ tả về nước, người kia kêu lên:

- "Ðây là dòng nước đang chảy!"

Nhưng chẳng bao lâu ngã bệnh rồi chết. Người chơi đàn cắt đưt dây đàn và không bao giờ chơi đàn nữa. Vì thế từ đó, sự cắt đứt dây đàn tỳ bà là dấu hiệu của tìng bạn tri âm.


Tích Bá Nha, Tử Kỳ

---

85. Thời để chết


Thiền sư Ikkyu từ lúc bé đã rất thông minh. Thầy của Ikkyu có một cái tách trà xưa rất quí và hiếm có. Ikkyu lỡ tay đánh vỡ tách trà, lòng rất xao xuyến. Nghe tiếng chân thầy đến gần, Ikkyu nhanh nhẹn giấu những chiếc mảnh vỡ ra đằng sau. Khi thầy đến, Ikkyu hỏi:

- "Thưa thầy, tại sao người ta phải chết?"

Ông thầy già cắt nghĩa:

- "Ðó là lẻ tự nhiên. Mọi vật đều phải chết khi đã sống lâu rồi."

Ikkyu đưa cái tách vỡ ra nói:

- "Thế đã đến lúc cái tách của thầy phải chết."

---

86. Ông Phật sống và người đóng thùng gỗ


Các thiền sư thường hướng dẫn từng người trong một phòng riêng biệt, không ai được vào lúc thầy và trò cùng ở trong phòng.

Mokurai, Thiền sư của đền Kennin ở Kyoto, thường thích nói chuyện với những người buôn bán và những người làm báo cũng như các đệ tử ông. Một người đóng thùng gỗ nào đó hầu như thất học. Anh ta thường hỏi những câu điên điên, uống trà rồi bỏ đi.

Một hôm trong khi anh ta có mặt ở đấy, Mokurai muốn dạy riêng một đệ tử, vì thế ông yêu cầu anh ta chờ ở một phòng khác.

Anh ta phản đối :

- "Tôi biết ông là một ông Phật sống. Cả những ông Phật đá trong đền này cũng không bao giờ từ chối một đám đông người tụ họp trước mặt các ổng. Tai sao tôi lại bị đuổi đi."

Mokurai phải ra ngoài xem các đệ tử của mình.

---

87. Ba loại đệ tử


Một Thiền sư tên là Gettan sống vào khoảng cuối thời đại Tokugawa. Gettan thường bảo:

- "Có ba loại đệ tử: những người truyền Thiền cho những kẻ khác, những kẻ giữ đền và rồi có những cái bị gạo và những cái mắc áo."

Gasan cũng diễn cùng một ý đó. Khi Gasan theo học Tekisui. Thầy của Gasan là một người rất nghiêm khắc, đôi khi đánh cả Gasan.

Các đệ tử khác không chịu nổi giáo lý này nên tháo lui nơi khác. Gasan ở lại nói :

- "Một đệ tử tồi làm lợi cho khả năng của thầy. Một đệ tử khá kính trọng sự tử tế của thầy. Một đệ tử giỏi lớn mạnh dưới kỷ luật của thầy."

---

88. Làm thế nào để viết một bài thơ tứ tuyệt


Người ta hỏi một thi sỹ Nhật nổi danh làm thế nào viết được một bài thơ tứ tuyệt của Trung Hoa. Thi sĩ giảng giải:

- "Dòng đầu chứa phần khởi nhập; dòng hai là phần chuyển tiếp của dòng đầu; dòng ba chuyển từ đề mục và bắt đầu một ý mới; và dòng bốn gồm ba dòng trước lại với nhau."

Một khúc dân ca Nhật minh họa ý này:

"Hai cô gái của một người bán lụa ở Kyoto.
Cô chị hai mươi, cô em mười tám.
Một anh lính có thể giết người với lưỡi kiếm anh ta,
Nhưng hai cô gái này giết đàn ông với đôi mắt các nàng."


(Hai nàng bán lụa thành Ðông Kinh
Mười tám đôi mươi ngắm thật xinh.
Tráng sĩ giết thù gươm vấy máu,
Mỹ nhân hạ thủ mắt đưa tình.)

N_0 ăn theo

---

89. Đối thoại Thiền


Các Thiền sư huấn luyện các chú tiểu tự diễn tả ý nghĩ của các chú. Hai ngôi đền Thiền, mỗi bên có một chú tiểu hầu cận. Một chú mỗi sáng đi hái rau, gặp chú kia giữa đường.

