Đoạn Trường Tân Thanh

Từ câu 681 - 700

---

Chú Thích:

Câu 681: B-T: Phận SAO.
Câu 682: Nguyên bản khắc chữ , cách viết khác của chữ chẳng .
Câu 683: B-T: LO quanh.
Câu 690: Hai câu trên do chuyện ông già ngồi trên cung trăng xe tơ duyên cho người dưới trần (nguyệt lão, ông tơ bà nguyệt).
Câu 693: Viết là chữ CHẤP, nhưng rõ ràng phải đọc GIÚP.
Câu 694: Tụng kỳ: kỳ xử án, TỤNG có trong chữ KIỆN TỤNG, TỐ TỤNG... Lễ tâm: lễ thành, thực ra đây là của đút (có ý châm biếm).
Câu 696: Tinh kỳ giục giã: Ý giục ngày rước dâu, vì rước dâu phải xem sao, xem ngày giờ.
Câu 696: B-T: TRỞ về.
Câu 698: B-T: Áo dầm giọt LỆ, tóc SE mái sầu.
Câu 700: B-T: XÓT lòng.

---

Từ câu 701 - 720

---

Chú Thích:

Câu 703: Thề hoa: dịch chữ tiên thề, lời thê viết trên giấy hoa tiên.
Câu 705: Liêu Dương, nơi Kim Trọng về hộ tang chú.
Câu 708: B-T: THÌ.
Câu 710: Dựa theo thuyết luân hồi: Ý nói kiếp này mắc nợ (chưa dứt hương thề), thì kiếp sau (tái sinh) làm thân trâu ngựa mà trả nợ, đền cái tình nghĩa trúc mai cho người ta! NGHÌ là NGHĨA, cũng còn đọc là NGÃI.
Câu 712: Câu này B-T có dẫn một điển tích cổ, nhưng chúng tôi thấy câu rất rõ ý và rất hay, nên lược bỏ điển đó.
Câu 713: Bàn hoàn: lưu luyến, quấn quít bên nhau.
Câu 714: B-T: LỆ tràn THẤM khăn. Chú ý đãi trắng tức là hết đĩa.
Câu 720: B-T: VỚI.

---

Từ câu 721 - 740

---

Chú Thích:

Câu 721: B-T: RỌN RÃ THỨC đầy.
Câu 737: B-T: chiếc VÀNH (vòng). B-T có nói các bản cũ và bản Kinh đều để chữ VÀNH, vì chiếc thoa đã tặng Kim Trọng. Nhưng theo phân tích của tác giả của TT12 thì vật Kiều tặng là khăn gấm quạt quỳ, còn chiếc thoa đã trả lại Kiều, nhưng thế thì "xuyến vàng đôi chiếc" (câu 318), mà Kim đem tặng Kiều ở đâu không thấy nhắc đến?

---

Từ câu 741 - 760

---

Chú Thích:

Câu 744: B-T: SO tơ.
Câu 749: Dạ đài: đài đêm, chỗ tối tăm, tức là cõi âm.
Câu 750: Có bản phiên TƯỚI, nhưng không phải dị bản, chữ này có cả hai âm.
Câu 751: B-T: Bây giờ TRÂM GÃY GƯƠNG TAN. Chú ý VỠ có lẽ phải đọc LỞ, nghĩa cũng gần như VỠ, trong BẢNG TRA CHỮ NÔM không thấy có có âm VỠ, chúng tôi do dự nên cứ để VỠ theo TT12.
Câu 754: B-T: NGẮN NGỦI. Nghĩa cũng như nhau, nhưng chữ VẮN VỦI có vẻ cổ hơn, nên phiên VẮN VỦI để giữ chút không khí cổ.
Câu 756: Nguyên bản viết chữ làng giống như là , xin phép để chữ làng thông dụng.
Câu 759: B-T: HỒN NGẤT, MÁU SAY.
Câu 760: B-T: LẠNH ngắt.

---

Từ câu 761 - 780

---

Chú Thích:

Câu 764: B-T: DẦU hay GiẦU nghĩa là nguôi, dịu bớt (có lẽ còn có nghĩa là phai lạt, có chữ: dãi dầu), CƠN VỰNG là cơn mê, ngất.
Câu 768: B-T: Chiếc VÀNH này với tờ bồi NÀY đây, chữ bồi này là đền trả tức là thề bồi, chứ không phải tờ giấy bồi!
Câu 771: Sách BÁC VẬT CHÍ nói "hổ phách hút được hạt cải, đá nam châm hút được chiếc kim", do đó phận cải duyên kim chỉ lương duyên, còn rụng cải rơi kim chỉ sự chia lìa.
Câu 775: B-T: LẠI rén chiềng, chữ TRÌNH đọc trại ra CHIỀNG cho hợp vần.
Câu 780: B-T, TT12 đều để: NAM lâu.

