Đoạn Trường Tân Thanh

Từ câu 1481 - 1500

---

Chú Thích:


Câu 1482: B-T: TÌNH tao khang. Theo vợ bé (cát luỹ), lạt tình vợ cả (tao khang).
Câu 1484: B-T: Ai KẺ..
Câu 1485: B-T: kẻ LỚN.
Câu 1489: Các bản đều là SUỐT, xét phần mang âm chữ này () thì đọc suốt cũng được, nhưng dò lại thì KOM viết chữ SUỐT là () nên xin theo BẢNG TRA CHỮ NÔM phiên là CHÓT. Nghĩa là đã hết cả năm ròng, ý cũng thông.
Câu 1491: B-T: NHƯ tỏ TIÊU hao.
Câu 1493: B-T: đảo là: LIỆU KÍP, là theo bản Phường.
Câu 1495: B-T: ĐÊM NGÀY.
Câu 1498: B-T: SINH.
Câu 1499: B-T: RẠNG, TT12 chú là dị bản nhưng chữ này đọc rạng hay sáng cũng được chứ không phải dị bản Nôm.

---

Từ câu 1501 - 1520

---

Chú Thích:


Câu 1502: B-T chú: xuân đình là chỗ chơi, cao đình là chỗ tiễn biệt.
Câu 1503: B-T: XANH xanh.
Câu 1504: Cành Dương quan: ngụ ý tiễn biệt, do bài TỐNG HỮU NHÂN của Vương Duy có câu: "KHUYẾN QUÂN CÁNH TẬN NHẤT BÔI TỬU, TÂY XUẤT DƯƠNG QUAN VÔ CỐ NHÂN".
Câu 1505: B-T: DÀI NGẮN THỞ THAN.
Câu 1509: B-T: Dễ LOÀ YẾM THẮM TRÔN kim. B-T chú: cái yếm tuy thắm mà lơ đãng thì không thấy, trôn kim tuy nhỏ mà chú ý thì nhìn rõ, không giấu được.
Câu 1512: Sòng: sòng phẳng, phân minh.
Câu 1513: B-T: DÙ khi.
Câu 1514: B-T: LỚN ra uy LỚN.
Câu 1520: B-T: NGÀY này.

---

Từ câu 1521 - 1540

---

Chú Thích:


Câu 1529: B-T: những NỖI.
Câu 1533: B-T: THUẬN NẺO. Duyên Đằng: do tích Vương Bột đi thuyền thuận gió tới gác Đằng Vương làm bài "ĐẰNG VƯƠNG CÁC TỰ" nổi tiếng.
Câu 1536: B-T: RÀNG buộc, DÀM là sợi dây xỏ mũi trâu bò, cũng hàm ý ràng buộc.
Câu 1538: B-G: THÌ không.
Câu 1539: B-T: càng DẬP. Nếu viết () thì đọc âm nào cũng được cả.

---

Từ câu 1541 - 1560

---

Chú Thích:


Câu 1542: B-T: LƯỢNG trên.
Câu 1550: B-T: CÓ bò đi đâu.
Câu 1554: B-T: THĂM ván bán thuyền. Mới thăm ván đã bán thuyền, có mới nới cũ. THAM ván ý cũng thế nhưng có vẻ bộc tuệch hơn.
Câu 1557: B-T: bỗng THẤY.
Câu 1558: B-T: Ý cũng.
Câu 1558: Nguyên bản là chữ TÂN công, nhưng xin phiên TÂNG vì nó đã phổ biến dễ hiểu hơn, vả lại tiếng Kinh (Huế) viết TÂN thì lại đọc là TÂNG.

---

Từ câu 1561 - 1580

---

Chú Thích:


Câu 1563: B-Y: XUỐNG LỆNH.
Câu 1569: B-T: Lòng VẪN GiẬN lòng.
Câu 1577: B-T: CƯỜI NÓI TỈNH SAY.
Câu 1580: Các bản đều để LẠI XƯNG, và không hề chú dị bản chữ ĐÃ.

---

Từ câu 1581 - 1600

---

Chú Thích:

Câu 1587: B-T: KHEN cho những CHUYỆN.
Câu 1590: Nguyên bản khắc chữ VỤNG (), có lẽ KOM muốn chỉ rõ BỤNG là "tấm lòng" nên viết với bộ tâm chứ không để bộ nguyệt bình thường ().
Câu 1595: THUẦN là rau thuần, HỨC là một loại cá, chỉ những thứ đồ ăn quê kiểng. Chữ HỨC có sách lại phiên theo âm Nôm là VƯỢC, và gây tranh luận (xin xem TT12 chú rõ hơn).
Câu 1596: Thơ rằng: NGÔ ĐỒNG NHẤT DIỆP LẠC, THIÊN HẠ CỘNG TRI THU (Ngô đồng một lá rụng, thiên hạ biết thu sang).
Câu 1598: B-T: một NIỀM.
Câu 1599: B-T: RỈ răng.