Chú thứ nhất hỏi:

- "Anh đi mô rứa?"

Chú kia đáp:

- "Ta đi mô bàn chân ta bước."

Câu trả lời làm chú thứ nhất rối óc, chú về cầu thầy trợ giúp. Thầy chú bảo:

- "Sáng mai, khi con gặp anh bạn nhỏ của con, hãy hỏi lại hắn câu đó. Hắn sẽ trả lời câu đó, rồi con hỏi tiếp: "Giả như anh không có chân thì anh đi mô?" Hắn sẽ chịu ngay".

Sáng hôm sau khi hai chú gặp nhau. Chú thứ nhất hỏi:

- "Anh đi mô rứa?"

Chú kia đáp:

- "Ta đi nơi mô gió thổi."

Câu trả lời này lại làm bù đầu chú thứ nhất, chú kia đã đánh bại cả bậc thầy chú.

Ông thầy lại mới ý:

- "Hãy hỏi hắn đi mô nếu không có gió?"

Ngày hôm sau, hai chú gặp nhau lần thứ ba. Chú thứ nhất hỏi:

- "Anh đi mô rứa?"

Chú kia đáp :

- "Ta đang đi chợ mua rau."

---

90. Cái gọi cuối cùng


Tangen theo học với Sengai từ lúc còn bé. Khi hai mươi tuổi, Tangen muốn bỏ thầy đi viếng những người khác để so sánh sự học của mình, nhưng Sengai không cho phép. Mỗi lần Tangen tỏ ý muốn đi, Sengai gọi nhẹ lên đầu Tangen một cái.

Cuối cùng Tangen yêu cầu một sư huynh dụ dỗ Sengai để Sengai cho phép đi. Người sư huynh làm xong ra báo cho Tangen biết:

- “ Việc đã được xong sắp đặt xong. Tôi đã quyết định cho Tengan bắt đầu cuộc hành hương ngay.”

Tangen vào cảm tạ Sengai vì đã được phép đi. Sengai trả lời Tangen bằng một cái gọi nhẹ nữa.

Khi Tangen kể lại chuyện này với sư huynh, vị sư huynh nói:

- "Chuyện thế này? Thầy không cho phép chú và rồi ông lại đổi ý. Tôi sẽ nói với ông".

Rồi người sư huynh vào gặp Sengai.

Sengai nói:

- " Ta không bỏ chuyện ta cho phép."

Người sư huynh nói:

- "Con vừa cho chú ấy một cái gọi nhẹ trên đầu, vì khi chú ấy trở lại chú ấy sẽ được giác ngộ và con không thể khiển trách chú ấy được nữa."

---

91. Mùi vị của lưỡi kiếm BanZo


Matajuro Yagyu là con trai của kiếm sĩ Nhật lừng danh. Cha anh cho rằng tài nghệ của con ông quá tầm thường khó mong chức phận làm thầy, nên ông đã từ, không dạy.

Vì thế Matajuo đến núi Futara và tìm được một kiếm sĩ lừng danh khác ở đó là Banzo. Banzo lại xác định lời phán quyết của cha anh. Banzo nói:

- " Anh muốn ta dạy anh kiếm thuật phải không? Anh không đủ điều kiện để học kiếm đâu."

Matajuro một mực hỏi tiếp:

- "Nhưng nếu con luyện tập chuyên cần thì con phải mất bao nhiêu năm để trở thành một kiếm sư?"

Banzo đáp: "Cả quảng đời còn lại của anh?"

Matajuro giải thích:

- "Con không thể chờ lâu đến thế. Con sẽ vượt qua bất cứ khó nhọc nào, nếu thầy dạy con. Nếu con làm một người hiến mình giúp việc cho thầy thì con phải mất bao lâu?"

Banzo hơi dễ dãi : “Ồ có lẽ mười năm.”

Matajuro hỏi tiếp:

- “ Cha con đã già rồi và con phải sớm săn sóc ông. Nếu con luyện tập chuyên cần hơn nữa thì phải mất bao lâu ?”

Banzo đáp:

- "Ồ, có lẽ ba mươi năm."

Matajuro hỏi:

- "Sao thế? Trước thầy bảo mười năm bây giờ ba mươi năm. Con sẽ vượt qua bất cứ cực nhọc nào để nắm vững kiếm thuật trong một thời gian ngắn nhất."