---

Từ câu 761 - 780

---

Chú Thích:

Câu 784: B-T: LỆ rơi thấm ÁO.
Câu 787: B-T: rước NÀNG.
Câu 788: B-T: BỐN bề xuân TOẢ, TOẢ âm Nôm đọc là KHOÁ.
Câu 798: B-T: CÒN gì mà mong.

---

Từ câu 801 - 820

---

Chú Thích:

Câu 805: B-T: đêm THU.
Câu 810: B-T và TT12 đều để là quen MỒI. Chữ Nôm trên đọc MỒI hay MUI đều được, chúng tôi để QUEN MUI vì đó là cách nói cổ của dân gian.
Câu 814: B-T, TT12, NTG đều viết: MẠT. Theo TT12 thì bản Phường Quan Văn Đường cũng viết chữ MẶT. KOM có chú: mặt lưỡi cưa răng lồi lõm gồ ghề cũng như da trái khổ qua (mướp đắng) vậy. Thực ra MẠT CƯA MƯỚP ĐẮNG là thành ngữ thông dụng, người thường có thể hiểu mà không cần chú giải, còn chú giải thì lại có nhiều thuyết khác nhau. Xem thêm Phụ chú.
Câu 816: Lề: tức chữ lệ, "thành lệ", đọc Nôm là LỀ cho đúng vần.

---

Từ câu 821 - 840

---

Chú Thích:

Câu 828: B-T: Một NGƯỜI này. Có lẽ do đánh máy sai, TT12, NTG không có chú dị bản chữ này.
Câu 834: B-T: của TRỜI.
Câu 837: B-T: DƯỚI trần.
Câu 839: B-T chú theo sách BẮC LÝ CHÍ nói rằng: "Những gái thanh lâu tiếp khách xong, lấy vỏ thừa lựu nấu lên rồi pha máu mào gà vào mà rửa thì lại nguyên", dưới có chữ CHIÊU TẬP tức là mấy trò như thế để đánh lừa người.

---

Từ câu 841 - 860

---

Chú Thích:

Câu 848: B-T: đã TỎ.
Câu 850: B-T: THƯƠNG... TIẾC (đảo chữ)

---

Từ câu 861 - 880

---

Chú Thích:

Câu 862: B-T: Một MÌNH thì chớ hai tình thì sao. Hai tình: ý chỉ trách nhiệm với cha mẹ.
Câu 865: B-T: NỖI MÌNH âu cũng GIÃN dần.
Câu 871: B-T: PHÂN kì. Kì là đường rẽ, LÂM KÌ hay PHÂN KÌ đều nghĩa là chia tay mỗi người một ngả.
Câu 873: Chữ này B-T và TT12 đều phiên là BỀ. Nên theo âm khác của nó là VỪA có vẻ hợp văn cảnh hơn.
Câu 874: B-T: MỞ tiệc.
Câu 875: B-T: Ngoài THÌ chủ khách DẬP dìu.
Câu 876: B-T: MỘT nhà huyên với một Kiều ở trong.
Câu 877: B-T: NHÌN CÀNG LÃ CHÃ giọt hồng.

---

Từ câu 881 - 900

---

Chú Thích:

Câu 883: Xem gương: xem cái bộ dạng của Mã Giám Sinh, chữ GƯƠNG phải hiểu theo nghĩa rộng.
Câu 886: B-T: DÙNG dắng, cũng có sách ghi DÙI dắng, đều cũng chỉ một ý là đi ngập ngừng, không đường hoàng. NTG đã phiên bản KOM này là ĐÔI ĐOÁ, chữ ĐOÁ hơi giống chữ Hán DỰNG (Nôm đọc DẮNG).
Câu 896: B-T: ruổi XE.
Câu 900: B-T: DỚP nhà đến ĐỖI, nghĩa cũng gần như CỰC nhà: trỏ nhà đang gặp sự khốn đốn, bất hạnh.
Câu 900: Tôi ngươi: ý câu này nói lâm vào cảnh làm tôi tớ cho người, KOM có chú NGƯƠI là chỉ họ Mã.