---

Từ câu 1601 - 1620

---

Chú Thích:

Câu 1601: Mây bạc: chỉ nơi cha ở.
Câu 1603: B-T: như CỔI.
Câu 1608: B-T: NÀNG. Nên để THƯ vì chữ nàng thường để chỉ Kiều.
Câu 1608: QUI NINH: con gái về thăm cha mẹ. Còn có chữ NINH GIA là thăm nhà nói chung.
Câu 1619: B-T: cho MỆT.

---

Từ câu 1621 - 1640

---

Chú Thích:

Câu 1625: Lèo: là dây kéo buồm, cũng chỉ cái cần lái thuyền.
Câu 1626: B-T: LỰA. Côn quang: như du côn.
Câu 1628: TT12 đã chú dị bản KOM để "thuận buồm... ", có lẽ nhầm với bản Quan Văn Đường.
Câu 1628: B-T: BẾN Tề, tức Lâm Tri, Lâm Tri là kinh đô nước Tề thời xưa.
Câu 1638: B-T: Liều như CUNG QUẢNG Ẳ HẰNG nghĩ NAO.
Câu 1640: Ba sao theo nhiều sách là sao Tâm trong nhị thập bát tú, khi nó ở giữa trời vào chập tối là khoảng tháng 7-8, vào Thu.

---

Từ câu 1641 - 1660

---

Chú Thích:

Câu 1641: B-T: THIÊN đài, và giải là bàn thờ ngoài trời, ngoài sân. Tất cả các chữ Phật () bản KOM đều viết giản thành chữ thiên bên bộ nhân () nên có khi khắc lầm, CVT ban đầu viết chữ Phật () sau cũng sửa ra thiên ().
Câu 1644: B-T: MỌC ra, chú ý chữ Nôm NHẨY còn có âm là RẼ.
Câu 1647: B-T: TƯỚI vào, chữ này cũng đọc là TƯỚI.
Câu 1649: B-T: VỰC ngay.
Câu 1650: B-T: phòng ĐÀO.
Câu 1650: Chữ này cũng đọc là CHONG (chong đèn, đốt lửạ.. )
Câu 1652: B-T: để ĐÓ.
Câu 1654: B-T: PHA CÀN.

---

Từ câu 1661 - 1680

---

Chú Thích:

Câu 1664: B-T: trong TRO.
Câu 1666: B-T: CÒN bàn.
Câu 1667: Có sách phiên SÙI SỤT, hai cách đọc đều đúng, hai chữ này thường được đọc SÙI SỤT, nhưng RƠI GIỌT có vẻ hợp với người già hơn.
Câu 1672: Lục trình: đường bộ, để diễn rõ nguyên truyện, là bọn Khuyển-Ưng đi đường thuỷ đã tới trước.

---

Từ câu 1681 - 1700

---

Chú Thích:

Câu 1684: B-T: DỄ AI RẤP THẢM QUẠT SẦU CHO KHUÂY. B-T có chú bản Kinh sửa câu này và câu trên là: "Kể bao xiết nỗi thảm sầu, Đoạn trường ai có qua cầu mới hay". Như vậy KOM chỉ theo bản Kinh câu dưới, và cũng là câu hay không kém câu của bản Phường.
Câu 1686: PHI PHÙ TRÍ QUỈ: ném bùa khiến quỉ. THÔNG HUYỀN: thấu cõi huyên bí.
Câu 1695: B-T: nặng KIẾP.
Câu 1697: B-T: MỆNH cung. B-T có giải là cũng như Bột tinh (Bột cung). Kiểu nói của sách bói toán xưa.
Câu 1699: B-T: giáp mặt TRIỀN TRIỀN.

---

Từ câu 1701 - 1720

---

Chú Thích:

Câu 1701: B-T: NGHE LỜI.
Câu 1707: B-T: NƯỚC TRÔI HOA RỤNG ĐÃ YÊN. KOM đã theo bản Kinh câu này.
Câu 1709: B-T: đã RẮP mưu gian.
Câu 1710: B-T: VỰC nàng.
Câu 1711: Chữ này cũng đọc là THUYÊN, nghĩa là đi nhanh chóng.
Câu 1712: B-T: HUYỆN Tích.
Câu 1713: B-T: DỠ đò. Chữ này đọc DỠ cũng được, không phải dị bản về chữ.
Câu 1715: B-T: VỰC nàng TẠM xuống MÔN phòng.
Câu 1716: B-T: THIÊM THIẾP.
Câu 1717: B-T: HOÀNG LƯƠNG.
Câu 1718: B-T: đâu MẤT.
Câu 1720: Chữ MẢNG còn âm khác là MẮNG, VẲNG, cũng hợp cảnh.

