Đoàn Văn Khâm

Đoàn Văn Khâm là người đời Lý. Thân thế và sự nghiệp đều chưa rõ, chỉ biết đã từng làm đến chức Thượng thư Bộ Công dưới triều Lý Nhân Tông (1072 - 1128). Qua mấy bài thơ còn lại, ta có thể thấy ông là người hâm mộ đạo Phật và cũng là nhà thơ xuất sắc đời bấy giờ.


Chép theo tài liệu của Bạch Vân Phi ở trang http://nhanmonquan.net

---

Theo trang http://vi.wikipedia.org thì:

Đoàn Văn Khâm (chữ Hán: 李高宗; 1173 - 1210), có sách chép tên là Liễm hoặc Liễn; là nhà thơ và là danh thần đời Lý Cao Tông (ở ngôi: 1176-1210) trong lịch sử Việt Nam.

Không rõ thân thế ông, chỉ biết ông là một cư sĩ mộ đạo Phật, thường quấn khăn vải, mặc áo nâu và hay giao du với khách thiền lâm. Tuy làm đến Thượng thư bộ Công, nhưng ông vẫn luôn có ý muốn từ quan.

Năm 1210, Đoàn Văn Khâm mất khi mới 37 tuổi. Sinh thời, ông thường làm thơ, được người đương thời khen tặng; nhưng nay đã thất lạc hết chỉ còn lại 3 bài thơ chữ Hán chép trong Hoàng Việt thi tuyển do Bùi Huy Bích sưu tập, đó là bài: Tặng Quảng Trí thiền sư (Tặng thiền sư Quảng Trí), Vãn Quảng Trí thiền sư (Viếng thiền sư Quảng Trí), Truy điệu thiền sư Chân Không.

Cũng theo trang này thì:

Thiền sư Quảng Trí họ Nhan, là người ở Thăng Long, mất vào khoảng niên hiệu Quảng Hựu (1085-1092) đời vua Lý Nhân Tông.

Thiền sư Quảng Trí là người được Đoàn Văn Khâm làm thơ Tặng và làm thơ Vãn.
Vậy: => Năm sinh năm mất của ông chắc phải tồn nghi: (10?? - 11??)

---

Tặng Quảng Trí thiền sư

Bản chữ Hán 贈廣智禪師 拄錫危峰擺六塵， 默居幻夢問浮雲。 殷勤無計參澄什， 索絆簪纓在鷺群。

Phiên âm Hán Việt Tặng Quảng Trí thiền sư Trụ tích nguy phong bãi lục trần[1], Mặc cư huyễn mộng[2] vấn phù vân. Ân cần vô kế tham Trừng, Thập[3], Sách bạn trâm anh[4] tại lộ quần[5].

Dịch nghĩa:

Tặng thiền sư Quảng Trí

Chống gậy Thiền trên núi cao, rũ sạch bụi trần ,
Lặng lẽ trong cảnh mộng ảo, chỉ hỏi áng mây nổi.
(Tôi đây) rất thiết tha nhưng không cách nào theo học được Trừng, Thập,
Vì đã trót vướng trâm anh trong bầy cò.


Dịch thơ:

Tặng thiền sư Quảng Trí

Chống gậy non cao rũ bụi đời,
Nằm trong mộng huyễn ngắm mây trôi,
Ân cần khôn cách theo Trừng, Thập,
Trót vướng bầy cò lớp mũ đai.


Bản dịch: Ngô Tất Tố

---

1. Lục trần: còn gọi là "lục tặc", thuật ngữ đạo Phật, chỉ: sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp, là những thứ làm mê hoặc người đời.
2. Huyễn mộng (ảo mộng): chỉ cõi trần.
3. Trừng, Thập: Phật-đồ-trừng và Cưu-ma-la-thập, hai vị sư nổi tiếng người Thiên Trúc (ấn Ðộ) đến Trung Quốc vào đời Hậu Tấn. Ở bài này tác giả đề cao Quảng Trí, coi ông ngang với Phật-đồ-trừng và Cưu-ma-la-thập.
4. Trâm anh: trâm: trâm cài tóc; anh: giải mũ. Trâm anh chỉ những bậc quan cao chức trọng.
5. Lộ quần: Bầy cò, chỉ hàng ngũ trăm quan trong triều. Sách Bác vật chí của Trương Hoa chép: giống cò, con nhỏ không vượt con lớn, bay có thứ tự, giống như hàng ngũ trăm quan.