---

Từ câu 901 - 920

---

Chú Thích:

Câu 901: B-T: CHÂN trời.
Câu 906: Chữ NHIỆM Nôm này mượn chữ Hán NHIỄM, có trong từ Nôm MẦU NHIỆM chứ không phải chữ NHIỆM Hán trong từ gốc Hán nhiệm vụ, trách nhiệm... nhưng B-T lại giải chữ nhiệm là "sẵn" (?).
Câu 914: Cầu giá: cấu đọng băng tuyết trắng.
Câu 915: B-T: vi LÔ.
Câu 919: B-T: TỪNG biếc CHEN hồng, theo Phường bản. RỖ biếc Ố hồng là chỗ xanh chỗ đỏ, mô tả cảnh rừng phương Bắc có nhiều cây đỏ lá mùa thu như cây phong: "Rừng phong thu đã nhuốm màu quan san". TT12 cho là KOM đã sửa sai, TỪNG biếc CHEN hồng đúng hơn. Cây bàng của ta ở ngoài Bắc cũng đỏ lá mùa thu khá đẹp, nhưng màu sậm không rực rỡ bằng cây phong.
Câu 920: Thần hôn: sớm hôm thăm hỏi săn sóc cha mẹ.

---

Từ câu 921 - 940

---

Chú Thích:

Câu 927: B-T: LƠI LẢ.
Câu 932: B-T: đảo TRÊN TREO thành TREO TRÊN và chú: Bạch mi xích nhãn thần là tổ sư của nghề lầu xanh. Chú ý xưa kia gọi tranh cũng là tượng.
Câu 937: CHÁN CHƯỜNG hoặc CHÁNG CHƯỜNG: nghĩa cổ là tỏ tường, phô bày trước mắt. Vẫn còn dùng như: "chường mặt ra đó". Không nên hiểu theo nghĩa "chán nản".
Câu 938: B-T: trước THẦN.
Câu 940: B-T: BƯỚM ONG BAY LẠI.

---

Từ câu 941 - 960

---

Chú Thích:

Câu 943: CỬA hàng.
Câu 944: HÀN THỰC, NGUYÊN TIÊU là hai ngày lễ nên đông khách.
Câu 947: B-T: VẨN, TT12 và NTG đều phiên bản KOM là VƯỢT. Nhưng chữ này viết thế nên đọc là VẸT, ở câu 1628, 1711... KOM có chữ VƯỢT mà lại viết với bộ thuỷ (). Ý câu khấn của mụ là mong khách tranh nhau tới.
Câu 950: B-T: cũng NHƯ.
Câu 951: B-T: GIA đường.
Câu 952: B-T: vắt NÓC.
Câu 956: Tiểu tinh: phận vợ lẽ, nguyên truyện họ Mã có nói cưới Kiều làm lẽ.

---

Từ câu 961 - 980

---

Chú Thích:

Câu 964: Tam bành, lục tặc: những nết xấu, tính ác trong người.
Câu 966: Theo NTG thì bản QVĐ để là CỦA min, NTG theo bản đó và giải là Tú Bà chửi họ Mã, làm mất trinh Kiều là mất CỦA (mất vốn) của mụ. Còn TT12 theo nguyên truyện, cho CHỒNG min là đúng.
Câu 969: B-T: vô NGHĨA.
Câu 974: B-T: NHẬP GIA.
Câu 975: B-T: có GIỞ.
Câu 976: B-T: LẠI nghe.
Câu 980: Bì tiên: roi da.

---

Từ câu 981 - 1000

---

Chú Thích:

Câu 983: B-T: THÔI THÌ THÔI có tiếc gì.
Câu 986: B-T: TRÔNG.
Câu 989: B-T: VỠ LỠ. Hai chữ này cũng có thể đọc VỠ VÃ nữa.
Câu 990: Chữ NEN này đúng theo BẢNG TRA CHỮ NÔM phải đọc NẸN (dồn cho chặt lại), đọc trại NEN cho xuôi vần. Còn chữ nên đọc CHẶT chứ không phải CHẬT như B-T và TT12 phiên.
Câu 994: B-T: RƯỚC thầy.
Câu 996: B-T: Trong mê DƯỜNG ĐÃ ĐẾN BÊN MỘT NÀNG, theo bản Phường.
Câu 997: B-T: RỈ rằng.
Câu 1000: B-T: muốn QUYẾT.