Banzo đáp:

- "Ðược, với điều kiện anh phải ở lại đây với ta bảy năm. Một người quá nóng nảy muốn đạt kết quả như anh, ít khi học nhanh được."

Sau cùng, Matajuro hiểu rằng mình đang bị trách mắng vì không có tánh kiên nhẫn. Anh ta kêu lên:

- "Hay lắm, Con đồng ý."

Matajuro không bao giờ nghe nói một lời nào về kiếm thuật và cũng không bao giờ đụng tới thanh kiếm. Matajuro nấu ăn cho thầy, rửa chén bát, dọn giường ngủ quét sân quét nhà, săn sóc vườn, nhất nhất không nói một lời nào về kiếm thuật.

Ba năm trôi qua, Matajuro vẫn làm việc. Nghĩ đến tương lai, anh ta buồn. Matajuro vẫn chưa bắt đầu học thứ nghệ thuật mà anh ta đã hiến mình cho nó.

Nhưng một hôm Banzo bò đến sau lưng Matajuro và tặng anh ta một đường kiếm rợn tóc gáy bằng một thanh kiếm gỗ.

Ngày hôm sau, lúc Matajuro đang nấu cơm, thình lình Banzo nhảy bay qua người anh ta.

Sau đó, ngày đêm Matajuro phải phòng vệ những cú đánh bất ngờ như thế. Bất cứ ngày nào, không một phúc nào Matajuro không suy nghĩ đến ý vị của lưỡi kiếm Banzo.

Matajuro học rất nhanh. Anh mang lại cho thầy những nụ cười vui vẻ. Matajuro trở thành một kiếm sĩ vĩ đại nhất nước.

---

92. Chiếc đũa trui



Hakuin thường nói với các đệ tử của ông về một bà lão có tiệm trà gần đấy, ca tụng bà là người hiểu Thiền. Các đệ tử không tin lời ông, và muốn tự mình khám phá điều đó.

Bất cứ lúc nào bà lão thấy họ đến, bèn hỏi ngay rằng họ đến để uống trà hay đến để khảo hạch sự hiểu Thiền của bà. Trường hợp đầu, bà tiếp đãi họ tử tế. Trường hợp sau, bà ngoắc họ đến sau một bức màn. Ngay lúc họ vâng lời bước đến, bà đánh họ bằng một chiếc đũa sắt để gắp lửa.

Chín phần mười bọ họ đều không thoát khỏi tay bà.

---

93. Thiền người kể chuyện


Encho là một người kể chuyện nổi danh. Những câu chuyện về tình yêu của anh ta làm tim người nghe rung động. Khi anh ta kể về chiến tranh, người nghe có cảm tưởng như mình đang ở giữa chiến trường.

Một hôm Encho gặp Yamaoka, một cư sĩ đã lãnh hội hầu hết căn bản của Thiền. Yamaoka bảo:

- "Tôi hiểu anh là một tay kể chuyện hay nhất nước, anh có thể làm người ta khóc hay cười dễ dàng như ý muốn. Hãy kể cho tôi nghe câu chuyện Chú Bé Ðáng Kính thích thú xem nào. Khi tôi còn bé tí, tôi thường nằm ngủ cạnh mẹ tôi, và mẹ tôi thường kể cho tôi nghe câu chuyện đời xưa đó. Ðến giữa câu chuyện là tôi ngủ rồi. Hãy kể câu chuyện đó như mẹ tôi đã kể cho tôi nghe đi."

Encho không dám thử vụ này. Anh ta xin một thời gian để nghiên cứu. Mấy tháng sau anh ta đến nói với Yamaoka:

- "Hãy cho tôi một dịp để kể chuyện cho ông nghe."

Yamaoka đáp:

- 'Hãy để hôm nào khác."

Encho thất vọng vô cùng. Anh ta nghiên cứu thêm và cố gắng nữa. Anh ta bị Yamaoka từ chối nhiều lần. Khi Encho bắt đầu kể, Yamaoka chận lại :

- "Anh kể chưa giống mẹ tôi."

Encho phải mất năm năm trời mới có thể kể câu chuyện đời xưa đó cho Yamaoka giống như mẹ Yamaoka đã kể.

Yamaoka đã truyền Thiền cho Encho bằng cách này.