Vãn Quảng Trí thiền sư

Bản chữ Hán 挽廣智禪師 林巒白首遁京城， 拂袖高山遠更馨。 幾願淨巾趨丈席， 忽聞遺履掩禪扃。 齋庭幽鳥空啼月， 墓塔誰人為作銘。 道侶不須傷永別， 院前山水是真形。

Phiên âm Hán Việt Vãn Quảng Trí thiền sư Lâm loan bạch thủ độn kinh thành, Phất tụ cao sơn viễn cánh hinh. Kỷ nguyện tịnh cân xu trượng tịch, Hốt văn di lý[1] yểm thiền quynh. Trai đình u điểu không đề nguyệt, Mộ tháp thuỳ nhân vị tác minh. Ðạo lữ bất tu thương vĩnh biệt, Viện tiền sơn thuỷ thị chân hình.

Dịch nghĩa:

Viếng thiền sư Quảng Trí

Xa lánh kinh thành, vào nơi rừng núi cho đến bạc đầu
Phất tay áo trên núi cao, càng xa càng ngát thơm.
Ðã mấy lần (tôi) những muốn chít khăn tu hành đến hầu bên chiếu,
(Thế mà nay) bỗng nghe nhà sư qua đời , cửa chùa đã khép kín.
Trước sân nhà trai, tiếng chim khuya khắc khoải kêu dưới bóng trăng.
Có ai vì người mà đề bài minh vào ngọn tháp trên mộ?
Các bạn tu hành chớ nên đau thương về nỗi vĩnh biệt,
Sông núi trước chùa, chính là hình ảnh chân thực của người.


Dịch thơ:

Viếng thiền sư Quảng Trí

Lánh chợ vào rừng, tóc bạc phơ,
Non cao rũ áo ngát hương thừa.
Trùm khăn những muốn hầu bên chiếu,
Treo dép đà nghe khép cửa chùa.
Trăng dọi sân trai, chim khoắc khoải,
Tháp không bia chữ, mộ thờ ơ.
Bạn Thiền thôi cũng đừng thương xót!
Non nước ngoài am, đó dáng xưa.


Bản dịch: Ngô Tất Tố

---

1. Di lý: dịch thoát ý chữ di lý là chiếc dép sót lại. Theo Truyền đăng lục, nhà sư Ðạt Ma mất, táng ở chân núi Hùng Nhĩ. Khi Tống Vân đi sứ Tây Vực lại gặp chính nhà sư đang cầm một chiếc dép nói là đi sang Tây Trúc. Tống Vân về sai người đào mộ mở áo quan xem thì chỉ thấy còn sót lại một chiếc dép. ở đây dùng điển này để nói sư Quảng Trí mất.

Truy điệu Chân Không thiền sư

Bản chữ Hán 追悼真空禪師 行高朝野振清風， 錫拄如雲暮習龍。 仁宇忽驚崩惠棟， 道林常嘆偃冥松。 墳縈碧草添新塔， 水蘸青山認舊容。 寂寂禪關誰更叩？ 經過愁聽暮天鐘。

Phiên âm Hán Việt Truy điệu Chân Không thiền sư Hạnh cao triều dã chấn thanh phong, Tích trụ như vân mộ tập long.[1] Nhân vũ hốt kinh băng tuệ đống, Đạo lâm trường thán yển minh tùng.[2] Phần oanh bích thảo thiêm tân tháp, Thuỷ trám thanh sơn nhận cựu dung. Tịch tịch thiền quan thuỳ cánh khấu? Kinh qua sầu thính mộ thiên chung.

Dịch thơ:

Truy điệu thiền sư Chân Không

Trong triều, ngoài nội kính gia phong,
Chống gậy, đường mây quyện bóng rồng.
Cửa từ chợt hoảng rường cột đổ,
Rừng đạo bùi ngùi cội thông long.
Cỏ biếc quanh mồ thêm tháp mới,
Non xanh nước thắm gởi thân trong.
Vắng vẻ cửa thiền ai đến gõ,
Văng vẳng chuông chiều nát cõi lòng.


Bản dịch: Hoà thượng Thanh Từ

---

1. Câu này ý nói các đạo hữu kính mến phẩm hạnh đạo đức sư Chân Không, nên mang tích trượng đến núi Phả Lại sum họp đông đúc, không khác gì rồng đi đến đâu mây theo đến đấy.
2. Có bản chép: trinh tùng 貞松.