Tế Hanh

Tế Hanh tên thật là Trần Phố (Trần Tế Hanh), quê ở vạn Đông Yên, xã Bình Dương (trước 1975 là Bình Thủy), huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi.

Cha ông là Trần Tất Tố. Ông có bốn anh em, trong đó người em út là nhạc sĩ Trần Thế Bảo. Thuở nhỏ học trường làng, trường huyện sau ra học tại trường Quốc học Huế. Ông sáng tác thơ từ sớm và đã đứng trong phong trào Thơ mới với tập Nghẹn ngào giành giải khuyến khích của Tự lực văn đoàn.

Tham gia Việt Minh từ tháng 8 năm 1945, Tế Hanh đã trải qua các công tác văn hoá, giáo dục ở Huế, Đà nẵng, là Ủy viên giáo dục trong Uỷ ban lâm thời thành phố Đà nẵng sau khi Cách mạng tháng Tám thành công.

Ngoài thơ, Tế Hanh còn dịch nhiều tác phẩm của các nhà thơ lớn trên thế giới, viết tiểu luận phê bình văn học, thơ thiếu nhi.

Ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996.

Vào những năm 80, ông bị đau mắt và mắt ông mù dần. Từ đó ông bệnh liệt giường lúc mê lúc tỉnh. Ông qua đời vào 16/07/2009.

Tác phẩm:

• Nghẹn ngào (1939)
  
• Hoa niên (1945)
  
• Lòng miền Nam (1956)
  
• Chuyện em bé cười ra đồng tiền (1960)
  
• Hai nửa yêu thương (1967)
  
• Khúc ca mới (1967)
  
• Đi suốt bài ca (1970)
  
• Câu chuyện quê hương (1973)
  
• Theo nhịp tháng ngày (1974)
  
• Giữa những ngày xuân (1976)
  
• Con đường và dòng sông (1980)
  
• Bài ca sự sống
  
• Tuyển tập Tế Hanh (tập I-1987)
  
• Thơ Tế Hanh (1989)
  
• Vườn xưa (1992)
  
• Giữa anh và em (1992)
  
• Em chờ anh (1993)
  
• Tuyển tập Tế Hanh (tập II-1997)

---

Ao ước


Anh là kẻ say mê, nhưng nhút nhát;
Không hiểu giùm, em lại nỡ cho anh
Là không yêu, là một kẻ vô tình.
Anh tức quá, đem lòng ao ước tệ:


Nếu em chết! Chắc là anh có thể
Tỏ mối tình lặng lẽ quá sâu thâm:
Anh đến nơi em nghỉ giấc ngàn năm
Ngồi điên dại sầu như cây liễu rủ.


Anh không uống, anh không ăn, không ngủ,
Anh khóc than, than khóc đến bao giờ
Nước mắt anh lầy lội cả nấm mồ
Nhỏ từng giọt xuống thân em lạnh lẽo.


Rồi anh chết, anh chết sầu, chết héo;
Linh hồn anh thất thểu dỗi hồn em.
Và ở đâu kia, ở cõi đời đêm
Chắc em chẳng nghi ngờ tình anh nữa...



Tế Hanh

---

Cảm thông


Nằm trong cỏ một chiều man mác
Nghe gió xuân thổi quạt hồn cây
Thái bình xanh ngắt từng mây
Lá phơi sắc biếc, đời gây mộng đào.


Chiều trầm mặc, dáng chiều lặng lẽ
Dãy bàng cao đượm vẻ đoan trang
Thân nghiêm đứng thẳng làm tàn
Hồn vui ngự giữa nhịp nhàng bao la.


Này khăng khít da ta, da đất
Mạch cảm thông ngây ngất tâm can
Giác quan mở rộng dặm ngàn
Nghe như cỏ mọc bàng hoàng khắp thân.


Giọng suối ngân trong tay sôi nổi
Trong chân mê bối rối dặm đường
Ngạt ngào đôi mắt đưa hương
Bông hoa đất nở giữa vườn lòng tươi.


Giờ thanh thoát. Đất ơi! có biết ?
Ta không buồn tử biệt, sinh ly
Tao phùng ấy buổi ra đi
Đến khi ta chết là khi trở về.



Tế Hanh
Hà Nội - Huế 43
(đăng Thanh niên số Tết 1944, ở Sài Gòn)

---

Cắn đào


Nắng gắt, môi khô, miệng khát khao

Dừng chân hứng mát bóng in đào

- Em ngồi vắt vẻo trên cao ấy,

Quẳng xuống cho anh trái thử nào!



Ồi! trái đào ngon em ngó xem;

Da hồn mát tựa má hồng em...

Miệng kề vội vã anh toan cắn

Nhưng sợ đau em, phải nhịn thèm.




Tế Hanh

---

Cánh đồng bao la


Cánh đồng bao la
Giãi ra xa xa
Hàng tre tha thướt,
Lòng ta thướt tha.

Phất phơ trong gió
Hương vị thơm tho
Của buổi hò;
Em ơi! có rõ...

Em trông đám dậu
Cao hơn đám lúa
Như anh cao hơn
Em nửa cái đầu.

Đường đi thì nhỏ
Bờ cỏ thì xanh
Trời cao thì thanh;
Em ơi! có rõ...