---

Từ câu 1001 - 1020

---

Chú Thích:

Câu 1001: B-T: HẾT. Chú ý chữ Nôm trên chính âm là CHỌN (chọn lựa), phiên là TRỌN (tất cả, hết) cho đúng, vì người Bắc hay lẫn hai phụ âm này.
Câu 1006: B-T: LỰA lời khuyên giải mơn man gỡ DẦN.
Câu 1008: B-T: đương NHUỴ. Chữ CHIẾNG nghĩa là nảy mầm, nhú ra.
Câu 1009: B-T: LỠ một LẦM hai. Thực ra hai cách nói NHẦM NHỠ hay LẦM LỠ đều được hiểu như nhau.
Câu 1010: B-T: SAO nỡ.
Câu 1019: B-T: TRONG.
Câu 1020: Túc nhân nghĩa như tiền định (NHÂN: nhân quả, TÚC: ngày xưa).

---

Từ câu 1021 - 1040

---

Chú Thích:

Câu 1022: B-T: THÊM một.
Câu 1023: B-T: THẤM THÍA.
Câu 1030: B-T: DỐI lòng.
Câu 1026: B-T: như VẦY.
Câu 1032: B-T: RẠNG soi. Thực ra nếu viết () thì đọc RẠNG hay SÁNG đều được.
Câu 1034: B-T: CŨNG SẼ.
Câu 1035: Ngưng Bích: tên ngôi lầu trong nguyên truyện.
Câu 1037: B-T: XA trông.

---

Từ câu 1041 - 1060

---

Chú Thích:

Câu 1042: B-T: luống NHỮNG rày TRÔNG mai chờ.
Câu 1044: B-T: gột RỬA.
Câu 1046: B-T: Ấp lạnh
Câu 1048: SÂN LAI: Do chuyện Lão Lai Tử, 70 tuổi còn mặc quần áo trẻ con ra sân múa rồi giả vờ ngã cho cha mẹ vui lòng. GỐC TỬ: cây gỗ tử, dùng để chỉ cha mẹ, bốn câu trên nói đến nỗi nhớ cha mẹ.
Câu 1049: Các bản Nôm đều ghi GẦN hôm, cũng là CHIỀU hôm nhưng mà cổ hơn.
Câu 1051: B-T: đảo là NỘI CỎ.
Câu 1056: B-T: Ầm Ầm.
Câu 1059: B-T: NGẬM NGÙI RỦ BƯỚC RÈM CHÂU.

---

Từ câu 1061 - 1080

---

Chú Thích:

Câu 1062: B-T: DỊU DÀNG.
Câu 1066: B-T: tình ĐEO ĐAI, tức quyến luyến. Có sách như bản Chiêm Vân Thị lại khẳng định là "Trông CHÀNG, NÀNG cũng ra tình ĐEO ĐAI" mới đúng, đối tượng đảo ngược lại!
Câu 1071: B-T: NỔI gan.
Câu 1075: B-T: ĐÃ khép.

---

Từ câu 1081 - 1100

---

Chú Thích:

Câu 1085: NTG phiên là SÁNG, chỉ là một âm đọc khác.
Câu 1092: Chiết tự chữ TÍCH VIỆT, viết đọc từ trên xuống phải sang trái là TRẤP NHẤT NHẬT TUẤT TẨU, Kiều đoán: ngày hai mươi mốt giờ tuất (khoảng 10-11 giờ đêm) chạy.
Câu 1094: B-T: ĐOÁ trà mi. Theo TT12 thì chữ đúng là ĐỒ MI, do các cụ xưa cho chữ đồ... không hay nên thường viết chữ TRÀ thay vào.
Câu 1096: Chữ RẼ còn có bản phiên âm khác là DẨY.
Câu 1096: B-T và nhiêu bản khác đều để là LẺN vào, và có vẻ hay hơn, nói được bản tính của họ Sở. Chữ BƯỚC tuy có vẻ kém hay nhưng có nhiều khả năng là nguyên tác.

---

Từ câu 1101 - 1120

---

Chú Thích:

Câu 1103: B-T: Lặng NGỒI, LẨM NHẨM gật đầu.
Câu 1104: B-T: Ta đây NÀO PHẢI ai đâụ..
Câu 1110: Có một vài tên tay chân có sức mạnh.
Câu 1113: TT12: KÍP, âm KÉP cũng có và đối với ĐƠN nên chọn âm KÉP.
Câu 1116: Bản Phường QVĐ và CVT đều để QUÁ ĐẤT, có lẽ là một cách nói xưa.
Câu 1120: B-T: Song song ĐÔI NGỰA trước sau một đoàn.

---

Từ câu 1121 - 1140

---

Chú Thích:

Câu 1121: B-T: khắc LẬU. KOM chú rõ: cả hai bản Kinh, Phường để LẬU là sai.
Câu 1122: B-T: gió CÂY.
Câu 1123: B-T: Lối mòn CỎ NHỢT MÙI sương.
Câu 1126: B-T: MÁI sau, chỉ là cách đọc cổ, người xưa quen đọc MÁI hơn là MÉ, vả lại bộ phận biểu âm là chữ MÃI.
Câu 1128: B-T: RẼ, nghĩa như nhau, có lẽ TRẼ chỉ là âm địa phương của RẼ.