---

94. Dạo mát nữa đêm


Nhiều đệ tử đang theo học thiền định dưới sự hướng dẫn của Thiền sư Sengai. Một người trong bọn họ thường hay dậy ban đêm, vượt tường ra phố để dạo mát cho thỏa thích.

Một đêm, Sengai đi giám thị phòng ngủ, thấy một đệ tử vắng mặt và cũng khám phá ra được chiếc ghế đẩu cao mà anh ta thường dùng để leo qua tường. Sengai dời chiếc ghế chỗ khác và đứng thay vào chỗ đó. Khi anh chàng rong chơi trở về, không biết rằng Sengai là chiếc ghế, anh ta đặt chân lên đầu thầy và nhảy xuống đất. Khám phá ra sự việc mình làm, anh ta hoảng sợ.

Sengai bảo nhỏ nhẹ:

- "Sáng sớm này trời lạnh lắm. Con hãy cẩn thận kẻo bị cảm."

Người đệ tử không bao giờ ra ngoài ban đêm nữa.

---

95. Lá thư cho ngày hấp hối


Bassi viết lá thư sau đây để gởi cho một đệ tử của ông sắp chết:

" Bổn tánh của tâm con không sinh, vì thế nó không bao giờ chết. Nó không phải là một hiện hữu, nên nó không biến mất. Nó không phải là cái trống rỗng, mà là cái chân không. Nó không có màu sắc và thể hình. Nó không hưởng thụ khoái lạc và chịu đựng sự đau đớn.

Thầy biết con bệnh nặng lắm. Giống như một người học Thiền giỏi, con đang đối mặt hoàn toàn với sự đau đớn. Có thể con không rõ ai là kẻ đang đau khổ, nhưng hãy hỏi chính con: “ Bổn tánh của con là gì ?” Hãy nghĩ một điều này thôi. Con sẽ không cần gì nữa. Ðừng ham muốn gì cả. Sự chấm dứt của con không chấm dứt, nó giống như một bông tuyết trong trắng tan biến trong không khí tinh khiết."

---

96. Một giọt nước


Một Thiền sư tên là Gisan bảo một chú tiểu mang cho ông một thùng nước để dội mát phòng tằm của ông.

Chú tiểu mang nước đến, và sau khi dội phòng tắm xong, đổ ra mặt đất tí nước còn lại trong thùng.

- "Con ngu quá", Gisan mắng. "Tại sao con không đem nước thừa tưới cây? Con có quyền gì lãng phí cả một giọt nước trong đền này?"

Ngay lúc đó chú tiểu giác ngộ. Chú đổi tên là Tekisui, có nghĩa là một giọt nước.

---

97. Giáo lý tối thượng


Thời xưa ở Nhật, người ta thường dùng những chiếc đèn lồng sườn tre phất giấy trong có gắn đèn sáp. Một đêm nọ, một người mù tới thăm bạn. Khi về, người bạn biếu một lòng đèn để soi đường đi. Anh ta nói:

- "Tôi không cần đèn. Ðối với tôi, tối và sáng cũng như nhau."

Người bạn đáp :

- "Tôi biết anh không cần đèn để soi đường nhưng nếu anh không cầm một cái, người khác có thể chạy tung vào anh đó. Vì thế anh nên cầm một cái."

Người mù ra về với chiếc lồng đèn, và anh ta đã ra đi khá xa, một người ở đâu chạy tung vào anh ta.

- "Coi kìa, anh đi đâu vậy!", anh ta than phiền với người lạ. "Bộ anh không thấy đèn tôi sao?"

Người lạ đáp :

- "Ðèn sáp của anh tắt queo rồi, anh ơi."

---

98. Không vướng mắc


Kitano Gembo là sư trưởng của đền Eihei mất vào năm 1933 khi ông được chín mươi hai tuổi. Suốt đời Kitano cố gắng để không vướng mắc vào bất cứ một điều gì. Lúc hai mươi tuổi Kitano lang thang như một tên ăn mày, Kitano gặp một du khách hút thuốc lá, khi cả hai cùng bước xuống một con đường núi, họ dừng lại dưới một tàn cây để nghĩ mát. Du khách biếu Kitano một điếu thuốc, Kitano nhận vì khi đó ông rất đói.

Kitano phê bình: "Thuốc này hút thú làm sao". Du khách biếu thêm một ống điếu hảo hạng và một ít thuốc lá, rồi hai người chia tay nhau.