Anh mang trong lòng
Cả một cánh đồng
Anh nghe nặng nề
Bao mối tình quê...

Đồng quê ngát tình:
Lòng anh ngát xanh:
Kìa đôi chim hót
Em ơi! yêu anh...



Tế Hanh

---

Chiếc rổ may


Thuở bé nhiều hôm tôi bỏ chơi
Cảm thương đứng ngó mẹ tôi ngồi
Vá bên chiếc rổ mùi thơm cũ
Như tấm lòng thơm của mẹ tôi.


Lơ thơ chỉ rối sợi con con
Những cái kim hư, hột nút mòn
Tằn tiện để dành trong lọ nhỏ
Vải lành gói ghém mấy khoanh tròn.


Lặng lẽ bàn tay lặng lẽ đưa
Đắp từng miếng vá ấm con thơ
Những mong đời mẹ, đời con mãi
Gần gũi nhau cùng mối chỉ thưa...


Mẹ ơi! chiếc áo con đã rách
Con biết làm sao trở lại nhà
Để mẹ vá giùm? con thấy lạnh
Gió lùa nỗi nhớ thấm vào da.



Tế Hanh
- 1940 -

---

Chiêm bao (I)


Tỉnh mộng rồi sao? Có lẽ nào
Ân tình ngắn ngủi thế chiêm bao?
Tay không trơ trọi tìm tay ngọc
Môi lạnh mân mê vị má đào.


Lẩn bóng nương hình gặp gỡ em,
Mến yêu ảo ảnh cũng êm đềm.
Nhưng thôi lỡ dở cơn yêu mến!
Mộng có về đâu với những đêm.


Rồi vẫn cô đơn, vẫn tủi sầu.
Nỗi niềm ai có biết cho đâu?
Cơn mơ mai mỉa thêm cơn tỉnh
Quạnh quẽ thâu canh gối dãi dầu.



Tế Hanh

---

Chủ nhật


Buồn làm sao cho ngày chủ nhật
Của người học trò vơ vẩn hay yêu!


Những ngày kia vui vẻ hơn nhiều
Ngồi chăm chỉ lắng nghe lời thầy giảng,
Hay vui đùa, chuyện trò cùng chúng bạn,
Trí bình yên thư thái biết bao nhiêu
Và nhất là được trông thấy người yêu,
Người thiếu nữ xinh như tờ giấy trắng.
Lần đi học là một lần đo đắn:
Đi làm sao cho gặp được giữa đường
Cô nữ học sinh tha thiết đến trường,
Tay đỡ nón và tay cầm sách vở.


Ngày chủ nhật là một ngày mong nhớ
ở trong nhà không ngớt ngoái trông ra
Hy vọng người yêu mến bước ngang qua:
Gặp gỡ mãi cũng gây tình lưu luyến.
Chờ đã mệt mà người không thấy đến
- Có bao giờ người nghĩ đến ta đâu!


Thì giờ đêm qua... nắng xế ngang đầu.
Lòng rưng rức, người bần thần, bực bội
Quần với áo đã mấy lần thay đổi;
Quyển sách nào đem đọc cũng buồn tênh.


Tâm thần ta như có vẻ bấp bênh
Như chán chê, như rã rời, ngao ngán;
Ta tưng tức, ta giận hờn các bạn
Sao mải vui không đến với ta chơi;
Ta trách nhầm những kẻ ở xa xôi
Sao hững hờ không thư từ chi cả!


Quanh quẩn mãi... Trông ra ngày sắp ngả,
Lần cuối cùng, nhất định bước ra đường,
Đi bơ vơ, lòng thấm thía ngùi thương
Đường quen quá chán chường như tắc lối!
Ta quay lưng lủi thủi trở về nhà
Không hiểu sao thấy tiếc một ngày qua.



Tế Hanh

---

Chùa


In rõ rệt chân trời quá khứ,
Chùa không thôi tình tự thuở xa xăm
Tuổi thơ tôi là cả một đêm rằm
Trăng tỏ rạng sáng chầu quanh đức Phật
Hồn thanh thoát chưa hề vương vật chất
Đồng vọng xa cùng nhịp tiếng chuông bay.


Này hai cây bạch lạp ánh hai tay
Đôi mắt chói này rung trong ngọn nến
Niềm tin cẩn tượng hình nên trái chín
Phút tâm thành ngào ngạt tỏa hương hoa


Ôi buổi lớn khôn! Ơi buổi xa nhà
Tôi đâu biết cách xa chùa đến thế!
Gió lãng mạn thổi qua buồn thế hệ
Sóng thị thành tan rã cả lòng tin
Thuyết hoài nghi mờ xóa những kinh nguyền
Buồn số kiếp đưa về cơn gió lạnh


Bước chán nản trên những đường hiu quạnh
Chiều hôm nay tôi chạnh nhớ chùa xa
Tiếng chuông kêu như mẹ gọi chan hòa
Tôi ôm ngực tưởng chừng tim sắp vỡ
Bóng đêm xuống bao trùm trong tín mộ
Đường sương ơi! Người chạy đến thời xưa ?
Dắt ta đi trở lại viếng thăm chùa.



Tế Hanh

---

Chứa chất


Mùa thu đã đến... cả người tôi
Hoảng hốt như thu đã hết rồi;
Lo lắng giờ thay cho ngóng đợi:
Thu làm tôi cực quá đi thôi!