---

Từ câu 1721 - 1740

---

Chú Thích:

Câu 1721: B-T: Ả hoàn LIỀN xuống.
Câu 1722: B-T: theo sau MỘT người.
Câu 1724: Tể tướng.
Câu 1725: B-T: HAI bên.
Câu 1726: B-T: ngồi TRÊN.
Câu 1728: B-T: nàng ĐÃ.
Câu 1730: B-T: NHỮNG GIỐNG.
Câu 1732: B-T: chẳng MÀU. Chữ lộn nghĩa cũng là trốn.
Câu 1739: B-T: Ả hoàn.

---

Từ câu 1741 - 1760

---

Chú Thích:

Câu 1747: Thanh y: áo xanh, là áo đứa ở, con hầu.
Câu 1752: B-T: ĐEM lời. Lời phương tiện: lời tử tế.
Câu 1755: B-T: oan NGHIỆT.
Câu 1757: B-T: chú DỪNG là vách phên, ngạn ngữ: vách có tai, dừng có mạch.
Câu 1758: B-T: NGƯỜI CŨ.
Câu 1760: B-T: con ONG.

---

Từ câu 1761 - 1780

---

Chú Thích:

Câu 1763: B-T: ĐÃ CHỊU.
Câu 1764: Thứ này tức phen này.
Câu 1772: B-T: MỚI gọi.
Câu 1779: B-T: PHẢI ĐÊM.

---

Từ câu 1781 - 1800

---

Chú Thích:

Câu 1786: Nguyên bản khắc sai chữ NGUYỆT trong chữ NĂN thành chữ KHẨU? Chúng tôi chế bản chữ đó ở bên để đối chiếu.
Câu 1786: B-T: Sớm NĂN NỈ bóng ĐÊM NGƠ NGẨN lòng.
Câu 1788: B-T: Nước NON.
Câu 1794: B-T: BUỒNG, chữ này có cả hai âm.
Câu 1795: B-T: Mày XANH.
Câu 1797: B-T: NỞ hoa.
Câu 1798: Hai câu đã đủ bốn mùa: Hạ sen, Thu cúc... Đông vừa sang Xuân.

---

Từ câu 1801 - 1820

---

Chú Thích:

---

Từ câu 1821 - 1840

---

Chú Thích:

Câu 1826: B-T: CHẲNG PHẢI.
Câu 1823: B-T: dám HỞ.
Câu 1834: TT12 đọc là "trắc khởi", do câu Kinh Thi "TRẮC BỈ KHỞI HỀ, CHIÊM VỌNG MẪU HỀ... " (ta leo lên núi trọc để ngóng trông mẹ), chung thiên là suốt ngày, cả đời, đây là Thúc Sinh viện cái tang mẹ.
Câu 1838: B-T: Bắt nàng ĐỨNG TRỰC TRÌ HỒ HAI nơi, theo bản Phường. Trì hồ là ôm bầu rượu.

---

Từ câu 1841 - 1860

---

Chú Thích:

Câu 1844: B-T: TÍNH bài.
Câu 1849: B-T: CƯỜI TỈNH NÓI SAY.
Câu 1853: B-T: TÁN HOÁN, bản Phường. Chiêm Vân Thị cho CHOÁNG VÁNG hay TÁN HOÁN đều sai, sửa là THÁN HOÁN, và chú theo sách y là một trạng thái bệnh lý.
Câu 1857: B-T: CŨNG TRONG.
Câu 1857: Chữ ĐỒNG này là cây ngô đồng. Không phải đồng kim loại, cũng không phải đồng là "cùng". Do phím đàn cũng gọi là phím "đồng". Theo truyền thuyết thì cây Dao cầm do vua Phục Hy chế bằng gỗ cây ngô đồng, đó cũng là cây đàn trong tích Bá Nha-Chung Tử Kỳ.
Câu 1858: B-T: khóc THẦM. Chú ý ngoài đây là ngoài mặt, trong là trong lòng.
Câu 1859: B-T: GIỌT châu.
Câu 1860: B-T: giọt SƯƠNG.

---

Từ câu 1861 - 1880

---

Chú Thích:

Câu 1866: B-T: GƯỢNG NÓI, GƯỢNG CƯỜI.
Câu 1867: Cái đồng hồ nước xưa hình con rồng, nước nhỏ từng giọt.
Câu 1870: B-T: VUI này đã bõ đau ngầm XƯA nay.
Câu 1871: B-T: Sinh THÌ.
Câu 1871: Chữ ĐẦY này đúng nghĩa là đầy tràn, TT12 giải là lòng đầy uất ức, nhưng lưu ý bạn đọc là bản KOM viết chữ ĐÀY (đày đoạ) cũng dùng một chữ đầy này (các câu 1275, 1551, 1785). Đày đoạ tấm lòng cũng là cách hiểu.
Câu 1874: B-T: phiên là DÒNG, chỉ là cách đọc khác, không phải dị bản.
Câu 1878: B-T: đường NẤY.