---

Từ câu 1141 - 1160

---

Chú Thích:

Câu 1142: B-T: GiẬP đầu. Chú ý THỊT ĐỔ nên hiểu là thân người ngã vật xuống, bản Phường là NÚI đổ, là theo ý đó (điển: Kê Khang say, ngã như núi ngọc đổ).
Câu 1148: Theo NTG thì Kiều có ý "doạ" Tú Bà: Tôi (Kiều) xong đời thì người (Tú Bà) cũng mất vốn liếng đã bỏ ra.
Câu 1156: B-T: GẠN GÙNG.
Câu 1156: Nồng nàn: Nghĩa cổ là "KHÔNG CÓ SỰ TÔN KÍNH, BẤT NHÃ, XẤC XƯỢC" (dẫn theo CHỈ NAM NGỌC ÂM GiẢI NGHĨA, NXB KHXH Hà Nội 1985, trang 46).

---

Từ câu 1161 - 1180

---

Chú Thích:

Câu 1167: B-T: đảo TRỞ MẶT ra MẶT TRỞ.
Câu 1176: B-T: CHI biết.

---

Từ câu 1181 - 1200

---

Chú Thích:

Câu 1183: B-T: ĐEM người.
Câu 1185: B-T: ở ĐÂY.
Câu 1198: B-T, TT12 phiên chữ này là KẺO, âm khác của nó là "chẳng KHÉO" mới là tiếng thông dụng.

---

Từ câu 1201 - 1220

---

Chú Thích:

Câu 1202: B-T: LẠI.
Câu 1208: B-T: NGƯỜI TA.
Câu 1212: Bảy chữ, tám nghề: những mánh khoé và cung cách quyến rũ khách, B-T có chú rõ bảy chữ, còn tám nghề không chú vì tục quá.
Câu 1218: B-T: NGƯỜI soi, soi đây nghĩa là sành sỏi.

---

Từ câu 1221 - 1240

---

Chú Thích:

Câu 1232: SUỐT là động từ (?).
Câu 1233: Nàng Tiết Đào đời Đường lúc nhỏ làm bài thơ có câu "CHI NGHÊNH NAM BẮC ĐIÊU, DIỆP TỐNG VÃNG LAI PHONG", người cha lo cho con sau này không ra gì, chịu cái cảnh CÀNH ĐƯA LÁ ĐÓN là tiếp khách làng chơi!
Câu 1234: Tống Ngọc: truyền thuyết nổi tiếng đẹp trai, Trường Khanh: tức Tư Mã Tương Như, đều là những trang phong lưu tài tử. Ý nói Kiều tiếp toàn khách sang, không phải hạng thường.
Câu 1237: Phong gấm rủ là: bọc gấm, rủ the, được tôn quý giữ gìn.

---

Từ câu 1241 - 1260

---

Chú Thích:

Câu 1242: B-T: đảo CÓ BIẾT ra BIẾT CÓ.
Câu 1244: B-T: Bốn BỀ.
Câu 1252: B-T: trăm MỐI.
Câu 1253: B-T: NỖI lòng.
Câu 1255: Chín chữ cù lao: nói về công cha mẹ sinh đẻ dưỡng dục.

---

Từ câu 1261 - 1280

---

Chú Thích:

Câu 1262: B-T: có THẤU.
Câu 1264: Tích liễu Chương Đài này rất phổ thông: Hàn Hoằng đời Đường phải đi xa gởi thư về cho người thiếp là Liễu thị có bài thơ: "CHƯƠNG ĐÀI LIỄU, CHƯƠNG ĐÀI LIỄU, TÍCH NHẬT THANH THANH KIM TẠI PHỦ, TÚNG SỬ TRƯỜNG ĐIỀU Y CỰU TẠI, DÃ ƯNG PHAN CHIẾT THA NHÂN THỦ" (Liễu Chương đài, liễu Chương đài, xanh xanh khi trước bây giờ còn không? Ví dầu còn rủ cành dài, e khi cũng bẻ về tay khác rồi).
Câu 1265: B-T: nghĩa DÀY. Chú ý tự dạng chữ này khác với chữ đầy () mà KOM dùng ở chỗ khác rất thống nhất. Vì chữ dày () đôi khi cũng đọc đầy (theo TỰ ĐIỂN CHỮ NÔM của Vũ Văn Kính), có lẽ KOM muốn nhấn mạnh phải đọc khác nên đã viết dạng "phồn thể" lạ này.
Câu 1266: B-T: CÀNH.
Câu 1266: Ý hỏi Vân đã nối duyên với chàng Kim như lời dặn chưa?
Câu 1268: Hương quan là quê hương, đây là giấc mơ về quê cũ. Chú ý các sách phiên là LẦN mơ, chúng tôi để âm khác là LẨN mơ, muốn đưa ra một cách hiểu "lạ".
Câu 1273: B-T: lấy CHỮ hồng nhan.
Câu 1275: Chữ này đúng phải viết là chữ DÀY , nhưng muốn đọc âm ĐẦY nên bản KOM viết thành chữ ĐẦY là đầy đủ, đầy tràn.