Mắt mở to luôn, chứa chứa nhiều
Những hình ẻo lả, sắc xiêu xiêu:
Tai thêm linh thính lo thâu góp
Những điệu ly sầu, tiếng tịch liêu.


Lồng ngực phồng to ráng hít vào;
Phổi ghì không khí đến nôn nao,
Da tê xúc động niềm thương nhớ;
Màu động hương thu sắc bớt đào.


Đi mãi ngoài không chẳng ở nhà,
Đầu trần áo mỏng để lòi da:
Hơi thu mơn trớn như hơi thịt;
Tôi dựa vào thu dịu lắm mà!



Tế Hanh

---

Chuyện buồn


Một đêm kia, một người Do Thái
Kể lể cùng tôi nỗi nhớ nhà
Thất thểu trọn đời nơi đất khách
Ăn nhờ, sống gửi xứ người ta.


Tôi nhớ, ông ơi, héo cả hồn!
Đời tôi, tôi chẳng muốn gì hơn
Là về cố quận, mai sau chết
Còn có bên nhà miếng đất chôn.


Tôi cũng như ông, cũng lạc loài,
Bơ phờ như chiếc lá thu rơi;
Lang thang mang bóng nơi xa ấy,
Tôi cũng như ông, cũng nhớ hoài.


Nhưng nỗi sầu ông dễ hiểu hơn,
Chớ tôi không biết cớ sao buồn:
Chưa hề mất mát, nhưng tìm mãi
Chẳng cách vời ai, vẫn đợi luôn.



Tế Hanh

---

Có những con đường


Có những con đường ta đã đi
Thẩn thơ qua lại rất nhiều khi
Nhà người yêu mến ngang qua đấy
Vắng mặt nên lòng thấy biệt li.


Ta gửi tình ta ở khoảng đường:
Bước này tưởng nhớ, bước này thương.
Ta đưa ngượng nghịu, hàng mi chớp,
Ngực đánh dồn thêm, chân vấn vương.


Đi mãi không hề biết mỏi xa,
Đi suông không dám ngó vô nhà.
Đường thường bỗng hoá trung tâm điểm,
Lắm cớ xui mình phải bước qua.


Ta tưởng bao giờ có thể quên
Con đường như một mối tơ duyên.
Ai ngờ khúc ruột tương thân ấy
Cũng phải buồn đau chuyện chẳng bền.


Ấy lúc lòng ta hết với người
Hay ta yêu mến đổi dời nơi.
Con đường bị bỏ trong quên lãng
Sầu tủi nằm thương dưới bụi đời.



Tế Hanh

---

Đắng cay


Vui không dám vui nhiều,
Miệng cười như thể mếu!
Lo lắng nỗi đìu hiu
Vấn vương người yểu điệu.


Đau buồn che dấu lệ;
Ta có thở than đâu!
Em xinh tươi như thế
Ai nỡ sẻ chia sầu.


Một lời em nói vội,
Một bước em đi nhanh,
Ta tưởng chừng thế giới
Sụp đổ vỡ tan tành.


Quen biết, vẫn cô đơn,
Lứa đôi thêm tẻ lạnh;
Ta ôm chịu tủi hờn,
Chết dần lòng kiêu hãnh.


Bấy lâu ta vẫn ngỡ
Đi kiếm chút êm đềm
Nay lòng tan nát vỡ,
Đau đớn quá đi em!



Tế Hanh

---

Dễ thương


Sao vẻ đôi nhà quá dễ thương!
Buồn khơi trước ngõ, nhớ sau vườn
Cũ càng mái rợp quen mưa nắng
Bỡ ngỡ khêu hoài nỗi vấn vương.


Cảm giác êm êm khẽ động vừa
Lan từ bóng lá ủ ê đưa
Âm thầm cửa hé trông xa vắng
Như lúc đầu thu những buổi trưa.


Người khách vu vơ ngóng đợi thầm
Dịu dàng thấp thoáng bóng giai nhân
Thói nhà khép nép trong cây lá
Thổn thức thầm xem truyện Tố Tâm.



Tế Hanh

---

Độc ác


Còn gì sướng cho bằng trông cặp mắt
Êm như nhung, sưng tím, lệ tràn trề;
Ngắm bộ ngực tròn xinh đau quằn quại
Nặng nề buông trong hơi thở đê mê!


Nguồn vui thú hãy tìm trong tiếng khóc.
Rách đau thương như lụa xé tơi bời;
Trên cặp mắt môi đỏ tươi như vết máu
Kiếm nụ cười héo hắt tựa hoa rơi.


Vì ta quá yêu em - nhưng thất vọng!
(Ngàn muôn năm, yêu chỉ nghĩa là điên)
Nên ta mong lấp vùi lòng đau đớn
Trong những giờ vui thú nhọn như kim.



Tế Hanh

---

Hờ hững


Anh tưởng chỉ cần trông thấy thôi,
Là em hiểu rõ lòng anh rồi.
Mối tình chan chứa trong đôi mắt,
Anh biết làm sao nói những lời.

Không có khi nào gặp gỡ em,
Mà anh giữ được vẻ điềm nhiên:
Dáng anh bẽn lẽn, lời anh ngượng;
Em thử đôi lần nhớ lại xem.