---

Từ câu 1881 - 1900

---

Chú Thích:

Câu 1882: B-T: ra NỮA.
Câu 1896: B-T: ĐÁNH LIỀU.
Câu 1898: Thân cung: tờ bày tỏ cái tình của mình.
Câu 1898: B-T: DÂNG qua.
Câu 1900: B-T: dường CÓ.

---

Từ câu 1901 - 1920

---

Chú Thích:

Câu 1907: THIỆT B-T phiên THẬT, còn mấy khác cũng thế, nhưng chỉ là cách phát âm khác nên xin phép không chú dị bản.
Câu 1912: Cửa không: cửa Phật, nhà chùa.
Câu 1913: B-T: Thôi THÌ thôi.
Câu 1914: B-T: KHỎI LUỴ: Nhận xét thấy "Thôi thôi thôi cũng... " và "Cũng cho cho nghỉ... " có kiểu lặp chữ nhịp nhàng, hợp với bút pháp Nguyễn Du.
Câu 1917: B-T: CỔ thụ.
Câu 1918: B-T: TỤNG kinh.
Câu 1920: Ngũ cúng: Là năm thứ hương, đèn, trà, hoa, trái cây cũng Phật.

---

Từ câu 1921 - 1940

---

Chú Thích:

Câu 1923: B-T: đổi LẤY.
Câu 1926: Xuân, Thu là tên hai đứa thị tì, nếu không biết nguyên truyện là hai đứa Xuân Hoa, Thu Nguyệt thì có thể lầm ra hai mùa xuân thu. Hoạn Thư cho hai đứa ra canh chừng Kiều, thực ra dẫu vậy cũng là tốt, đưa Kiều khỏi hàng nô tì, nên sau này Hoạn Thư mới kể lể "Ngẫm cho khi các viết kinh... " để khỏi tội chết.
Câu 1927: B-T: lánh GÓT.
Câu 1928: Rừng tía: Theo truyện TÂY DU thì Tử trúc lâm là chỗ Quan Thế Âm Bồ Tát ở, tức là cảnh Phật.
Câu 1929: B-T: LẠI CÒN.
Câu 1931: Nguyên bản chữ VÙI (mượn chữ Hán "bồi") còn viết thêm bộ tài gảy bên trái, không thấy kiểu viết này trong các bảng tra chữ Nôm, TT12 chú dị bản chữ đó là "hôi" thấy không rõ ý, nên xin để VÙI như tất cả các bản khác.
Câu 1932: B-T: phiên chữ nồi là NHỒI, là âm cổ (nhọ nồi nay vẫn còn gọi là nhọ nhồi). Chúng tôi sợ có người hiểu nhầm ra động từ NHỒI, nên phiên NỒI.
Câu 1933: B-T: CHO HAY.
Câu 1934: LỬA lòng TƯỚI tắt. Chữ LỬA là dị bản còn chữ TƯƠI chỉ là âm đọc khác của chữ RẨY.
Câu 1937: B-T: QUAN PHÒNG, và chú chỉ sự canh phòng (của Hoạn Thư).
Câu 1939: Nguyên bản viết GÁC là động từ, cốt lấy âm, đáng lý nên viết với bộ mộc , còn có chữ nữa nhưng thường đọc ra CÁC.

---

Từ câu 1941 - 1960

---

Chú Thích:


Câu 1946: B-T: "GIANG CHÂU TƯ MÃ THANH SAM THẤP", Tư Mã Giang Châu (chức của Bạch Cư Dị) cảm thương nàng kỹ nữ, khóc ướt tràng áo xanh.
Câu 1952: B-T: Thiệt ĐỜI.
Câu 1953: Bản Phường và bản CVT để là TRÊN GÁC DƯỚI DUYỀNH, ngụ ý thà hai người cùng chết (nhảy lầu, trẫm duyềnh), "Văn tế thập loại chúng sinh" của Nguyễn Du cũng có câu: TRÊN LẦU CAO DƯỚI DÒNG NƯỚC CHẢY, PHẬN ĐÃ ĐÀNH TRÂM GÃY BÌNH RƠI, chắc đó là nguyên tác. Nhưng LÊN THÁC XUỐNG GHỀNH là một thành ngữ cũng thường dùng.
Câu 1955: Tông đường: ý nói con trai nối dõi chưa có, không chết đi được. Thời xưa quan niệm "bất hiếu hữu tam, vô hậu vi đại", không có con trai nối dõi là tội bất hiếu lớn nhất!
Câu 1956: B-T: NGHIẾN răng.
Câu 1959: Chiếc bách: chính là chiếc thuyền làm bằng gỗ bách, nhưng nếu hình dung là chiếc lá bách thì cảm nhận văn học thấy hay hơn.