---

Từ câu 1281 - 1300

---

Chú Thích:

Câu 1286: B-T: NGÀY xuân.
Câu 1293: Nguyên bản viết chữ NHỊP (như: nhịp cầụ.. cũng đọc là DỊP). Chúng tôi sửa thành chữ DỊP cho đúng hơn.
Câu 1293: KOM viết chữ MẮN dạng hơi lạ: xin để dạng phổ thông.
Câu 1294: B-T: LAI quê.
Câu 1296: B-T: ĐI về.
Câu 1300: Bàn cờ vây.

---

Từ câu 1301 - 1320

---

Chú Thích:

Câu 1301: Cũng đọc là MỆT MÊ. B-T: MIỆT MÀI.
Câu 1305: Các bản Nôm đều để bốc RỜI, nghĩa là bốc tiền rời mà tiêu, khỏi đếm! Có bản Quốc ngữ để bốc TRỜI.
Câu 1308: B-T: HỄ thấy.
Câu 1312: Chữ này âm Nôm đọc là TẮM, nhưng các bản đều phiên là TẨM cho có vẻ "lịch sự". Thanh lan: nước nấu với hoa lan, với các thứ lá thơm để tắm.
Câu 1315: B-T: đọc chữ này là NẾT. Còn TT12 đọc là NÉT, vì đây là dáng người.
Câu 1319: NỐI ĐIÊU: Tục ở nước Tàu, các quan ngự sử đội mũ ngù bằng lông đuôi điêu (giống chồn). Cuối đời Tần phong quan chức bừa bãi đến nỗi không có đủ lông đuôi điêu làm ngù, người ta mới diễu rằng "điêu không đủ thì nối bằng đuôi chó". Đây ý Kiều nói khiêm.
Câu 1320: B-T: NỖI quê NGHĨ MỘT HAI điều.

---

Từ câu 1321 - 1340

---

Chú Thích:

Câu 1321: Mây Hàng: điển xưa tướng Địch Nhân Kiệt lên núi Thái Hàng thấy đám mây xa bèn chỉ xuống, nói "nhà cha mẹ ta ở dưới đó", mây Hàng là chỉ ý nhớ quê nên Thúc Sinh mới biết rằng nhà Kiều không phải ở đây. B-T theo bản Phường để: mây VÀNG, do một câu cổ thi cũng hàm ý tư hương như mây Hàng. CVT thì khẳng định MÂY HÀNG là cận bản, cổ bản là MÂY VÀNG.
Câu 1324: Ý Thúc Sinh hỏi không phải nhà Kiều ở đây sao?
Câu 1325: B-T: Ủ DỘT thu ba. Thu ba: ánh mắt người đẹp.
Câu 1328: B-T: MÀ chơi.
Câu 1336: Bên thú lấy vợ, bên tòng lấy chồng: ý là đâu dễ mà được lấy nhau.
Câu 1337: Bình khang: chỉ xóm lầu xanh.
Câu 1339: B-T: LỞ phấn.
Câu 1340: B-T: MÃI chăng.

---

Từ câu 1341 - 1360

---

Chú Thích:

Câu 1342: Ý nói Thúc Sinh đã có vợ.
Câu 1349: TAY CO: TT12 giải là thanh gỗ đóng ngang miệng thùng gánh nước, từ điển Génibrel giải là dụng cụ hình giống cánh cung để xén đất, ĐDA lại giải là cái cọc chèo, thực ra ý câu nằm ở chữ vững tay, chắc tay.
Câu 1352: HÀM SƯ TỬ: Những bà vợ dữ tính, hay ghen thường được ví là "sư tử Hà Đông". Người ĐẰNG LA: phận làm vợ lẽ.
Câu 1355: Đúng ra là nhà XUÂN (XUÂN ĐƯỜNG: cha), KOM có chú rõ nguyên tác là XUÂN nhưng đổi THÔNG cho hiệp vần.
Câu 1357: Liễu ngõ hoa tường: thì ai hái cũng được.
Câu 1360: B-T: NGHĨ.