Anh tưởng là em đã biết rồi,
Những câu trò chuyện, giọng đùa chơi,
Những thư thăm hỏi, lời vơ vẩn,
Những sách anh đưa nói chuyện đời,

Những bữa trời mưa, những buổi chiều,
Lòng nghe rưng rức nỗi đìu hiu,
Những khi trăng sáng, khi hơi gió
Nhẹ thôi vào lòng cơn mến yêu.

Và những đêm khuya giấc mộng đào,
Mơ màng trên gối gặp chiêm bao,
Anh yêu, anh nhớ, anh thầm trách:
Em chẳng lần nào cảm động sao?

Sao em hờ hững thế cho đành,
Duyên mới cùng người hất hủi anh.
Tội nghiệp cho đời anh biết mấy!
Trăm năm chưa chắc vết thương lành.



Tế Hanh

---

Hoàng hôn


Trái tim hấp hối của ngày tàn
Ứa lệ chan hòa ám thế gian
Ấy lúc trời cao buồn goá bụa
Cúi ôm trái đất đỡ băng hàn.

Có phải vì tôi kiểu cách đâu!
Khách quan, ngoại cảnh gợi khêu sầu
Hư vô, ý chết luồn trong gió,
Hồn đứng bơ phờ trước vực sâu.

Lẻ loi cho đến cả bên chân
Cái bóng trung trinh cũng chẳng quầng
Tay trái thờ ơ, tay phải lạnh
Hững hờ buông thõng hết tương thân.

Một con gà nhỏ lạc trong thôn
Mất mẹ bi thương gọi đứt hồn
Có phải lòng tôi đau quạnh quẽ
Kêu tìm lòng bạn giữa hoàng hôn?



Tế Hanh

---

Kể lể


Em bỏ anh là phải lắm rồi!
Mến yêu chi kẻ chỉ buồn thôi,
Mến yêu chi kẻ bao giờ cũng
Ngơ ngác in như lạc giữa đời.


Kể từ gặp gỡ buổi ban sơ,
Len lẻn thư đi lại mấy tờ
Anh đã làm buồn màu giấy trắng
Với sầu không cớ, nhớ bâng quơ.


Kịp đến trao duyên những chuyện đầu,
Trời ơi, anh có nói gì đâu
Cho vui, cho đẹp lòng anh tý,
Quanh quẩn không qua chuyện tủi sầu.


Người ta mạnh mẽ biết bao nhiêu,
Lo lắng cho nhau thật đủ điều;
Anh chỉ đem tấm lòng yếu ớt
Như nhờ, như dựa ở tình yêu.


Người ta lo nghĩ đến tương lai:
Kết tóc xe tơ, chuyện vững dài,
Anh chỉ yêu suông vì anh biết
Không làm sung sướng được cho ai.


Quen biết em chi tội lắm mà!
Anh trông ngày tháng hững hờ qua
Mà lo, mà sợ, mà đau đớn;
Một phút cùng em một cách xa.


...Bây giờ em đã có nơi,
Biết phận anh đâu dám trách người,
Vội vã, anh đi như trốn tránh;
Tấm lòng hết cả những màu tươi.



Tế Hanh

---

Không đề (I)

(Những đoạn thơ về tình yêu)


Em là cơn gió mát lừng
Thổi rung tất cả lá rừng đời anh
Em là giòng nước long lanh
Soi trong tất cả đồng anh đợi chờ
Đêm dày anh bước bơ vơ
Em đem nắng dọi tan bờ sương che
Thể tình anh sống si mê
Em đem mắt đẹp gọi về với thơ.


*

Yêu em, trao cả tâm hồn,
Lòng thu ngày vắng, tình dồn dặm xa
Ngàn năm sau, chỗ đôi ta
Yêu nhau có lẽ lá hoa mọc đầy.

*

Cảnh cây trụi lá hôm qua
Hôm nay nhựa chuyển lá ra mịn màng
Con chim hôm trước lạc đàn
Hôm nay nô nức khúc đàn xuân vui
Thiên nhiên mãi mãi yêu đời
Héo hon như để đến thời tươi thêm
Tấm lòng trần thế sao em
Kiêu căng chi để đời thêm bẽ bàng!


*

Bạn đừng tìm ở ái tình
Căn nguyên hạnh phúc, ảnh hình khổ đau
Lần yêu là một lần giàu
Thêm hương vĩnh viễn với màu vô biên
Hồn ta là một con thuyền
Bâng khuâng dợn sóng trước miền biển khơi
Lòng ta lạc giữa lòng đời
Như con chim nhỏ giữa trời mênh mông.


*

Hỡi người tác giả vô danh
Câu thơ cùng với trời xanh mãi còn
Nỗi niềm thúc đẩy tâm hồn
Cơn đau sáng tạo mỏi mòn tâm tư.


*

Ta yêu dãy núi chân trời
Xa trông đôi nét, tới nơi vạn cành
Tâm hồn mai đỏ, chiều xanh
Đổi thay như những tâm tình nhân gian
Ta yêu biển rộng muôn vàn
Long lanh đáy ngọc, chói vàng dòng sao
Đêm đêm sóng vỗ dạt dào
Hồn ta như biển khát khao lạ thường.



Tế Hanh

---

Lời con đường quê


Tôi, con đường quê nhỏ chạy lang thang
Kéo nỗi buồn không dạo khắp làng
Đến cuối thôn kia hơi cỏ vướng
Hương đồng quyến rũ hát lên vang.