---

Từ câu 1961 - 1980

---

Chú Thích:

Câu 1965: B-T: XÓT vì.
Câu 1971: B-T: NỮA khi.
Câu 1971: Nguyên bản viết GIÔNG TỐ với bộ PHONG giản, bên trong bộ PHONG chỉ giữ hai nét ngang, nên thường biến dạng ra bộ NGUYỆT.

---

Từ câu 1981 - 2000

---

Chú Thích:

Câu 1983: Ngừng: tiếng cổ là khóc, ứa nước mắt, cũng có ý là thương xót, CHINH PHỤ NGÂM diễn Nôm có câu "NGỪNG NHAN SẮC DƯƠNG CHỪNG HOA NỞ. TIẾC QUANG ÂM LẦN LỮA GIEO QUA. NGỪNG MỆNH BẠC, TIẾC NIÊN HOA. GÁI TƠ MẤY LÚC XẢY RA NẠ DÒNG", NGỪNG ở đây không phải là DỪNG như nghĩa hiện đại.
B-T: NHẬN ngừng nuốt tủi BƯỚC ra, và giải NGỪNG là thương xót, còn NHỊN phiên ra NHẬN và giải là đè nén xuống nghĩa cũng gần như trên.
Câu 1990: Thiếp Lan Đình: Thiếp của Vương Hy Chi, nhà thư hoạ nổi tiếng của Trung Quốc thời xưa.
Câu 1993: Chữ THIỀN này còn có âm đọc cổ là THUYỀN, nên có bản Quốc ngữ đã giải là loại chén trà cong hình cái thuyền. Các bản Nôm cổ đều viết THIỀN, vốn là chữ nhà Phật (thiền-na), quen đọc THUYỀN, nhưng không hề có bản nào viết thuyền () là cái thuyền cả.
Câu 1993: B-T: cạn NƯỚC.
Câu 1996: B-T: RỈ tai.
Câu 1998: B-T: DÓN CHÂN đứng NÚP.
Câu 1998: Xưa chia ngày làm 12 giờ, như vậy nửa giờ là cả một giờ ta dùng hiện nay.

---

Từ câu 1981 - 2000

---

Chú Thích:

Câu 1983: Ngừng: tiếng cổ là khóc, ứa nước mắt, cũng có ý là thương xót, CHINH PHỤ NGÂM diễn Nôm có câu "NGỪNG NHAN SẮC DƯƠNG CHỪNG HOA NỞ. TIẾC QUANG ÂM LẦN LỮA GIEO QUA. NGỪNG MỆNH BẠC, TIẾC NIÊN HOA. GÁI TƠ MẤY LÚC XẢY RA NẠ DÒNG", NGỪNG ở đây không phải là DỪNG như nghĩa hiện đại.
B-T: NHẬN ngừng nuốt tủi BƯỚC ra, và giải NGỪNG là thương xót, còn NHỊN phiên ra NHẬN và giải là đè nén xuống nghĩa cũng gần như trên.
Câu 1990: Thiếp Lan Đình: Thiếp của Vương Hy Chi, nhà thư hoạ nổi tiếng của Trung Quốc thời xưa.
Câu 1993: Chữ THIỀN này còn có âm đọc cổ là THUYỀN, nên có bản Quốc ngữ đã giải là loại chén trà cong hình cái thuyền. Các bản Nôm cổ đều viết THIỀN, vốn là chữ nhà Phật (thiền-na), quen đọc THUYỀN, nhưng không hề có bản nào viết thuyền () là cái thuyền cả.
Câu 1993: B-T: cạn NƯỚC.
Câu 1996: B-T: RỈ tai.
Câu 1998: B-T: DÓN CHÂN đứng NÚP.
Câu 1998: Xưa chia ngày làm 12 giờ, như vậy nửa giờ là cả một giờ ta dùng hiện nay.

---

Từ câu 2001 - 2020

---

Chú Thích:

Câu 2007: B-T: ấy MỚI gan, ấy MỚI tài. MẤY ở đây là cách đọc chệch của MỚI.
Câu 2010: Bản Phường: THẢO NÀO CHÀNG THÚC ra người bó tay.
Câu 2013: Chẳng đãi đằng: chẳng đả động tới.
Câu 2016: B-T: cười ĐÂU, chắc bản in lại 1999 sai dấu vì NTG chú B-T để "cười DẦU". Chính NTG thì theo bản QVĐ để "Cười NÀỴ.. "
Câu 2016: Hai câu trên ý nói giận ra mặt (ra dạ) là thường, còn giận mà lại cười thì thực thâm hiểm đáng sợ...
Câu 2020: B-T: TRÈO cây.

---

Từ câu 2021 - 2040

---

Chú Thích:

Câu 2032: B-T: ĐIỂM nguyệt.