---

Từ câu 1361 - 1380

---

Chú Thích:

Câu 1362: Chữ này tức là TRỌN, nhưng đã viết như thế thì nên đọc âm LỌN, trong BẢNG TRA CHỮ NÔM thì chữ trọn viết: .
Câu 1373: Thừa lương: hóng mát (nơi viện trúc).
Câu 1378: Nguyên bản viết chữ THÂU () là trộm cắp, xin sửa lại là "thua" như trên.
Câu 1380: Hoàn lương: gái lầu xanh trở về cuộc sống lương thiện. Chú ý chữ THÂN là chữ cổ nghĩa là trình với, tâu bày (với kẻ trên).

---

Từ câu 1381 - 1400

---

Chú Thích:

Câu 1381: B-T: ĐÔI LẼ.
Câu 1386: Xôi: ở trong tỏ lộ ra ngoài, xôi ra, xoi ra.
Câu 1386: Lồng: lộng lẫy, lồng lộng, tỏ rõ, liên hợp ý với "xôi". Chứ không phải nghĩa thông tục là "lồng vào nhau".
Câu 1388: Chữ CHEN nguyên bản viết với bộ túc ().
Câu 1389: B-T: GIÒ sương. KOM cẩn thận chú: "GiẬU âm CHÁU , Nghệ An ngữ". Chữ GiẬU tiếng Nghệ An đọc CHÁU (?)
Câu 1392: E ấp là e ngại, theo nguyên truỵên thì Thúc ông e ngại bên nhà thông gia họ Hoạn quyền thế, chứ việc lấy vợ lẽ ngày xưa là thường.

---

Từ câu 1401 - 1420

---

Chú Thích:


Câu 1403: B-T: QUYẾT chẳng.
Câu 1404: ĐDA dẫn KIM VÂN KIỀU TRUYỆN QUẢNG TẬP (1904) giải BẠC là trẫm mình, ĐIÊN (Nôm đọc ĐEN) là treo cổ, nhưng ĐDA cũng thắc mắc không rõ căn cứ vào đâu. Đa số sách đều giải BẠC ĐEN theo nghĩa thông tục là ăn ở đơn bạc. Riêng NQT lại cho là ĐƠN BẠC VỚI CHA MẸ chứ không phải với Kiều!
Câu 1406: B-T: CÁO quỳ. Chú ý chữ THÂN nghĩa cổ là tâu, trình (đã chú)
Câu 1410: B-T: LẠY quì. Chú ý nguyên bản viết chữ DÍU với bộ thị (25659 ), NTG phiên là VÁI khi chú dị bản KOM.
Câu 1414: B-T: Ấy LÀ.
Câu 1417: B-T: BÊN NGUYÊN. B-T có chú là ĐƠN thì không hợp vần.

---

Từ câu 1421 - 1440

---

Chú Thích:


Câu 1428: B-T: Ba cây CHẬP LẠI. Ba cây chỉ gông cùm.
Câu 1430: B-T: Đào HOEN QUEN má...
Câu 1431: Tất cả các sách đều để ĐÃ ĐẦY và không hề chú dị bản, tức cũng đọc bản KOM là ĐÃ ĐẦY. Nhưng trong bản này, chữ ĐẦY KOM viết thống nhất là có bộ thuỷ, còn chữ trước rõ nét là DÃ , chữ DÃ DÀY thấy hay.
Câu 1432: B-T: vóc SƯƠNG, theo Phường bản, thấy "tinh tuý" hơn.
Câu 1435: B-T: oan KHỐC.
Câu 1436: B-T: CHỚ đà.

---

Từ câu 1441 - 1460

---

Chú Thích:


Câu 1445: KOM chú HỨNG lấy là nhận lấy, chịu lấy. Bản Phường và CVT: XỨNG lấy, nghĩa gần như HỨNG, nhưng cổ hơn, vì CVT chú XỨNG tức là đương lấy, cáng đáng, còn thấy trong từ kép XỨNG ĐÁNG.
Câu 1454: Mộc già: cái gông. Lấy luôn cái gông làm đề bài.
Câu 1455: B-T: CẤT BÚT. Chỉ có bản KOM đảo hai chữ này.
Câu 1457: Phường bản để chữ ĐÁNG, Chiêm Vân Thị để chữ LẠT. Chữ LỢP này còn có các âm LÉP, LIẾP, RỢP, RẠP, RỤP... rất đáng nghi vấn (xin xem thêm Phụ chú cuối sách).
Câu 1460: B-T: CÒN có.