Từ đấy mình tôi cỏ mọc đầy
Dọc lòng hoa dại ngát hương lây
Tôi ôm đám lúa, quanh nương sắn
Bao cái ao rêu nước đục lầy.


Những buổi mai tươi nắng chói xa
Hồn tôi lóng lánh ánh dương sa
Những chiều êm ả tôi thư thái
Như kẻ nông phu trở lại nhà.


Tôi đă từng đau với nắng hè
Thịt da rạn nứt bởi khô se
Đã từng điêu đứng khi mưa lụt
Tôi lở, thân tôi rã bốn bề

Chia sẻ cùng người nỗi ấm no
Khi mùa màng được, nỗi buồn lo
Khi mùa màng mất. Tôi vui cả
Với những tình quê buổi hẹn hò.


Tôi sống mê man tránh tẻ buồn
Miệt mài, hể hả, đắm say luôn
Tôi thâu tê tái trong da thịt
Hương đất, hương đồng chẳng ngớt tuôn...



Tế Hanh
- 1937 -

---

Mong manh


Trong chậu, một đóa hoa vừa nở,
Một đóa hoa tươi buổi sớm đầu.
Vì biết đời hoa mau héo rũ
Nên tôi mong mỏi giữ cho lâu.


Tôi đem để chậu dưới hiên nhà,
Cho đóa hoa cười khỏi nắng mưa
Tôi không dám ngửi e hương nhạt;
Sợ sắc mau phai chẳng dám sờ.


Nhưng chỉ bày thêm niềm tiếc rẻ;
Mới chiều hoa đã sắc hương bay.
Bao nhiêu tính toán, bao khôn khéo,
Không giữ cho hoa quá một ngày.


Dẫu được em cười vẫn quạnh hiu,
Không gần em lắm, ngó em nhiều;
Thiệt thòi, lủi thủi ta mang hết
Đôi lúc ta ngờ chẳng có yêu.


Tưởng biết lo xa chịu tủi sầu,
Mối tình nhỏ nhẹ sẽ bền lâu,
Than ôi, tình cũng như hoa mỏng
Ta có bao giờ giữ được đâu.



Tế Hanh

---

Một làng thương nhớ


Làng ấy, buồn ủ rũ một bên sông
Hồn thương nhớ đắm chìm trong dĩ vãng
Thuở phong lưu, sắc đời đầy tươi sáng
Tơ lụa vàng chói rạng khắp bao thôn
Dưới trời xanh, soi biếc cả tâm hồn
Dâu tăm tắp từ đồng ra đến bãi
Đi hái lá, buổi chiều về cô gái
Vẳng lời ca ân ái khúc xuân tình
Tiếng chim ca nô nức với bình minh
Người thôn nữ thấy lòng như lụa mướt
Tay đưa thoi, ngồi dệt tình mơ ước
Đời thanh bình mây gió giục yêu đương
Đôi chàng trai lơ đãng để tơ vương
Đem tâm sự gửi vào giây chỉ mộng
Và con sông tưng bừng theo nhịp sống
Cũng rộn ràng lộng bóng những Tây Thi...

*

Nhưng một hồi tơ lụa phải ra đi
Hàng ngoại hóa giết dần hàng nội hóa
Vắng bóng kẻ sớm chiều đi hái lá
Dáng dâu mềm lả lướt đã nhường cho
Vẻ nặng nề không sắc của khoai ngô
Cỏ từ đây hắt hiu niềm nhớ tiếc
Những đôi lứa bỗng nhiên đành vĩnh biệt
Thôi còn đâu tha thiết với đường tơ
Việc hàng ngày vất vả, quá thô sơ
Đời lam lũ lấy gì thơ với mộng
Trước khung cửi nằm im chờ nhện đóng
Phận con tằm lỡ dở nghĩ mà thương
Bao trái tim goá bụa giữa tầm thường.


Một thế hệ hao mòn trong lặng lẽ
Cho đến nỗi cháu nghe bà kể lể
Hạnh phúc xưa như thể chuyện hoang đường
Chỉ làng buồn còn giữ một màu tang
Và đất nhớ võ vàng mơ ước cũ.


Và con sông âm thầm trong nước ngủ
Vẻ mồ côi của một xứ buồn tênh.



Tế Hanh

---

Một nỗi niềm xưa

(Kính dâng cha tôi)


Chim quyên xuống đất ăn trùn
Anh hùng lỡ vận lên nguồn đốt than^[1]


Tôi đã sống võng nôi trong tiếng hát
Của người cha thất chí trở về quê
Khi trưa vắng cây buồn lay bóng nhạt
Khi đêm im gió bạt ánh trăng hè.


Tiếng trầm nặng vang âm như lệ ứ
Tháng năm đầy tâm sự giải khôn ra
Đôi mắt rộng vọng xa về quá khứ
Trên trán sầu vơ vẩn bóng ngày qua.


Bóng đau thương mấy mươi năm về trước
Núi sông buồn trang sử mở suy vong
Đường số mệnh là con đường của nước
Nợ nam nhi canh cánh giục bên lòng...