---

Từ câu 2041 - 2060

---

Chú Thích:

Câu 2043: Chữ GẠN này KOM viết với bộ phận biểu âm là chữ BẠN chứ không phải chữ KIỆN () như các tự điển Nôm ghi. Do ngữ âm cổ có sự biến đổi giữa B và G, ví dụ chữ Nôm GẠT ghi bằng chữ Hán BẠT ().
Câu 2049: DIỆN: mặt, HIẾN: dâng.
Câu 2051: B-T: Xem QUA.
Câu 2052: Chữ Hán NI âm Nôm là NÀY, NƠI đều có nghĩa nhưng không rõ nghĩa bằng âm NI. Hằng Thuỷ là tên một ni sư, do nguyên truyện sư Giác Duyên vô tình nói quen sư Hằng Thuỷ ở Trấn Giang thì Kiều nhận liều đó là sư thầy của mình.
Câu 2056: Chữ Nôm DƯA mượn chữ Hán ĐỒ , nhưng nguyên bản viết chữ TRÀ . Đi theo "muối" thì phải là "dưa", các sách đều phiên chữ TRÀ là DƯA hết.
Câu 2057: B-T: câu CŨNG thuộc lòng.
Câu 2059: Lá bối: chỉ kinh Phật, xưa viết vào lá bối. Phướn mây: thứ phướn nhà Phật dài, treo sào rất cao, đệm chữ mây cho hoa mỹ.
Câu 2060: Tiếng chày nện sương: theo B-T là tiếng dùi đánh chuông, báo tan sương, nhưng có lẽ nó còn liên tưởng tới chày ngọc giã sương trong điển LAM KIỀU.

---

Từ câu 2061 - 2080

---

Chú Thích:

Câu 2062: Chữ VỮNG này là chữ Hán BẰNG () viết giản thể, nguyên bản viết thiếu nét sổ giữa chữ NHẬM , có lẽ do đã quen kiểu viết tránh huý tên vua Tự Đức (Hồng Nhậm).
Câu 2063: B-T: Vừa CỮ.
Câu 2064: B-T: ĐẦY đất. Thực ra bản KOM cũng có khắc thêm bên cạnh chữ RỢP là "nhất tác ĐẦY", tức đã cân nhắc tới chữ ĐẦY, có ý muốn lấy.
Câu 2066: Đàn việt: Người công đức cúng quả cho nhà chùa, sao gọi rộng ra mọi người đi vãn cảnh chùa.
Câu 2066: Cửa già: chỉ nhà chùa, tiếng Phạn gọi là "già lam"
Câu 2080: B-T: đến THẾ thì...

---

Từ câu 2081 - 2100

---

Chú Thích:

Câu 2082: B-T: NGƯỜI chờ nước đến NÊN dường còn quê.
Câu 2082: Có sách cho chữ Hán KHUÊ có cả âm Nôm QUÊ và KHUYA, phiên KHUYA là chậm trễ cũng có nghĩa, nhưng KOM viết chữ KHUYA khác hẳn.
Câu 2086: B-T: TRÚ chân. Chú ý các bản Nôm cổ đều để là CHỨA chân, các bản Quốc ngữ sửa ra TRÚ chân cho người thời nay dễ hiểu. Chữ CHỨA này nghĩa là chứa chấp, che dấu, không phải là chứa của, chứa đồ, phiên ra Quốc ngữ thì dễ bị hiểu nhầm qua nghĩa thứ hai, lạc mất ý.
Câu 2089: Chữ TỔ này là "tay tổ, tổ sư". Đừng lầm với TỔ là hang, ổ (mặc dù nghĩa này thấy cũng hay hay: cùng một ổ bợm mà ra)
Câu 2091: Bản Phường và CVT để LẠT phấn SÀM son. CVT chú chuyện Tống Ngọc trắng đẹp đến nỗi điểm phấn tô son thì thành thái quá.
Câu 2095: B-T: XUA ĐUỔI. TT12 thì phiên chữ XUA là KHUA, chỉ là cách đọc khác. Bản Phường để: XUI GiỤC cho NÊN.
Câu 2099: B-T: KHÉO.

---

Từ câu 2101 - 2120

---

Chú Thích:

Câu 2105: B-T: NÀY chàng.
Câu 2115: B-T: mày CHÂU. Chữ CHÂU đã có bộ khẩu đứng bên thì nên đọc chệch đi là CHAU.

---

Từ câu 2121 - 2140

---

Chú Thích:

Câu 2123: B-T: NỮA khi.
Câu 2126: Chữ MINH này là thề ước, khác MINH là sáng tỏ ở câu sau.
Câu 2131: B-T: LINH ĐÌNH (B-T theo Phường bản).
Câu 2132: Trác là hương án.
Câu 2135: B-T: TRƯỚC sân lòng đã GiẢI lòng.