---

Từ câu 1461 - 1480

---

Chú Thích:


Câu 1464: B-T: NGOÀI THÌ LÀ LÝ.
Câu 1468: B-T: CẤT gió.
Câu 1471: B-T: vì HẠNH.
Câu 1475: B-T: CỜ trưa.
Câu 1479: B-T: VỪA VẸN.

---

Từ câu 1481 - 1500

---

Chú Thích:


Câu 1482: B-T: TÌNH tao khang. Theo vợ bé (cát luỹ), lạt tình vợ cả (tao khang).
Câu 1484: B-T: Ai KẺ..
Câu 1485: B-T: kẻ LỚN.
Câu 1489: Các bản đều là SUỐT, xét phần mang âm chữ này () thì đọc suốt cũng được, nhưng dò lại thì KOM viết chữ SUỐT là () nên xin theo BẢNG TRA CHỮ NÔM phiên là CHÓT. Nghĩa là đã hết cả năm ròng, ý cũng thông.
Câu 1491: B-T: NHƯ tỏ TIÊU hao.
Câu 1493: B-T: đảo là: LIỆU KÍP, là theo bản Phường.
Câu 1495: B-T: ĐÊM NGÀY.
Câu 1498: B-T: SINH.
Câu 1499: B-T: RẠNG, TT12 chú là dị bản nhưng chữ này đọc rạng hay sáng cũng được chứ không phải dị bản Nôm.

---

Từ câu 1501 - 1520

---

Chú Thích:


Câu 1502: B-T chú: xuân đình là chỗ chơi, cao đình là chỗ tiễn biệt.
Câu 1503: B-T: XANH xanh.
Câu 1504: Cành Dương quan: ngụ ý tiễn biệt, do bài TỐNG HỮU NHÂN của Vương Duy có câu: "KHUYẾN QUÂN CÁNH TẬN NHẤT BÔI TỬU, TÂY XUẤT DƯƠNG QUAN VÔ CỐ NHÂN".
Câu 1505: B-T: DÀI NGẮN THỞ THAN.
Câu 1509: B-T: Dễ LOÀ YẾM THẮM TRÔN kim. B-T chú: cái yếm tuy thắm mà lơ đãng thì không thấy, trôn kim tuy nhỏ mà chú ý thì nhìn rõ, không giấu được.
Câu 1512: Sòng: sòng phẳng, phân minh.
Câu 1513: B-T: DÙ khi.
Câu 1514: B-T: LỚN ra uy LỚN.
Câu 1520: B-T: NGÀY này.

---

Từ câu 1521 - 1540

---

Chú Thích:


Câu 1529: B-T: những NỖI.
Câu 1533: B-T: THUẬN NẺO. Duyên Đằng: do tích Vương Bột đi thuyền thuận gió tới gác Đằng Vương làm bài "ĐẰNG VƯƠNG CÁC TỰ" nổi tiếng.
Câu 1536: B-T: RÀNG buộc, DÀM là sợi dây xỏ mũi trâu bò, cũng hàm ý ràng buộc.
Câu 1538: B-G: THÌ không.
Câu 1539: B-T: càng DẬP. Nếu viết () thì đọc âm nào cũng được cả.

---

Từ câu 1541 - 1560

---

Chú Thích:


Câu 1542: B-T: LƯỢNG trên.
Câu 1550: B-T: CÓ bò đi đâu.
Câu 1554: B-T: THĂM ván bán thuyền. Mới thăm ván đã bán thuyền, có mới nới cũ. THAM ván ý cũng thế nhưng có vẻ bộc tuệch hơn.
Câu 1557: B-T: bỗng THẤY.
Câu 1558: B-T: Ý cũng.
Câu 1558: Nguyên bản là chữ TÂN công, nhưng xin phiên TÂNG vì nó đã phổ biến dễ hiểu hơn, vả lại tiếng Kinh (Huế) viết TÂN thì lại đọc là TÂNG.

---

Từ câu 1561 - 1580

---

Chú Thích:


Câu 1563: B-Y: XUỐNG LỆNH.
Câu 1569: B-T: Lòng VẪN GiẬN lòng.
Câu 1577: B-T: CƯỜI NÓI TỈNH SAY.
Câu 1580: Các bản đều để LẠI XƯNG, và không hề chú dị bản chữ ĐÃ.

---