Bao hoài vọng xa xôi dần nhạt mắt,
Phôi pha rồi bao ý nghĩ hiên ngang!
Con chim quyên có ngày ăn dưới đất
Người anh hùng lỡ vận phải bán than.


Hương hoa thơm một mai trong kẽ vách
Mặc thế thường lầm lẫn sạch cùng nhơ
Tìm tri kỷ nơi vài ba quyển sách
Ru tâm tình theo tiếng võng đung đưa.


Tôi cảm thấy tỏa trong không khí nóng
Một nỗi buồn u uất trĩu trên mi
Trưa sao gắt gao như niềm thất vọng
Đêm sao não nề như buổi chia ly!


Và bao ai oán ngậm ngùi ngột ngạt
Bao ước mơ xưa, bao xót xa lòng,
Đều lần lượt lên giây trong tiếng hát
Đưa hồn tôi vào nỗi nhớ hưng vong.




Tế Hanh
Quảng Ngãi - Huế - Đà Nẵng 44

---

1. Chú thích của tác giả: câu ca dao cha tôi thường hát.

Ngại ngùng


Thơ anh lên, lòng anh mong nói lắm!
Vần theo nhau, điệu nhịp gọi nhau vang;
Anh tưởng chừng viết được biết bao hàng
Cầm đến bút, lòng không như giấy trắng!
Bởi vì em, bởi vì em quá lặng.

Anh làm thơ rồi biết tặng cho ai ?

Sao em không bày tỏ một hai lời
Cho anh biết lòng em đôi chút với ?
Anh cầu khẩn, nguồn thơ anh ngóng đợi;
Em nói đi! Em nói, có yêu anh
Cho tim anh vang dội tiếng ân tình,
Cho lòng anh tràn trề lòng yêu mến.
Anh sẽ làm thơ đưa em đi đến
Bờ thời gian ta ghé bến xa xôi.

Nếu lòng anh mong mỏi đã sai rồi
Em chớ ngại nói dùm em chẳng đoái
Đến tình anh. Đừng để anh mãi mãi
Sống nghẹn ngào mờ tỏ giữa tình em.

Không sao đâu, anh sẽ được giàu thêm
Sau đau đớn với bao nhiêu chua chát.
Anh sẽ viết những giọng đầy nước mắt
Anh sẽ than, sẽ khóc mối tình sầu.

Đấy em xem; anh có nói gì đâu!
Anh cũng vẫn làm thơ vì em đó.
- Em chẳng nói, làm sao anh biết rõ!




Tế Hanh

---

Người mẹ



Người mẹ đầu tiên lặng ngó con,
Nao nao nghe tự đáy tâm hồn,
Nỗi niềm xương thịt tan như nước
Sự sống nhân đôi, sóng dập dồn.


Mới mẻ người mang một mối tình
Bàng hoàng cơ thể chói tâm linh
Từ ta-như-thế sang ta-phải
Người đứng cao hơn số phận mình.


Trông đứa hài nhi thịt thắm tươi
Y nguyên người gặp lại thân người
Tưởng đà chia xẻ trong sinh hóa
Nay lại giàu thêm hạt máu rơi.


Người bế con lên trong ánh sáng.
Vui mừng bày tỏ với xa khơi,
Từ trong vật chất vô tri giác
Sự sống vươn lên ánh mặt trời.



Tế Hanh

---

Ngụy biện


Em bảo anh: "em không yêu anh nữa!"
Em đành lòng, anh biết nói làm sao?
Nhưng em ơi, em nên suy nghĩ lại:
Không có anh, em sẽ mất dường nào.


Không có anh, em đem đôi mắt ngọc
Sáng long lanh so sánh với vì sao,
Ai đem ví làn mây cùng mái tóc?
Vừng trán trong ai ví với trời cao?


Hàm răng trắng hết cười ra ánh sáng,
Làn môi son thôi nở những bông hoa.
Trên đôi má bình minh không tỏ rạng,
Trong giọng vàng không có tiếng chim ca.


Ai sẽ bảo: "Cả mùa xuân hương sắc
Nở tưng bừng trong một phút em vui,
Khúc nhạc nổi theo bước đi dìu dặt,
Cả mùa thu trong dáng điệu bùi ngùi?


Không có anh rồi đây em sẽ mất
Vẻ thiêng liêng vàng ngọc cũng tiêu tan;
Bước vội vã không làm rung trái đất,
Mặt lệ mờ không ám cả không gian.


Và đời em phút giây ai nhắc nhở?
Ai sống giùm từng tý khổ, phần đau?
Và đời em phút giây ai tưởng nhớ?
Nỗi buồn chiều lạnh lẽo những ngày sau.


Sao em không, sao em không cảm thấy
Mối tình thơ rộng rãi tựa trăng sao
Mà nỡ nói những lời đau đớn vậy ?
Không có anh em mất đến dường nào...



Tế Hanh

---

Nhắn nhe


Ai qua sông đó ai ơi!

Cho tôi nhắn gửi đôi lời nhớ nhung

Người, tôi không cách muôn trùng:

Chỉ con sóng nhỏ não nùng đôi bên,

Đất liền tình chửa bình yên,

Lựa là nước chảy triền miên mấy giòng...

Nhắn nhe theo nước theo sông!

Bên đây, bên đấy, tấm lòng sẻ chia...