---

Từ câu 2141 - 2160

---

Chú Thích:

Câu 2141: Hành viện: cũng như lầu xanh.
Câu 2144: B-T: thì BUÔNG. Chữ BUÔNG () thấy điệu nghệ hơn, KOM có chú rõ chữ dị bản này nhưng không theo.
Câu 2146: Chơi chữ mỉa mai họ Bạc, và làm câu thơ thêm uyển chuyển.
Câu 2159: HỒNG QUÂN: ông trời, con tạo (chữ HỒNG này là to lớn, còn QUÂN là cái bàn xoay, khuôn nặn, là quân bình cho đều, cân sau có chữ XOAY, VẦN là xoay cái bàn đó). HỒNG QUẦN: chỉ người phụ nữ.

---

Từ câu 2161 - 2180

---

Chú Thích:

Câu 2161: Bản KOM khắc sai chữ LẠC thành chữ NƯỚC. Chúng tôi vẫn để chữ Nôm NƯỚC nhưng phiên là LẠC như các bản khác.
Câu 2167: B-T: Lần THÂU.
Câu 2176: Thơ Hoàng Sào, anh hùng khởi nghĩa đời Đường có câu: "BÁN KIÊN CUNG KIẾM BẰNG THIÊN TÚNG, NHẤT TRẠO GIANG SƠN TẬN ĐỊA DUY": nửa vai cung kiếm ngang trời đất, một mái chèo đi khắp núi sông. Nguyễn Du đổi chữ CUNG ra ĐÀN cho êm vần, chữ ĐÀN có thể hiểu là cái cung, mà hiểu là cây đàn thấy cũng hay.
Câu 2178: B-T: CŨNG xiêu.

---

Từ câu 2181 - 2200

---

Chú Thích:

Câu 2184: Tích xưa: Nguyễn Tịch đời Tấn mắt có hai màu, thấy người đáng trọng nhìn thì mắt xanh, đáng khinh nhìn thì mắt trắng.
Câu 2194: Có câu Đường thi đã Việt hoá: BIẾT AI GAN RUỘT NHƯ MÌNH, MUA TƠ THÊU LẤY TƯỢNG BÌNH NGUYÊN QUÂN. Bình Nguyên Quân là tướng nước triệu đời Chiến Quốc, có tính đãi khách rất hậu. Do Kiều nói "biết đâu mà gởi can tràng" nên Từ Hải nhắc tới Bình Nguyên Quân mà đối lại để tỏ ý đã hiểu.
Câu 2198: Đường Cao Tổ nổi lên từ đất Tấn Dương, Thái Nguyên. Đây Kiều đoán Từ Hải là bậc anh hùng có chí bá vương, nên mấy câu sau Từ khen lại "con mắt tinh đời, anh hùng biết giữa trần ai mới già"

---

Từ câu 2201 - 2220

---

Chú Thích:

Câu 2202: B-T: TRƯỚC SAU mấy người. KOM cũng chú TRƯỚC SAU là nguyên tác.
Câu 2204: B-T: ĐOÁN giữa, do các bản Quốc ngữ sửa, chứ các bản Nôm hoặc để BIẾT giữa như KOM, CVT hoặc để là ĐỨNG giữa như các bản Phường.
Câu 2209: B-T: NGỎ LỜI NÓI VỚI băng nhân.
Câu 2210: B-T: TIỀN trăm lại cứ nguyên ngân PHÁT hoàn.
Câu 2212: B-T: XÂY màn. Có lẽ in sai chứ các sách không có chú dị bản này.
Câu 2214: B-T: SÁNH phượng, (theo Phường bản).
Câu 2220: B-T: thiếp cũng MỘT lòng xin đi.

---

Từ câu 2221 - 2240

---

Chú Thích:

Câu 2221: B-T: tâm PHÚC.
Câu 2224: B-T: Tiếng CHIÊNG. BỀ là cái trống lớn.
Câu 2232: Tiện ở đây là thuận tiện: cách bằng thuận gió đã lìa dặm khơi.
Câu 2232: Cả câu này bản Phường và CVT là "Gió MÂY BẰNG ĐÃ ĐẾN KÌ DẶM KHƠI". Theo CVT thì đó mới là cổ bản, như KOM là cận bản và CVT có ý phủ nhận cận bản, thực ra hai cách diễn đạt cũng không hơn kém.
Câu 2233: B-T: Nàng THÌ...
Câu 2237: B-T: Đoái THƯƠNG.
Câu 2237: Tử phần: chỉ quê hương (có điển tích, nhưng xin bỏ không dẫn).
Câu 2238: Mây tần: Do câu thơ Hà Dũ "VÂN HOÀNH TẦN LĨNH GIA HÀ TẠI" (Mây che Tần Lĩnh nhà đâu nhỉ). Ý nhớ nhà, nhớ quê.