Kitano cảm thấy: "Những vật thích thú có thể quấy phá sự thiền định. Trước khi đi xa hơn, tốt hơn bây giờ ta hãy dừng lại.” Vì thế Kitano vất đồ hút thuốc.

Lúc hai mươi ba tuổi. Kitano học kinh Dịch, một bộ kinh triết lý xâu xa nhất về vũ trụ. Lúc đó mùa đông lạnh, Kitano cần một ít quần áo dày. Kitano viết thư cho thầy ở cách xa ông độ một trăm dặm đường, nói với thầy về việc mình cần, và thơ nhờ một du khách mang đi. Hầu như mùa đông sắp hết mà vẫn không thấy trả lời hay quần áo chi cả. Vì thế, Kitano cầu sự ứng cảm của Kinh Dịch, trong kinh này cũng có dạy thuật bói toán , để xác định thư được mang đến nơi hay bị lạc. Kitano thấy rằng thư đã đến nơi. Sau đó thư của thầy ông gửi đến nhưng không nói gì về quần áo.

Kitano cảm thấy: " Nếu ta cứ làm cái việc xác quyết với Kinh Dịch thế này thì ta có thể chểnh mảng việc thiền định mất.” Vì thế Kitano từ bỏ giáo thuyết huyền diệu này và không bao giờ cầu những năng lực huyền bí của nó nữa.

Lúc hai mươi tám tuổi, Kitano học cách viết chữ Nho cho đẹp và làm thơ. Kitano trở nên thiện nghệ trong nhữg môn nghệ thuật này khiến thầy ông hài ca ngợi. Kitano nghĩ:

"Nếu bây giờ ta không dừng lại, ta sẽ là một thi sĩ chứ không phải một Thiền sư.” Vì thế Kitano không bao giờ làm thơ nữa.

---

99. Dấm của ToSui


Tosui là một Thiền sư đã bỏ hình thức những ngôi đền để sống dưới gầm cầu với những kẻ ăn mày. Khi Tosui quá già, một người bạn chỉ cho Tosui cách kiếm sống mà không phải đi xin.

Người bạn chỉ cho Tosui lượm gạo để làm dấm. Tosui làm dấm kiểu này cho đến khi ông qua đời. Trong khi Tosui làm dấm, một người ăn mày biếu ông một bức tranh Phật. Tosui treo nó lên vách lều và ghi vào cạnh bức tranh:

"Thưa ông Phật A di đà: cái phòng này chật hẹp lắm. Tôi có thể để ông ở lại đây nhất thời. Nhưng xin ông đừng có nghĩ rằng tôi cầu cạnh ông để ông giúp tôi được tái sanh nơi thiên đàng của ông đấy nhé."

---

100. Ngôi Ðền Im Lặng

Shoichi là một Thiền sư chột mắt nhưng chói ngời ánh sáng giác ngộ. Shochi dạy các đệ tử của ông ở đền Tofuku.

Ngày đêm toàn thể ngôi đền chìm trong im lặng. Không có một tiếng động nhỏ nào.

Cả đến việc đọc kinh cũng bị ông thầy bãi bỏ. Các đệ tử của Shoichi chỉ còn có việc thiền định.

Khi ông thầy qua đời, một bà lão hàng xóm nghe tiếng chuông và tiếng tụng kinh. Bà biết là Shoichi đã qua đời.

---

101. Thiền của Phật

Phật nói: “Ta xem những nơi các vua và các nhà cầm quyền cai trị như là những hạt bụi. Ta xem những kho vàng và châu ngọc như những viên gạch và những viên sỏi. Ta nhìn những chiếc áo lụa tốt đẹp nhất như những mảnh vải rách tả tơi. Ta thấy vô số thế giới của vũ trụ này nhỏ như những hạt trái cây, và chiếc hồ lớn nhất ở Ấn Ðộ như một giọt dầu trên chân ta. Ta biết những giáo lý của thế gian là những ảo thuật của những tên phù thủy. Ta thấy rõ tư tưởng cao siêu của sự giải thoát như là một miếng nhung vàng trong giấc mộng, và thấy thánh đạo của những kẻ thông sáng như những đóa hoa xuất hiện trước mắt một người. Ta xem sự thiền định như là một cột trụ trên núi cao và Niết bàn là một cơn mộng du giữa ban ngày.

Ta xem những lời phán quyết về đúng và sai như là sự uốn mình nhảy múa của một con rồng, và sự lên xuống của đức tin là dấu vết của bốn mùa để lại.”


Hết

---