Tế Hanh

---

Nhớ


Nghìn năm trước, tôi sinh bên khóm liễu
Nhớ nhung nhiều, cúp ngọn kiếm xa xôi,
Trong gian nhà ao ước mộng song đôi
Cúi gửi bóng chạy theo giòng nước yếu.


Dáng dười dượi ngày qua như lẻ thiếu,
Sắc trời buồn, mây bạc ngẩn ngơ trôi.
Hương thiếu hơi, tiếng chẳng có âm hồi,
Sắc mất thắm, cùng nhau luôn họa điệu.


Chiều chiều đến, tựa người bên cửa sổ
Đợi hồn nào trở lại vẩn vơ sông
Hay nghe ngóng ý về trong tiếng gió,


Tôi dần dần khô héo với chờ mong
Đến bây giờ than ôi tôi vẫn nhớ,
Vẫn thấy gì thiếu thốn ở trong lòng!




Tế Hanh

---

Những đêm tối


Những đêm tối là giờ lo tĩnh tọa,
Những chiều im là buổi ráng cầu kinh,
Ta đắm say, mê tín đạo Ân Tình.
Đọc câu kệ "Yêu em... anh nhớ quá!"
Với mong mỏi thiết tha thành chánh quả:
Hồn mong manh trực tiếp với niềm yêu.


Miệng lâm râm, ta tụng niệm thật nhiều,
Tay cung kính khoanh đè trên ngực sợ,
Mắt chẳng thấy vật chi tuy vẫn mở,
Tai bưng im gác bỏ chuyện quanh mình;
Ta thành tâm chờ đợi phút anh linh
Im lặng đến, không biết gì, không nghĩ...


Kìa em lên! Rực rỡ bốn phương trời,
Đôi mắt to ném lửa sáng nơi nơi,
Vừng trán rộng hào quang lòa chói rực
Ta thấy sáng, hồn phiêu phiêu thoát tục
Lòng lâng lâng không muốn ước mơ chi,
Mắt lim dim, đầu cúi gục, chân quì
Mở hết cửa tâm hồn chờ thánh nhập.




Tế Hanh

---

Những ngày nghỉ học

Tặng Nguyễn Văn Bổng


Những ngày nghỉ học tôi hay tới
Đón chuyến tầu đi đến những ga
Tôi đứng bơ vơ xem tiễn biệt
Lòng buồn đau xót nỗi chia xa.


Tôi thấy tôi thương những chiếc tàu
Ngàn đời không đủ sức đi mau
Có chi vương víu trong hơi máy
Mấy chiếc toa đầy nặng khổ đau.


Bánh nghiến lăn lăn quá nặng nề
Khói phì như nghẹn nỗi đau tê
Lâu lâu còi rúc nghe rền rĩ
Lòng của người đi réo kẻ về.


Kẻ về không nói bước vương vương...
Thương nhớ lan xa mấy dặm trường
Lẽo đẽo tôi về theo bước họ
Tâm hồn ngơ ngẩn nhớ muôn phương.



Tế Hanh

---

Phơi phới


Trời rộng phơi màu xanh mới tinh
Nắng trong trải ấm, gió đưa tình
Như khi còn bé về bên ngoại
Hớn hở hồn tôi dõi mộng xinh.


Lần lượt bao nhiêu ý mến đời
Theo niềm phơi phới nở chơi vơi
Thân buông tín cẩn trong tươi mát
Đường mở hai tay đon đả mời.


Chân bước khoan thai giữa biếc hường
Và lòng vơ vẩn giữa yêu thương
Cả hai không hẹn đều mang máng
Biết có mùa xuân đợi cuối đường.




Tế Hanh

---

Phượng


Lưu ly chất ngọc đọng màu bông
Cánh rực hừng theo trận gió nồng
Ơi phượng! ngươi là cây đuốc sáng
Đất đầy tin tưởng vọng lên không.


Đốt cháy bao la sánh mặt trời
Linh hồn mùa hạ hiện thân ơi!
Đời người kết tụ bao nhiêu nắng?
Trưa chói chang cao, lửa rạng ngời.


Phung phí tình yêu quá mực thường
Sống thời hoàng tử, chết quân vương
Nguy nga cây nở bừng son thắm
Lộng lẫy hoa rơi sắc ngợp đường.


Ta đứng trên cao gió lộng bày
Ngọn đèn tâm tưởng đảo điên lay
Cầu ngươi hỡi Phượng tươi như máu
Dâng sáng linh hồn cánh dợn bay.




Tế Hanh
- 1944 -

---

Quê bạn


Nghe em kể lể nỗi niềm

Bấy lâu cách trở nhớ niềm cố hương.

Yêu em ta những vấn vương;

Nghĩ quê quán bạn dạ thường ngẩn ngơ.

Mơ màng tin tức ra vô

Mải mê trong tấm bản đồ tìm tên...

- Quê em ở chốn nào em!

Phải nơi nước biển êm đềm non tươi?

Phải nơi chim hót hoa cười,

Trăng chào gió hỏi? - Đúng rồi, phải không?

Bởi vì đôi mắt em trong

Ngó ta, ta thấy cả lòng sáng choang;

Bởi lòng em nói dịu dàng,

Lá run thỏ thẻ suối đàn vuốt ve

Bởi từ trí cạnh, hồn kề,

Đời ta tươi thắm, mọi bề nhờ em...