---

Từ câu 2241 - 2260

---

Chú Thích:

Câu 2246: B-T: MAY ra.
Câu 2260: Chữ LA này la cái thanh la.

---

Từ câu 2261 - 2280

---

Chú Thích:

Câu 2265: B-T: NỐI sau.
Câu 2266: Chầu: tiếng xưa gọi vợ vua chúa.
Câu 2268: PHƯỢNG LIỄN LOAN NGHI: xe phượng màn loan, HOA QUAN: giải mũ, HÀ Y: áo tía màu ráng chiều, là những đồ "sang".
Câu 2270: B-T: KÉO trước.
Câu 2270: CVT theo bản Phường để là "ĐÀO vàng", giải là lũ cung nga thể nữ đi sau. B-T bản in đầu cũng theo chữ ĐÀO, nhưng tái bản đã sửa theo KOM.

---

Từ câu 2281 - 2300

---

Chú Thích:

Câu 2284: Ý nhắc tới lời đoán anh hùng thuở còn "trần ai" ở phần trên.
Câu 2288: B-T: THÌ thùng.
Câu 2290: B-T: ngày LẠI.
Câu 2291: B-T: TRONG quân CÓ LÚC...
Câu 2292: B-T: SỰ ngày hàn vi.
Câu 2299: B-T: TUYỂN tướng. Chữ này có thể phiên SOẠN.

---

Từ câu 2301 - 2320

---

Chú Thích:

Câu 2304: B-T: TẦM nã BẮT về.
Câu 2305: B-T: truyền QUA.
Câu 2306: B-T: Giữ GIÀNG.
Câu 2312: B-T: KHÉO THAY MỘT MẺ TÓM VỀ ĐẦY NƠI. KOM theo Kinh bản, B-T theo Phường bản.
Câu 2314: Thị lập: đứng hầu. Song phi: chẽ ra hai bên (chữ PHI này là rẽ ra).
Câu 2316: NTG phiên hai chữ này là VÁC ĐÒNG, đúng âm Nôm, nhưng có vẻ không "oai" bằng BÁC ĐỒNG, vả lại nó đối với TINH KỲ là chữ thuần Hán.
Câu 2320: Cửa viên: cửa quân, (chữ viên có bộ xa: cửa dựng bằng càng xe).

---

Từ câu 2321 - 2340

---

Chú Thích:

Câu 2321: B-T: HAI bên.
Câu 2323: B-T: NHỜ cậy.
Câu 2324: Cho phu: cho thoả, cho bõ.
Câu 2327: B-T: CHO GƯƠM MỜI ĐẾN.
Câu 2328: Chữ GIẼ, có bộ điểu, là một giống chim. Có sách để chữ DẾ có bộ trùng, có sách lại để chữ CẦY bộ khuyển (có câu: run như cầy sấy), tuy không thống nhất nhưng ý thì cũng như nhau.
Câu 2329: B-T: nghĩa TRỌNG.
Câu 2338: B-T: CŨNG trả.
Câu 2340: Chính âm chữ này là "bồ hôi", có vẻ cách đọc địa phương nên phiên MỒ HÔI như tất cả các sách.

---

Từ câu 2341 - 2360

---

Chú Thích:

Câu 2342: B-T chú: sợ cho Hoạn Thư và mừng cho Thuý Kiều. Có thuyết lại nói là mừng cũng cho Hoạn Thư, vì ý lời nói của Kiều thì sẽ không giết.
Câu 2350: Khi Hàn Tín còn hàn vi được bà Phiếu mẫu cho ăn một bữa cơm, sau làm nên, trả ơn nghìn vàng (tích này rất phổ biến).
Câu 2355: Hiến phù: dâng mấy người đã bắt được.
Câu 2356: B-T: phạm ĐỒ hậu tra, là tội phạm chờ cha xét, chờ xử.
Câu 2357: Chữ Hán HẠP () nghĩa là hộp, âm Nôm ghi trong BẢNG TRA CHỮ NÔM cũng là HỘP, nhưng các sách B-T, TT12, NTG đều phiên là TUỐT NẮP. CVT cũng viết HỘP nhưng thêm một nét phẩy trên đầu và viết âm "NÔNG ĐẮP THIẾT" tức đọc NẮP. KOM không có nét phẩy đó, vậy xin để âm HỘP.
Câu 2358: Chữ THỦ PHẠM ở câu này nghĩa là tội phạm đầu sỏ.
Câu 2359: B-T: THOẮT trông.
Câu 2360: Bi: cũng như BÂY, các sách đều phiên BÂY, nhưng chữ BÂY (giờ) gặp nhiều lần mà KOM đều viết là , đây lại viết chữ BI sợ có chủ ý gì chăng, nên phiên đúng âm BI.

---