Tế Hanh

---

Quê hương

"Chim bay dọc biển mang tin cá"^[1]


Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới
Nước bao vây cách biển nửa ngày sông
Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng
Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá


Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã
Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang
Cánh buồm trương, to như mảnh hồn làng
Rướn thân trắng bao la thâu góp gió...


Ngày hôm sau, ồn ào trên bến đỗ
Khắp dân làng tấp nập đón ghe về
Nhờ ơn trời, biển lặng cá đầy ghe
Những con cá tươi ngon thân bạc trắng


Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng
Cả thân hình nồng thở vị xa xăm
Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm
Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ


Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ
Màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôi
Thoáng con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi
Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!




Tế Hanh
- 1939 -

---

1. Thơ của cha tác giả.

Quyển vở nháp


Những vở soạn bài hay toán, luận
Địa dư, cách trí.... dáng âu lo
Chỉnh tề, đầy đủ, như ông giáo;
Vở nháp lôi thôi, giấy học trò.


Bìa rách lung lay, giấy chẳng lành;
Mực thì đủ thứ: tím, đen, xanh...
Không cần giấy thấm, không cần thước,
Bài chép chưa xong đã vẽ hình.


Nháp luận chữ Tây, rồi quốc văn,
Đôi lời thầy giảng chép loăng quăng;
Trò chơi giải trí bên bài toán
Rất khó, bài thơ trái điệu vần....


Và cái tên người, chạm khắc trường:
Làn môi, cặp mắt, vẽ từng đường.
Ấy là những lúc chàng trai nhớ
Nghĩ đến.... người kia, thoát khỏi trường.



Tế Hanh

---

Sầu tên


Không lắng đợi, cũng không cần rõ rệt,
Chỉ thoáng nghe nhè nhẹ, thoáng nghe thôi
Tôi đã không giữ được tự nhiên rồi;
Lòng cảm động nao nao đầy ứ nghẹn,
Ôi vương víu cái tên người yêu mến!
Thế mà còn những tiếng giống hơi hơi
Hay đồng âm trái nghĩa với tên người,
Lòng thắc mắc cũng kiếm điều tư lự.
Đôi cái dấu thêm vào đôi cái chữ.
Dáng thân quen từ thủa nhỏ a, b.
Bởi vì đâu tôi thấy quá nặng nề:
Từng nét nhỏ in sâu như chạm khắc.


Trong tâm trí rõ ràng và nhọn sắc?
Và nhất là cái chữ đứng đầu tên,
Cái chữ hoa lưu luyến với diệu huyền.
Lần trông thấy là một lần bỡ ngỡ;
Mắt ám ảnh thấy đầy trong sách vở
Trong những hình chữ nhật, những hình vuông.


Bước ra đi gặp gỡ ngã tư đường;
Đứng dưới bóng cành giao nhau kết chữ...
Hễ có đường dọc ngang là tôi cứ
Nghĩ loanh quanh tìm kiếm cái tên ai.
Núi in xa và mây nổi trên trời
Tôi cũng thấy phô bày hình tưởng nhớ
Ôi cái chữ hoa kia sao mà rực rỡ!



Tế Hanh

---

Sống vội

Tặng Huy Cận


Trong tôi văng vẳng dư vang
Điệu buồn của lá phai vàng rơi thưa.


Trong tôi thoang thoảng hương đưa
Cỏ hoa tàn cũ, mộng xưa vẫn sầu.


Mây trời nhuộm bóng thương đau
Lá hoa héo rũ, nắng nhàu mình tơ...


Hơi sương nhỏ lạnh lòng thơ
Tôi nghe rợn ngợp nước mờ nao nao...


Biệt ly tụ họp thời nào
Thương vương khắp nẻo, nhớ bao tư bề...


Thu đi lâu quá không về!
Lòng chờ vội sống giữa hè ít thu...



Tế Hanh
Hè 1939

---

Tấm lịch đời


Tôi muốn đem ngày tôi
In thành một bản lịch,
Để tôi gỡ tờ đời
Tùy theo hồi sở thích.


Tôi sẽ để thật lâu
Những tờ ghi hạnh phúc,
Và vội bỏ tờ sầu
Không theo giờ, đợi lúc.


Khi vắng mặt người yêu
Thì giờ không muốn hết
Tôi sẽ gỡ thật nhiều
Để chi ngày cách biệt?



Tế Hanh

---

Tâm lý trên trời


Lòng em thay đổi như là,
Đổi thay cô ả Hằng Nga trên trời:
Có khi rực rỡ sáng ngời,
Có khi nhợt nhạt, khi thời đi đâu.
Để cho đêm tối u sầu,
Để cho vũ trụ nhuộm màu héo hon?
Hôm rằm hớn hở xin tròn,
Vài hôm sau đã hao mòn mình tiên.
Nhiều đêm quá nặng ưu phiền
Thân se như cái lưỡi liềm lửng lơ...
Biết đời yêu dấu ước mơ
Làm duyên khi sớm, khi trưa ẩn mình.
Bắt người chờ đợi từng canh;
Nhiều khi khuya vắng cô mình mới ra.


Mặt trời khờ dại như ta:
Ngẩn ngơ tròn mãi, thiết tha nóng hoài,
Lửa lòng đeo đẳng cho ai
Để ai đem rải cho người trần gian.



Tế Hanh

---